Πως θα φορολογηθούν δωρεές και γονικές παροχές με τις νέες αντικειμενικές ΦΟΡΟΣ ΔΩΡΕΩΝ Ή ΓΟΝΙΚΏΝ ΠΑΡΟΧΩΝ ΕΠΙΒΑΛΛΕΤΑΙ ΟΤΑΝ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ Ή ΜΕΤΑΒΙΒΑΖΕΤΑΙ, ΜΕ ΓΟΝΙΚΗ ΠΑΡΟΧΗ, ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΣΕ ΦΥΣΙΚΟ Ή ΝΟΜΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ. Γράφει ο Απόστολος Αλωνιάτης

Πως θα φορολογηθούν δωρεές και γονικές παροχές με τις νέες αντικειμενικές.

ΦΟΡΟΣ ΔΩΡΕΩΝ Ή ΓΟΝΙΚΩΝ ΠΑΡΟΧΩΝ ΕΠΙΒΑΛΛΕΤΑΙ ΟΤΑΝ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ Ή ΜΕΤΑΒΙΒΑΖΕΤΑΙ, ΜΕ ΓΟΝΙΚΗ ΠΑΡΟΧΗ, ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΣΕ ΦΥΣΙΚΟ Ή ΝΟΜΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ.

Γράφει ο Απόστολος Αλωνιάτης

(Φορολογία δωρεών και γονικών παροχών)

Περιμένοντας την ολοκλήρωση των εκκαθαριστικών  του ΕΝΦΙΑ, αξίζει να θυμίσουμε ότι  οι νέες αντικειμενικές αξίες, βάσει των οποίων θα υπολογιστεί ο ΕΝΦΙΑ του 2018, θα αρχίσουν να «τρέχουν» για τον υπολογισμό του φόρου δωρεών και  γονικών παροχών , από 1.1.2019.

Σε αρκετές περιοχές της χώρας, κύρια σε περιοχές που υπάρχει αύξηση της τιμής ζώνης, παρατηρείται μια μικρή κίνηση στα συμβολαιογραφία. Γονείς σπεύδουν να μεταβιβάσουν ακίνητα στα παιδιά τους, αν και η αβεβαιότητα στο τι θα συμβεί με τις αντικειμενικές αξίες, που θα καταλήξουν δηλαδή οι τιμές, μετά τις δύο αλλαγές που αναμένονται, συγκρατεί πολλούς φορολογούμενος από το να κάνουν κινήσεις.

Πρόσφατα η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), εξέδωσε ένα εγχειρίδιο, στο οποίο δίνονται οδηγίες για την εφαρμογή της νομοθεσίας για διάφορα θέματα της αρμοδιότητας της. Ας δούμε τις οδηγίες που έδωσε για τις γονικές παροχές και τις δωρεές.  

1.  Σε ποιο νομοθετικό πλαίσιο βασίζεται η φορολόγηση των δωρεών και γονικών παροχών;

Η φορολόγηση των γονικών παροχών και των δωρεών γενικά αναφέρονται στον Κώδικα Διατάξεων Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών, Γονικών Παροχών, Προικών και Κερδών από Τυχερά Παίγνια, ο οποίος κυρώθηκε με το πρώτο άρθρο του ν. 2961/2001 (Α’ 266) και στον Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας ν. 4174/2013 (Α’ 170), όπως ισχύουν.

2.       Πότε επιβάλλεται φόρος δωρεάς-γονικής παροχής;

Φόρος δωρεάς ή γονικής παροχής επιβάλλεται όταν δωρίζεται ή μεταβιβάζεται με γονική παροχή περιουσιακό στοιχείο σε φυσικό ή νομικό πρόσωπο. 

3.       Σε ποια περιουσιακά στοιχεία επιβάλλεται φόρος δωρεάς-γονικής παροχής; 

Στα περιουσιακά στοιχεία κάθε μορφής (σ.σ. κινητά και ακίνητα), που βρίσκονται στην Ελλάδα, καθώς και στα κινητά που βρίσκονται στο εξωτερικό και ανήκουν σε Έλληνα ή σε αλλοδαπό που έχει την κατοικία του στην Ελλάδα.

4.       Ποιος πρέπει να υποβάλει τη δήλωση δωρεάς-γονικής παροχής; 

Εφόσον συντάσσεται συμβολαιογραφικό έγγραφο, τη δήλωση πρέπει να υποβάλουν και οι δύο συμβαλλόμενοι, ενώ, σε περίπτωση άτυπης δωρεάς, μόνο ο δωρεοδόχος.

5.       Πού υποβάλλεται η δήλωση φόρου δωρεάς- γονικής παροχής;

Η δήλωση υποβάλλεται στη Δ.Ο.Υ. στη χωρική αρμοδιότητα της οποίας βρίσκεται η κατοικία του δωρητή ή του γονέα. Αν ο δωρητής ή ο γονέας κατοικούν στο εξωτερικό, αρμόδια είναι η Δ.Ο.Υ. Κατοίκων Εξωτερικού.  

Υπάρχει δυνατότητα για σημαντικούς λόγους να ορισθεί άλλη Δ.Ο.Υ. ως αρμόδια, με απόφαση του Διοικητή της Α.Α.Δ.Ε., μετά από αίτηση όλων των υποχρέων.

6.       Πού υποβάλλεται η δήλωση φόρου για χρηματικές δωρεές προς νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα;

Για χρηματικές δωρεές προς μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα νομικά πρόσωπα, αρμόδια είναι η Δ.Ο.Υ. στη χωρική αρμοδιότητα της οποίας βρίσκεται η έδρα του νομικού προσώπου.

7.       Ποια είναι η προθεσμία υποβολής της δήλωσης φόρου δωρεάς - γονικής παροχής;

Σε περίπτωση που για τη δωρεά ή τη γονική παροχή συντάσσεται συμβολαιογραφικό έγγραφο, η δήλωση υποβάλλεται πριν από την κατάρτιση του συμβολαίου. Όταν δεν συντάσσεται συμβόλαιο, η δήλωση υποβάλλεται μέσα σε έξι (6) μήνες από την παράδοση του αντικειμένου της δωρεάς ή της γονικής παροχής. Στην περίπτωση αυτή υπάρχει δυνατότητα παράτασης της προθεσμίας αυτής για τρεις (3) μήνες.

8.       Πως υπολογίζεται ο φόρος κληρονομιάς, δωρεάς - γονικής παροχής; 

Οι φορολογούμενοι, ανάλογα με τη συγγενική τους σχέση με τον κληρονομούμενο ή τον δωρητή, κατατάσσονται σε τρεις (3) κατηγορίες, για καθεμιά από τις οποίες ισχύουν διαφορετικές φορολογικές κλίμακες με διαφορετικά αφορολόγητα ποσά και συντελεστές.

Στην Α κατηγορία  εντάσσονται:

α) ο/η σύζυγος ή το πρόσωπο με το οποίο ο κληρομούμενος ή ο δωρητής έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, κατά τις διατάξεις του ν. 3719/2008 (εφόσον η συμβίωση είχε διάρκεια τουλάχιστον δύο ετών) ή του ν. 4356/2015,

 β) τα τέκνα,

 γ) οι εγγονοί και

 δ) οι γονείς του κληρονομουμένου ή του δωρητή.

Στη Β΄ κατηγορία εντάσσονται:

α) οι κατιόντες εξ αίματος τρίτου και επόμενων βαθμών (δισέγγονοι, κ.λπ.), 

β) οι ανιόντες εξ αίματος δεύτερου και επόμενων βαθμών (παππούδες, προπαππούδες, κ.λπ.), 

γ) τα εκούσια ή δικαστικά αναγνωρισθέντα τέκνα έναντι των ανιόντων του πατέρα που τα αναγνώρισε, 

δ) οι κατιόντες του αναγνωρισθέντος έναντι του αναγνωρίσαντος και των ανιόντων αυτού,

 ε) οι αδελφοί (αμφιθαλείς ή ετεροθαλείς),

 στ) οι συγγενείς εξ αίματος τρίτου βαθμού εκ πλαγίου (ανεψιοί του κληρονομουμένου ή του δωρητή), 

ζ) οι πατριοί και οι μητριές, 

η) τα τέκνα από προηγούμενο γάμο του συζύγου,

 θ) τα τέκνα εξ αγχιστείας (γαμπροί - νύφες) και ι) οι ανιόντες εξ αγχιστείας (πεθεροί - πεθερές) του κληρονομουμένου ή του δωρητή.

Στη Γ΄ κατηγορία υπάγεται οποιοσδήποτε άλλος εξ αίματος ή εξ αγχιστείας συγγενής ή εξωτικός του κληρονομουμένου ή του δωρητή.   

9.          Ποιες είναι οι ισχύουσες φορολογικές κλίμακες;

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Α’

Κλίμακα (σε ευρώ)	Συντελεστής κλιμακίου (%)	Φόρος Κλιμακίου	Φορολογητέα Περιουσία	Φόρος που αναλογεί
150.000	-	-	150.000	-
150.000	1	1.500	300.000	1.500
300.000	5	15.000	600.000	16.500
Υπερβάλλον	10

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Β’

Κλίμακα (σε ευρώ)	Συντελεστής κλιμακίου (%)	Φόρος Κλιμακίου	Φορολογητέα Περιουσία	Φόρος που αναλογεί
30.000	-	-	30.000	-
70.000	5	3.500	100.000	3.500
200.000	10	20.000	300.000	23.500
Υπερβάλλον	20

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Γ’

Κλίμακα (σε ευρώ)	Συντελεστής κλιμακίου (%)	Φόρος Κλιμακίου	Φορολογητέα Περιουσία	Φόρος που αναλογεί
6.000	-	-	6.000	-
66.000	20	13.200	72.000	13.200
195.000	30	58.500	267.000	71.700
Υπερβάλλον	40

10.     Πως φορολογείται η δωρεά ή γονική παροχή χρηματικών ποσών;

Η γονική παροχή χρηματικών ποσών φορολογείται αυτοτελώς με συντελεστή δέκα τοις εκατό (10%), ενώ η δωρεά χρηματικών ποσών φορολογείται αυτοτελώς με συντελεστή δέκα τοις εκατό (10%) για δωρεοδόχους που υπάγονται στην Α΄ κατηγορία, είκοσι τοις εκατό (20%) για δωρεοδόχους που υπάγονται στη Β΄ κατηγορία και σαράντα τοις εκατό (40%) για δωρεοδόχους που υπάγονται στην Γ΄ κατηγορία. 

11.   Πότε παραγράφεται το δικαίωμα του Δημοσίου για επιβολή φόρου κληρονομιάς, δωρεάς ή γονικής παροχής;

Για υποθέσεις στις οποίες η φορολογική υποχρέωση γεννήθηκε πριν την 1-1-2015, το δικαίωμα του Δημοσίου για έλεγχο της υπόθεσης παραγράφεται μετά την πάροδο δέκα (10) ετών, σε περίπτωση υποβολής δήλωσης, ή δεκαπέντε (15) ετών, αν δεν υποβλήθηκε δήλωση.

Για υποθέσεις στις οποίες η φορολογική υποχρέωση γεννήθηκε από την 1-1-2015, το δικαίωμα του Δημοσίου παραγράφεται κατά κανόνα εντός πέντε (5) ετών, από το τέλος του έτους στο οποίο λήγει η προθεσμία υποβολής της δήλωσης.

Ανεξάρτητα από τα παραπάνω το δικαίωμα του Δημοσίου είναι παραγραμμένο για όλες τις υποθέσεις για τις οποίες η φορολογική υποχρέωση γεννήθηκε μέχρι την 31-12-1994.

Ειδικά θέματα

12.  Ποιες είναι οι προϋποθέσεις απαλλαγής της πρώτης κατοικίας από το φόρο γονικής παροχής;

α) το τέκνο που ζητά την απαλλαγή, ο σύζυγος και τα ανήλικα τέκνα τους δεν έχουν δικαίωμα πλήρους κυριότητας ή επικαρπίας ή οίκησης σε άλλη κατοικία ή ιδανικό μερίδιο κατοικίας που πληροί τις στεγαστικές ανάγκες της οικογένειας ή δικαίωμα πλήρους κυριότητας επί οικοπέδου οικοδομήσιμου ή επί ιδανικού μεριδίου οικοπέδου, στα οποία αντιστοιχεί εμβαδόν κτίσματος που πληροί τις στεγαστικές τους ανάγκες και βρίσκονται σε δήμο ή κοινότητα με πληθυσμό άνω των 3.000 κατοίκων. Οι στεγαστικές ανάγκες θεωρείται ότι καλύπτονται αν το συνολικό εμβαδόν των ανωτέρω ακινήτων είναι 70 τ.μ., προσαυξανόμενα κατά 20 τ.μ. για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 25 τ.μ. για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα του δικαιούχου. 

β) το τέκνο είναι Έλληνας ή πολίτης κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των χωρών του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (Ε.Ο.Χ.).

γ) το ακίνητο αποκτάται κατά πλήρη κυριότητα και ολόκληρο.

δ) η απαλλαγή από το φόρο για την απόκτηση πρώτης κατοικίας παρέχεται για μία φορά. Δεν απαλλάσσεται το τέκνο που το ίδιο ή ο σύζυγος ή τα ανήλικα τέκνα αυτών έχουν ήδη τύχει απαλλαγής από το φόρο μεταβίβασης ή γονικής παροχής ή κληρονομιάς.

ε) η κατοικία ή το οικόπεδο θα παραμείνει στην κυριότητα του τέκνου για μία τουλάχιστον πενταετία.

στ) το αίτημα για την απαλλαγή υποβάλλεται με την εμπρόθεσμη δήλωση.

13.  Ποια είναι τα αφορολόγητα ποσά για την απόκτηση πρώτης κατοικίας με κληρονομιά ή γονική παροχή;

Η απαλλαγή παρέχεται για αξία κατοικίας μέχρι 200.000 € για κάθε ανήλικο ή άγαμο και μέχρι 250.000 € για έγγαμο, η οποία προσαυξάνεται κατά 25.000 € για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 30.000 € για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα ανήλικα τέκνα, των οποίων την επιμέλεια έχει ο δικαιούχος. Στο ποσό της απαλλαγής περιλαμβάνεται και η αξία μιας θέσης στάθμευσης αυτοκινήτου και ενός αποθηκευτικού χώρου, για επιφάνεια εκάστου έως 20 τ.μ., εφόσον βρίσκονται στο ίδιο ακίνητο και αποκτώνται ταυτόχρονα. Επίσης, χορηγείται απαλλαγή για οικόπεδο αξίας μέχρι 50.000 € για κάθε ανήλικο ή άγαμο και μέχρι 100.000 € για κάθε έγγαμο, προσαυξανόμενη κατά 10.000 € για καθένα από τα δύο πρώτα τέκνα και κατά 15.000 € για το τρίτο και καθένα από τα επόμενα τέκνα. Τα παραπάνω ποσά ισχύουν για την απόκτηση πρώτης κατοικίας με κληρονομιά και με γονική παροχή. Ειδικά, η προσαύξηση για τα ανήλικα τέκνα, όσον αφορά στον φόρο κληρονομιάς ισχύει, εφόσον στον κληρονόμο περιέρχεται μία μόνο κατοικία ή ένα μόνο οικόπεδο εξ ολοκλήρου και κατά πλήρη κυριότητα και όχι ποσοστό εξ αδιαιρέτου. 

14.  Προβλέπονται απαλλαγές γεωργικών ή κτηνοτροφικών εκτάσεων από το φόρο κληρονομιών, δωρεών-γονικών παροχών;

Από 23-4-2010 καταργήθηκαν οι γεωργικές απαλλαγές.

15.  Σε πόσες δόσεις καταβάλλεται ο φόρος κληρονομιών, δωρεών και γονικών παροχών; 

α) Ο φόρος που προκύπτει βάσει αρχικής ή εμπρόθεσμης τροποποιητικής δήλωσης, καταβάλλεται σε 12 ίσες διμηνιαίες δόσεις, όχι μικρότερες των 500 €, πλην της τελευταίας. 

Σε περίπτωση κληρονομιάς, αν ο κληρονόμος είναι ανήλικος, ο αριθμός των δόσεων διπλασιάζεται, με την προϋπόθεση ότι κάθε δόση δεν θα είναι μικρότερη των 500 €, πλην της τελευταίας.

β) Μετά την υποβολή εκπρόθεσμης τροποποιητικής δήλωσης ή μετά τον έλεγχο, ο φόρος καταβάλλεται εντός 30 ημερών από την κοινοποίηση της πράξης διορθωτικού προσδιορισμού.

γ) Σε περίπτωση έκδοσης οριστικής απόφασης διοικητικού δικαστηρίου, ο φόρος καταβάλλεται σε δύο ίσες μηνιαίες δόσεις. 

δ) Στην περίπτωση δωρεάς-γονικής παροχής χρηματικών ποσών, ο φόρος καταβάλλεται άμεσα [εντός τριών (3) ημερών από την υποβολή της δήλωσης]. 

(σ.σ. Ο φόρος κληρονομιών, δωρεών, γονικών παροχών μπορεί να διακανονιστεί με την Πάγια Ρύθμιση του ν.4174/2013, έως 24 δόσεις)

Απόστολος Αλωνιάτης

Οικονομολόγος - Φοροτεχνικός, Α'  Αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών & Φορολογικών Μελετών (Ι.Ο.ΦΟ.Μ), Οικονομικός Διευθυντής της PROSVASIS AEBE, Συγγραφέας

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Finance & Markets Voice, την  Πέμπτη 30  Αυγούστου 2018.