Στην Εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου: Φορολογία και Λαφυραγωγία - Κρατικές Δαπάνες (Μισθοί, Bonus, Κοινωνική Πρόνοια, κ.λπ) - Ο Άρπαλος - H «Παγκοσμιοποίηση» - Η τέχνη του «Διοικείν».
Στην Εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου : Φορολογία & Λαφυραγωγία - Κρατικές Δαπάνες ( Μισθοί, Bonus, Κοινωνική Πρόνοια, κ.λπ ) – Ο Άρπαλος - H «Παγκοσμιοποίηση» – Η τέχνη του « Διοικείν » .
Κωνσταντίνος Ιωαν. Νιφορόπουλος
Ορκωτός Ελεγκτής – Λογιστής
( Ψηφιδωτό της Πομπηϊας που φιλοτέχνησε ο Φιλόξενος ο Ερετριεύς. Εκτίθεται στο Μουσείο της Νάπολι, Ιταλία)
« Ο Μέγας Αλέξανδρος [ 20 Ιουλίου 356 π.Χ - 10 Ιουνίου 323 π.Χ.] ανέλαβε τον Μακεδονικό θρόνο, μετά τη δολοφονία του πατέρα του Φιλίππου από το σωματοφύλακά του Παυσανία, το 336 π.Χ., σε ηλικία 20 ετών. Στηρίχτηκε στους παιδικούς του φίλους αλλά και στους πιστούς στρατηγούς του πατέρα του, για να ενισχύσει τη θέση του και να εδραιωθεί στο θρόνο εξοντώνοντας τους εχθρούς και πιθανούς καταπατητές του θρόνου του. Από την ηλικία των 13 ετών, όπου μαθήτευσε στους μεγάλους δασκάλους-παιδαγωγούς της εποχής του, τον Λεωνίδα [ένας αυστηρός Ηπειρώτης συγγενής της μητέρας του Ολυμπιάδας, τον δίδαξε Σπαρτιατικές μεθόδους αγωγής.] και τον Λυσίμαχο και από την ηλικία των 16 ετών, όπου μαθήτευσε κοντά στον Αριστοτέλη, είχε συμμαθητές πολλούς ευγενείς ….. Αυτοί ήταν οι εξής: Ηφαιστίων, Λεοννάτος, Μαρσύας, Νικάνωρ (από την Πέλλα όλοι τους), ο Άρπαλος του Μαχάτα (Ελιμιώτης), Πτολεμαίος ο Λάγου (μάλλον ετεροθαλής αδελφός του από Εορδαία), Νέαρχος (Κρητικός, αλλά από την Αμφίπολη), Ερίγυος και Λαομέδων (Λέσβιοι), Αμύντας και Πευκέστας (αδέλφια), Θεσσαλός ο Κορίνθιος κ.α.» (3)« Ο Μέγας Αλέξανδρος μπορεί να είναι παγκοσμίως γνωστός για τις πολεμικές εκστρατείες που έκανε με απαράμιλλη στρατηγική μαεστρία, αλλά λίγοι γνωρίζουν ότι χειριζόταν άψογα και τα οικονομικά του πολέμου, έχοντας -μεταξύ άλλων- διεκπεραιώσει με μεγάλη επιτυχία μια φορολογική και δημοσιονομική μεταρρύθμιση μεγάλης κλίμακας….. Οι οικονομικοί προϋπολογισμοί των μαχών του Αλέξανδρου περιλάμβαναν ό,τι και ένας κρατικός προϋπολογισμός: βραχυπρόθεσμα δάνεια, μισθούς, κατασκευές υποδομών και προμήθειες, μεταφορές, υγειονομικό σύστημα, κοινωνική πρόνοια, φόρους και δημοσιονομικά σκάνδαλα….» (1)«Ο μαθητής του Αριστοτέλη επέδειξε εξαιρετική διαχειριστική ικανότητα, παρότι οι οικονομικοί προϋπολογισμοί των μαχών περιλάμβαναν σε γενικές γραμμές όσα εμπεριέχουν κι εκείνοι των κρατών (και συναρτούνταν άμεσα με αυτούς): μισθολόγια, υγεία και πρόνοια, κατασκευαστικά προγράμματα, προμήθειες, μεταφορές, μεταρρυθμίσεις φορολογικού συστήματος, έμμεσους φόρους και δωρεές, ακόμη και δημοσιονομικά σκάνδαλα.» (17)
«Ως το τέλος της ζωής του προσπαθούσε να βελτιώσει με καινούριες ιδέες και μεθόδους την οργάνωση της νέας τεράστιας αυτοκρατορίας του. Αφαίρεσε από τη δικαιοδοσία των σατραπών τη διαχείριση του οικονομικού τομέα, δημιουργώντας ενιαίες φορολογικές περιφέρειες. Έθεσε τέρμα στο σύστημα αποθησαύρισης των Περσών βασιλέων, μετατρέποντας σε νομίσματα τα εκατομμύρια θησαυρούς τους. Με τον τρόπο αυτό ο Αλέξανδρος δημιούργησε ενιαίο αυτοκρατορικό νομισματικό σύστημα, ώστε τα νομίσματά του να γίνουν το κύριο μέσο συναλλαγής σε όλο το μεσογειακό κόσμο!... Οι πολυάριθμες ελληνικές πόλεις που ίδρυσε, από την Αίγυπτο ως την Ινδία, έγιναν οι σπόροι για τη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού, αλλά και σταθμοί για την ανάπτυξη του εμπορίου και της συγκοινωνίας. …..» (9)
1) Έσοδα : Φορολογία - Αργυρολογία & Λαφυραγωγία – Δάνεια – « Φορολογική Διοίκηση ».
Οικονομική Κατάσταση της Μακεδονίας πριν την Εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου.
«Όταν πέθανε ο Φίλιππος χρωστούσε 500 τάλαντα [ Το τάλαντο είναι μονάδα μέτρησης της μάζας που χρησιμοποιούνταν κατά την αρχαιότητα από πολλούς λαούς της Μεσοποταμίας και της Μεσογείου. Οι υποδιαιρέσεις του, όταν αναφέρονταν σε πολύτιμα μέταλλα, λειτουργούσαν και ως νομίσματα. Συνήθως ένα τάλαντο ισοδυναμούσε με το βάρος του νερού που χωρά σε έναν τυποποιημένο αμφορέα. Αυτό ποίκιλλε από λαό σε λαό. Κατά προσέγγιση ένα ελληνικό («αττικό») τάλαντο ισοδυναμούσε με 26 σημερινά χιλιόγραμμα. Ο Χριστός προσέδωσε στο τάλαντο μια νέα σημασία με την Παραβολή των Ταλάντων, όπου περιέγραψε την εργατικότητα και την καλλιέργεια των ικανοτήτων ως την πραγματική περιουσία («τάλαντα») του ανθρώπου. Βάσει αυτής της παραβολής, ο χριστιανικός κόσμος ταύτισε στη συνέχεια την έννοια του ταλάντου με το ιδιαίτερο χάρισμα - έτσι προέκυψε η σημερινή χρήση της λέξης «ταλέντο» (από το talentum, τη λατινική λέξη για το τάλαντο) ] και η πληρωμή των στρατιωτών του είχε καθυστερήσει ιδιαίτερα. Ακόμη και 1.000 τάλαντα που απεκόμιζε ετησίως από τα ορυχεία του Παγγαίου κάλυπταν μόλις το ένα τρίτο του κόστους συντήρησης του μακεδονικού τακτικού στρατού.
Και σαν να μην έφτανε αυτό, ο Αλέξανδρος κατά την ανάρρηση του στο θρόνο κατάργησε την άμεση φορολόγηση: αυτό μπορεί να του απέφερε σημαντική στήριξη, αλλά οδηγούσε αστραπιαία τη χώρα στη χρεοκοπία. ……. Με άλλα λόγια, για να επιλύσει την οικονομική κρίση, ο Αλέξανδρος έπρεπε είτε να βυθιστεί ξανά στην αφάνεια είτε να διεξαγάγει έναν επιτυχημένο επιθετικό πόλεμο.. …. Η συντήρηση του μακεδονικού στρατού στη διάρκεια μιας ελάχιστης περιόδου εκπαίδευσης έξι μηνών, ακόμη και αν οι σύμμαχοι πλήρωναν τα δικά τους έξοδα, θα κόστιζε 1.000 τάλαντα στην καλύτερη περίπτωση. … Ο Αλέξανδρος είχε μια προφανή διέξοδο, το να δανειστεί κεφάλαιο. Όμως σε μια εποχή που η πίστωση θεωρείτο επικίνδυνη καινοτομία, αυτό ήταν κάτι εύκολο στα λόγια και δύσκολο στην πράξη. ‘Ετσι, ο βασιλιάς στράφηκε στους δικούς του ευγενείς, η θέση των οποίων θα καθιστούσε πολύ δύσκολο να απορρίψουν τα αιτήματά του. Υποτίθεται ότι, πριν την έναρξη της εκστρατείας, ο βασιλιάς ερεύνησε την οικονομική κατάσταση όλων των φίλων και Εταίρων του και τους εκχώρησε το μεγαλύτερο μέρος των μακεδονικών βασιλικών εδαφών με τις προσόδους τους. … Όταν τον ρώτησε ο Πέρδικκας » Μα τι άφησες για τον εαυτό σου, Αλέξανδρε» έλαβε την περίφημη απάντηση: «Τις ελπίδες μου». «Σε αυτή την περίπτωση», είπε ο Περδίκκας, «θα πρέπει να κάνουμε το ίδιο». Δεν ήταν σωστό, συνέχισε, να δεχτούν οι ευγενείς τα υπάρχοντα του Αλέξανδρου, θα έπρεπε όλοι να περιμένουν τη μοιρασιά του πλούτου του Δαρείου. …. Με αυτές τις μεθόδους, ο Βασιλιάς κατόρθωσε να συγκεντρώσει άλλα 800 τάλαντα, αλλά εξακολουθούσε να αντιμετωπίζει επικίνδυνη έλλειψη σε μετρητά. Όταν ξεκίνησε η εκστρατεία δεν πήρε μαζί του περισσότερα από εβδομήντα τάλαντα, που αντιπροσώπευαν τους μισθούς του στρατού για ένα δεκαπενθήμερο περίπου, ή και λιγότερο, και προμήθειες για τριάντα μέρες. …… Θεωρητικά, είχε ανατεθεί στον Αλέξανδρο από τη συμμαχία η διεξαγωγή ελληνικού πολέμου εκδίκησης εναντίον της Περσίας, σε αντίποινα για τις αδικίες που είχε διαπράξει ο Ξέρξης σε βάρος της Ελλάδας ενάμισι αιώνα νωρίτερα. Όταν ξεκίνησαν οι νίκες και οι κατακτήσεις τα οικονομικά προβλήματα ήταν απλά μια ανάμνηση. (Πηγή: Αλέξανδρος ο Μακεδόνας, ο μέγας στρατηλάτης της ιστορίας, Peter Green, εκδόσεις Διόπτρα ) » (13)
Τα οικονομικά του στρατού
« 5. …: Γνωρίζουμε ότι οι πολεμικές προπαρασκευές για τη μικρασιατική εκστρατεία κόστισαν συνολικά 800 τάλαντα· καθώς ήδη μετά το θάνατο του Φιλίππου το μακεδονικό ταμείο χρωστούσε 500 τάλαντα, σημαντική υπήρξε η συμβολή των ελληνικών κρατών στις δαπάνες για την προετοιμασία. Ο τρόπος με τον οποίο πληρώνονταν τα στρατεύματα του Αλεξάνδρου είναι ένα ζήτημα ανοικτό. Γνωρίζουμε πάντως ότι στην αρχή της εκστρατείας για τα πρώτα έξοδα του στρατού κόπηκαν νομίσματα στη μακεδονική πρωτεύουσα Πέλλα και στην Αμφίπολη. Προφανώς το ποσό αυτό δεν προοριζόταν να καλύψει το συνολικό κόστος της εκστρατείας· συχνά τα στρατεύματα πληρώνονταν από τα λάφυρα που περιέρχονταν στην κατοχή τους κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων. » (12)
Φορολογική Διοίκηση & Οικονομολόγοι
« Το αρχικό στράτευμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου αριθμούσε πενήντα περίπου χιλιάδες ανθρώπους (50.000) από τους οποίους οι σαράντα τρεις χιλιάδες ήταν οι πεζοί, οι έξη χιλιάδες ήταν οι ιππείς και χίλιοι οι έφιπποι ανιχνευτές (Διόδωρος XVII 17,4). Από αυτούς, το μηχανικό στράτευμα του Μεγαλέξανδρου αριθμούσε πέντε χιλιάδες αποτελούμενο από επιστήμονες, τεχνίτες και εργάτες. Οι μισθοφόροι ήταν δώδεκα χιλιάδες κατά την αρχή της εκστρατείας. Ενώ υπήρχαν και τα στρατεύματα με τα βοηθητικά σώματα…. Υπήρχαν ακόμη και οικονομολόγοι (όπως οι Αρπαλος Μαχαίτας, Αντιμένης ο Ρόδιος, Κλεομένης ο Ναύκρατης, Οφέλας ο Ολύνθιος, Φιλόξενος ο Μακεδών, Κοίρανος ο Βεροιαίος, Μένης ο Πελλαίος, Νικίας, Μίθρης, Νεεμίας, Φιλόξενος ο Πελλαίος, Πυθοκλής ο Αθηναίος, κλπ).» (10)
Ο Αντιμένης ο Ρόδιος και η πρώτη Ασφαλιστική Εταιρία
«Αντιμένης (β' μισό 4ου αι. π.Χ.). Ρόδιος, οικονομικός υπάλληλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Πιθανόν να διορίστηκε από τον ίδιο το βασιλιά / ενικός διαχειριστής των οικονομικών στη Βαβυλώνα μετά την κατάχρηση και τη φυγή του Αρπάλου (324) [ δείτε αναλυτικά κατωτέρω : 3) Καταχρήσεις & Δωροδοκίες ]. Μνημονεύεται η μεγάλη του επιδεξιότητα να ανακαλύπτει νέες πηγές εσόδων …. » (7)
«324 π.Χ : Ο Υπουργός, με τη σημερινή έννοια, των Οικονομικών του τεράστιου κράτους του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ονομαζόμενος, συνέστησε την πρώτη στον κόσμο Κρατική Ασφαλιστική Εταιρία, η οποία ασφάλιζε την ζημιά του ιδιοκτήτη του δούλου, στην περίπτωση απόδρασης. Το ασφάλιστρο ορίσθη σε οκτώ δραχμές κατά δούλον. …..» (6)
Λαφυραγωγία και αύξηση του αριθμού των φορολογουμένων
« Λίγα χρόνια μετά την έναρξη της εκστρατείας κατά των Περσών, ο Έλληνας στρατηλάτης αντιμετώπισε οικονομική στενότητα. Οι οικονομικοί πόροι του ήταν σχετικά περιορισμένοι και η εκστρατεία αποδεικνυόταν εξαιρετικά δαπανηρή. Έπρεπε κάτι να κάνει για να μην οδηγηθεί σε χρεοκοπία και σε στάση πληρωμών. Προχώρησε σε σύναψη δανείων, ενώ μετά την τελική επικράτηση υλοποίησε τις λεγόμενες «διαρθρωτικές αλλαγές», αύξησε τη φορολογία και ενίσχυσε το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. ….. μέχρι το 333 π.Χ. ο Αλέξανδρος αντιμετώπιζε οικονομική στενότητα. Αργότερα, όμως, και ιδίως μετά τη μάχη των Γαυγαμήλων, η κατάσταση άλλαξε άρδην: παραδόθηκαν στον Αλέξανδρο οι αμύθητοι θησαυροί των μητροπολιτικών θησαυροφυλακίων του Δαρείου σε Σούσα και Περσέπολη. Μετά την κατάλυση του περσικού κράτους, τα γενικά χαρακτηριστικά της φορολογίας άλλαξαν επίσης: αυξήθηκε ο αριθμός των φορολογουμένων, καθόσον υποβλήθηκαν σε φόρο οι Πέρσες, οι οποίοι προηγουμένως απαλλάσσονταν ως κυρίαρχοι, ενώ το ίδιο συνέβη και στις νέες πόλεις που κτίσθηκαν από τον Αλέξανδρο. Οι ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας διατήρησαν πάντως την ασυδοσία. Αυξήθηκε επίσης η φορολογία, ιδίως η έμμεση, διότι αναπτύχθηκε η οικονομική δραστηριότητα και το εμπόριο με την αύξηση του νομίσματος και τη διανομή των περσικών θησαυρών, ενώ τα νέα έργα και οι νέες πόλεις προσήλκυσαν νέους πληθυσμούς. » (11)
Η χρηματοδότηση των πολεμικών επιχειρήσεων του Μ. Αλεξάνδρου
«Μέρος 1. Η χρηματοδότηση των πολεμικών επιχειρήσεων του Μ. Αλεξάνδρου
Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν δύο φάσεις ως προς τον τρόπο χρηματοδότησης των πολεμικών επιχειρήσεων του Μ. Αλεξάνδρου:
Α. Η πρώτη φάση χρηματοδότησης : Καταρχήν, ο Φίλιππος ήταν αυτός, που πριν από τον γιό του Αλέξανδρο, είχε ονειρευτεί να κατακτήσει την Ασία. Γνώριζε ότι αυτή η επιχείρηση θα ήταν πολύ δαπανηρή, γι’ αυτό και όσο ζούσε προσπάθησε να εξασφαλίσει πηγές για τη χρηματοδότησή της. Έτσι, πριν ακόμη γεννηθεί ο Αλέξανδρος, το 357 ΠΧ, ο Φίλιππος κατέκτησε την Αμφιπόλη και μαζί με αυτήν τα ορυχεία χρυσού του Παγγαίου Όρους, καθώς και τα ορυχεία χρυσού της Θράκης που τα ονόμασε Φιλίππους. Τα ορυχεία αυτά ήταν εξαιρετικά πολύτιμα για τον Φίλιππο, γιατί τα έσοδά τους του επέτρεψαν να προετοιμάσει την εκστρατεία της Ασίας, να αποκτήσει όπλα και πολεμικό υλικό τεχνολογικά εξαιρετικά προηγμένα για την εποχή του, χάρη στους τότε νεωτερισμούς της Συρακούσας.
Ακόμη, με τα χρήματα αυτά ο Φίλιππος μπόρεσε να οργανώσει, με ορθολογικό τρόπο, τη διοίκηση του κράτους της Μακεδονίας. Από τα ορυχεία της Θράκης, σύμφωνα με τις μέχρι σήμερα πληροφορίες, ο Φίλιππος εξασφάλιζε 1.000 τάλαντα, που ισοδυναμούσαν με 26 τόνους χρυσού το χρόνο. …. η αξία του [ Ταλάντου ] ισοδυναμούσε με 6.000 δραχμές [ Η αττική δραχμή αποτέλεσε το βασικό νόμισμα της κλασικής εποχής. 60 μνες ισοδυναμούσαν με ένα τάλαντο.
1 μνα ισοδυναμούσε με 100 δραχμές. Ετυμολογικά δραχμή σημαίνει το κέρμα που μπορεί να πιαστεί με το χέρι, σε αντιδιαστολή με τη δύσχρηστη μνα που ζύγιζε σχεδόν μισό κιλό]. Εικάζεται ότι κάθε δραχμή ήταν περίπου ισοδύναμη, από την άποψη αγοραστικής δύναμης, με 10 σημερινά ευρώ. Ωστόσο, μετά το θάνατο του Φιλίππου, ο διάδοχός του Αλέξανδρος, σύμφωνα πάντοτε με τις διαθέσιμες πηγές, βρήκε στο χρηματοκιβώτιο μικρή ποσότητα χρυσού και αργύρου, που οι εκτιμήσεις την φέρνουν σε περίπου 60 τάλαντα μόνον. Αλλά, παράλληλα ο Φίλιππος άφησε στον Αλέξανδρο και υψηλό χρέος, που υπολογίζεται σε 500 με 800 τάλαντα.
Το αναπάντητο ερώτημα είναι πως δημιουργήθηκε αυτό το χρέος, παρά την ύπαρξη των ορυχείων χρυσού και αργύρου, που ήταν στην κατοχή των Μακεδόνων Βασιλέων. Οπωσδήποτε, η επίσημη εκδοχή είναι ότι ο Αλέξανδρος ξεκίνησε για την κατάκτηση της Ασίας, έχοντας μόνον 60 τάλαντα και τρόφιμα μόνον για 30 ημέρες. Αυτή είναι η πρώτη φάση χρηματοδότηση των εκστρατειών του Μ. Αλεξάνδρου, που δίνει ενδεχομένως την εντύπωση ότι ήταν ανεπαρκής, αβέβαιη ή και προβληματική. Εύλογα προκύπτει το ερώτημα για το τι έγιναν ο χρυσός και ο άργυρος των ορυχείων του Παγγαίου και της Θράκης; Ενδεχομένως, αποτελούν την κρυμμένη χρηματοδότηση, που για άγνωστους μέχρι στιγμής λόγους ο Μ. Αλέξανδρος δεν ήθελε να φανερώσει, ούτε στους πιο στενούς συνεργάτες του. Κατά την άποψή μου, υπάρχουν πολλά ακόμη σκοτεινά σημεία σε αυτόν το χώρο, που οι ιστορικοί ελπίζω να φέρουν μελλοντικά στο φως. …..
Β. Η δεύτερη φάση χρηματοδότησης : Περνώ, τώρα, στη δεύτερη φάση, που μπορεί να χαρακτηριστεί ως η περίοδος της άνετης χρηματοδότησης των εκστρατειών του Μ. Αλεξάνδρου. Αυτή αρχίζει με την κατάκτηση της Ασίας το 329 ΠΧ και διατηρείται μέχρι το θάνατό του. ….. Πράγματι, η κατάκτηση της Περσίας, που ήταν η πλουσιότερη περιοχή του τότε γνωστού κόσμου, εξασφάλισε στον Μ. Αλέξανδρο τη δυνατότητα να υλοποιήσει όλα τα μεγαλεπήβολα κατακτητικά του σχέδια, δεδομένου ότι πέρασαν στην κατοχή του τα αμύθητα πλούτη, οι θησαυροί και ο χρυσός του Δαρείου. Στο μυθικό παλάτι του Δαρείου είχε συγκεντρωθεί όλος ο πλούτος όλων των κρατών της Μεσοποταμίας. Όμως, τα δυσθεώρητα αυτά πλούτη, που αντιπροσώπευαν τον χρυσό 3.000 ετών, δεν μπόρεσαν να σώσουν τον ιδιοκτήτη τους τον Δαρείο από του να κατακτηθεί από τον στρατηλάτη όλων των εποχών, τον Μ. Αλέξανδρο. Οι πληροφορίες, εξάλλου, αναφέρουν ότι για τη μεταφορά του αμύθητου αυτού πλούτου του Δαρείου ο Μ. Αλέξανδρος χρειάστηκε 20.000 μουλάρια και 5.000 καμήλες και λέγεται ότι η αξία του ανερχόταν σε 12.000.000 ασημένιες λίρες, ενώ μόνον η βασιλική σκηνή του Δαρείου εκτιμάται σε περισσότερο από μισό δισ. ευρώ……
Απίστευτο, αλλά αληθινό: ο Μ. Αλέξανδρος, άνοιξε τις αποθήκες όπου κρατούσε τους θησαυρούς του Δαρείου κι άρχισε να μοιράζει τον χρυσό στους Έλληνες. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, από όσο μπορώ να γνωρίζω, εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της ανεξέλεγκτης ποσότητας του χρήματος που πέφτει στην αγορά, ο πληθωρισμός. Οι τιμές και οι μισθοί των στρατιωτών τετραπλασιάζονται και ανέρχεται το κόστος ζωής. Όταν άρχισε την εκστρατεία κατάκτησης του κόσμου ο Μ. Αλέξανδρος, ο μισθός ενός στρατιώτη ήταν γύρω στα σημερινά 10 ευρώ, ενώ μετά το μοίρασμα του χρυσού, ο μισθός τους ανέβηκε στα 40 περίπου ευρώ. Με την επιφύλαξη της εξεύρεσης νέων στοιχείων για την περίοδο του βίου του Μ. Αλεξάνδρου, νομίζω ότι αξίζει να λεχθεί στη μνήμη του, ότι εκτός από το ότι θεωρείται ο μεγαλύτερος στρατηλάτης των αιώνων, η απόφασή του να μοιράζει τμήμα της λείας των κατακτήσεών του στους πολίτες της αυτοκρατορίας του, τον αναδεικνύει και σε λαϊκό ηγέτη πρώτης κατηγορίας, με ρίζες σοσιαλιστικές, όπως θα υποστηρίζαμε σήμερα. Και, συνεπώς, το ενδιαφέρον του για την εξασφάλιση πρόσθετου πλούτου, και μετά την απόκτηση των θησαυρών της Ασίας, ερμηνεύεται από την επιθυμία του να συνεχίσει, για πάντα αν θα ήταν δυνατόν, τις πολεμικές επιχειρήσεις για την κατάκτηση της υφηλίου, και όχι για να τον συσσωρεύει για προσωπική πολυτελή του διαβίωση ». (16)
Η διαχείριση των δημοσίων οικονομικών
« Μέρος ΙΙ. Ο Μ Αλέξανδρος ως διαχειριστής των δημοσίων οικονομικών
Ως μαθητής του Αριστοτέλη, από τα 13 ως τα 16 του χρόνια, ο Μ. Αλέξανδρος έλαβε οικονομική παιδεία σύμφωνα με την οποίαν η πολιτική, όπως την προσδιόριζε ο Αριστοτέλης στα «Ηθικά Νικομάχεια» όφειλε να βασίζεται στις αρχές και τις αξίες της ηθικής και να προάγει το κοινό συμφέρον και την ευημερία των πολιτών.
Στα χρόνια του Μ. Αλεξάνδρου ο κρατικός προϋπολογισμός συμπίπτει περίπου με τον στρατιωτικό προϋπολογισμό, αλλά όμως, όπως θα φανεί αμέσως στη συνέχεια, η κρατική παρέμβαση στην οικονομία είχε σε γενικές γραμμές τα ίδια χαρακτηριστικά με τα αντίστοιχα των σημερινών οικονομιών.
Καταρχήν, οι μισθοί των στρατιωτικών αντιπροσώπευαν τη σημαντικότερη κρατική δαπάνη, λόγω των συνεχών πολέμων. Με την έναρξη της εκστρατείας στην Ασία ο Μ. Αλέξανδρος έπρεπε να εξασφαλίζει τους μισθούς 35.000 ανδρών από προϋπολογισμό που έφθανε τα 2.000 τάλαντα. Αυτά, ισοδυναμούσαν με περίπου 120.000.000 ευρώ. Το τεράστιο αυτό, για την εποχή εκείνη ποσό, θα ήταν ίσως δύσκολο να εξασφαλιστεί πριν από την κατάκτηση της Περσίας, αλλά πολύ εύκολο μετά από αυτήν. Το άνοιγμα των μισθών, εξάλλου, μεταξύ ανώτερων και κατώτερων, όπως προκύπτει από τις σχετικές πηγές, ήταν 7,5 φορές, με τον χαμηλότερο αυτόν του στρατιώτη εδάφους και με τον ανώτερο αυτόν του έφιππου. Να παρατηρήσω, εδώ, ότι οι διαφορές αυτές ανάμεσα σε ανώτερο και κατώτερο μισθό μπορούν να θεωρηθούν απολύτως λογικές και σύμφωνες με την κρατούσα οικονομική θεωρία, σε αντίθεση με το σημερινό παράλογο και μη δυνάμενο να ερμηνευθεί, από την οικονομική θεωρία, άνοιγμα των 360 φορών, που αντικατοπτρίζει άλλωστε τις ανεξέλεγκτες ανισότητες κατανομής του πλούτου.
Οι μισθοί των στρατιωτικών ανέβηκαν φυσικά στα ύψη μετά την κατάκτηση της Περσίας και καθοδόν για την κατάκτηση της Ινδίας, εξαιτίας του πλούτου της Ασίας που πέρασε σε ελληνικά χέρια. Τα στρατεύματα ακολουθούσαν εξειδικευμένοι τεχνίτες, για την επιδιόρθωση των όπλων και αρμάτων μάχης, για την κατασκευή αντίσκηνων και κρεβατιών. Και να τονιστεί και μια ιδιαίτερα σημαντική λεπτομέρεια ότι, δηλαδή οι οικογένειες των στρατιωτικών τους ακολουθούσαν, έτσι που ανέβαζαν σημαντικά το κόστος των εκστρατειών. Ακολουθούσαν επίσης γιατροί, φαρμακοποιοί και νοσοκόμες. Ο Μ. Αλέξανδρος είχε, εξάλλου, αναπτύξει και κάποιο είδος στρατιωτικής πρόνοιας, αντίστοιχης της σημερινής κοινωνικής πρόνοιας, αφού τα παιδιά των οποίων ο πατέρας έπεφτε στο πεδίο της μάχης λάμβαναν σε μορφή σύνταξης το μισθό του, εκτός από την εφάπαξ αποζημίωση.
Ο Μ. Αλέξανδρος ήταν πολύ γενναιόδωρος με τους άνδρες του, στους οποίους πρόσφερε κατά καιρούς γιορτές και γλέντια για να αναπτερώνεται το ηθικό τους, μετά από κάθε νίκη τους αντάμειβε με χρήματα και κοσμήματα και όταν δεν ήταν πια σε θέση να πολεμήσουν τους εξασφάλιζε σύνταξη, συχνά ανώτερη του μισθού τους. …..
Ως γενικό συμπέρασμα … προκύπτει ότι ο Μ. Αλέξανδρος εκτός του ότι υπήρξε ο μεγαλύτερος και πιο εμπνευσμένος στρατηλάτης της υφηλίου, είναι λιγότερο γνωστό ότι ήταν επίσης δεινός στη διαχείριση των οικονομικών. Μερικά από τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά αυτής της διαχείρισης αναφέρω αμέσως στη συνέχεια:
*Πρώτον, παρότι, στην εποχή του, δεν είχαν ακόμη λάβει σάρκα και οστά οι διάφορες κυρίαρχες οικονομικές θεωρίες, μπορεί να διαπιστωθεί ότι ο Μ. Αλέξανδρος, λειτούργησε ως να ήταν οπαδός του Keynes και όχι των νεοκλασικών/φιλελεύθερων, και συγκεκριμένα, εφόσον δεν ήταν υπέρ της λιτότητας, αλλά υπέρ της ενίσχυσης της ζήτησης, των δημοσίων επενδύσεων και ενός ελεγχόμενου πληθωρισμού.
*Δεύτερον, ο Μ. Αλέξανδρος δεν κατάστρεφε τις ικανοποιητικές υποδομές, που έβρισκε στις χώρες που κατακτούσε. Αντιθέτως τις διατηρούσε, τις βελτίωνε και τις αξιοποιούσε. Έτσι, άφησε ανέπαφη τη διοικητική διάρθρωση της Περσίας, που συνέχισε την ομαλή της λειτουργία και μετά την κατάκτηση.
*Δεύτερον, ο Μ. Αλέξανδρος εκτιμούσε την εργασία και αντάμειβε τους υφισταμένους του πλουσιοπάροχα και ανάλογα με την προσφορά τους. Επιπλέον, είχε δημιουργήσει ένα σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, που δεν άφηνε απροστάτευτους τους αδύνατους, ηλικιωμένους, παιδιά και ασθενείς.
*Τρίτον, είχε σαφή συνείδηση της ύπαρξης και του περιεχομένου του Έθνους, και με βάση αυτό ξεχώριζε Έλληνες από μη Έλληνες. Οι Έλληνες φαίνεται ότι δεν πλήρωναν φόρους, εφόσον η Ελλάδα ήταν τόσο πλούσια και δεν είχε ανάγκη, αλλά αντιθέτως όσοι λαοί αντιστάθηκαν στην κατακτητική ορμή του Μ. Αλεξάνδρου κατέβαλαν φόρους, ως μορφή τιμωρίας.
* Τέταρτον, παρότι είναι σε πρώτη ματιά εκπληκτικό, επειδή δεν τα είχε ανάγκη, ωστόσο ο Μ. Αλέξανδρος έκρινε απαραίτητη τη σύναψη δανείων, και μάλιστα σημαντικών, ύψους 1.460 ταλάντων. Μια πιθανή εξήγηση αυτής της απόφασης του Μ. Αλεξάνδρου να καταφύγει σε δάνεια θα μπορούσε να είναι η επιθυμία του να εκμεταλλευθεί τον πληθωρισμό, που τότε επικρατούσε και που όπως είναι γνωστό ευνοεί τον δανειολήπτη, αποδεικνύοντας έτσι προχωρημένες γνώσεις οικονομίας.
*Τέλος, πολύ λίγα είναι γνωστά για τον τρόπο με τον οποίον διοικούνταν η αχανής αυτοκρατορία που δημιούργησε ο Μ. Αλέξανδρος, εκτός του ότι η δική του φωτεινή προσωπικότητα αποτελούσε τον κυρίαρχο, αλλά και τον συνδετικό κρίκο ολόκληρης αυτής της επικράτειας……» (16)
Η ρευστοποίηση του χρυσού και του άργυρου και η απογείωση της οικονομίας
« Είναι λοιπόν αξιομνημόνευτη η αναφορά και στη νομισματική πολιτική του, όπως διαμορφώθηκε μετά την κατάλυση της Περσικής Αυτοκρατορίας, αποτέλεσμα της πετυχημένης εκστρατείας στη Μικρά Ασία και στην Ανατολή. Όταν λοιπόν ο Μ. Αλέξανδρος κατέλαβε τα Σούσα, τη Δαμασκό, τη Βαβυλώνα, την Περσέπολη και τις Πασαργάδες, οικειοποιήθηκε τα πλούτη των Αχαιμενιδών (των Περσών βασιλέων δηλαδή) και πήρε μια σημαντική απόφαση: να ρευστοποιήσει τον χρυσό και τον άργυρο που φυλάσσονταν στα θησαυροφυλάκια και προχώρησε σε εκτεταμένες δαπάνες με αυτόν.
Ειδικότερα, με τα μέχρι τότε αποθησαυρισμένα και αδρανή πλούτη στρατολόγησε και κατέβαλε μισθούς στους στρατιώτες, κατασκεύασε πολιορκητικές μηχανές, μερίμνησε για την ιατρική περίθαλψη των στρατιωτών, οργάνωσε επιστημονικές αποστολές, ίδρυσε νέες πόλεις και φρόντισε για τα αναθήματα (τα αφιερώματα δηλαδή) που γίνονταν σε πόλεις ή ιερά της Ελλάδος.
Ήταν γενναιόδωρος με τους φίλους τους και οργάνωνε εκδηλώσεις, γαμήλιες τελετές, συμπόσια, εορτές, αγώνες, θυσίες και ταφές νεκρών. Είναι φανερό ότι η έκρηξη των δαπανών συνέβαλε στην αύξηση της ταχύτητας κυκλοφορίας του χρήματος, όπως θα έλεγαν σήμερα οι οικονομολόγοι, και στην εκτόξευση του ΑΕΠ της εποχής εκείνης! ………… Ο Μ. Αλέξανδρος με το αποφασιστικά παρεμβατικό του πνεύμα που ξεδίπλωσε με ενέργειες όπως αυτές που μνημονεύσαμε προηγουμένως στη νομισματική πολιτική, συνέβαλε καθοριστικά στη μετέπειτα απογείωση της οικονομίας των ελληνιστικών χρόνων. Με το ίδιο πνεύμα οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε το νοσηρό φαινόμενο του εκτεταμένου αποθησαυρισμού διαθεσίμων σήμερα, που διαβρώνει την πραγματική οικονομία. …» (14)
Φόροι ( « επικεφάλαιον », «χειρωνάξιον», κ.λπ )
« Οι φόροι που επιβάλλονταν ήταν, καταρχήν, οι άμεσοι επί των ατόμων (πχ, κεφαλικός φόρος και φόρος επιτηδεύματος στους επαγγελματίες, που διακρίνονταν σε επικεφάλαιον [ Κεφαλικός φόρος ] και χειρωνάξιον [ Δικαίωμα εξασκήσεως επαγγέλματος, για κάθε τεχνίτη και έμπορο ] ). Επίσης, ήταν οι έμμεσοι φόροι επί της κατανάλωσης, οι οποίοι διαφοροποιούνταν ανά σατραπεία, καθώς και οι δασμοί των τελωνείων, οι οποίοι αυξήθηκαν σημαντικά.
Περαιτέρω, στα ταμεία έμπαιναν τα έσοδα από την ποικιλόμορφη ιδιωτική περιουσία του κράτους, οι έγγειοι πρόσοδοι επί των γαιών, η λεγόμενη δεκάτη, δηλαδή το 10% επί της γεωργικής παραγωγής και ο φόρος των ζώων.
Πέραν των θησαυρών του Δαρείου, θεωρείται ότι από τις 18 σατραπείες εισέρρεαν στο βασιλικό ταμείο 9.000-30.000 τάλαντα ετησίως, ενώ σε αυτά πρέπει να προστεθούν τα έσοδα σε είδος και τα έσοδα από τα μεταλλεία. Μετά την κατάκτηση της Ινδικής προστέθηκαν και οι φόροι αυτής…. » (17)
Δάνεια και Χορηγίες
« Σημαντικότερη, όμως, πηγή εσόδων ήταν ο δανεισμός. Κατά τον Πλούταρχο, στα πρώτα έτη της εκστρατείας ο Αλέξανδρος δανείσθηκε βραχυπρόθεσμα 1.460 τάλαντα. Η δαπάνη των επαγγελματιών μισθοφόρων βάρυνε αποκλειστικά τον βασιλικό θησαυρό, ενώ η δαπάνη του στρατού των Μακεδόνων καλύπτονταν εν μέρει από χορηγίες των ευγενών, τις λεγόμενες λειτουργίες, και εν μέρει από το βασιλικό θησαυρό. Σε ό,τι αφορά τις δαπάνες του στόλου, ο Αλέξανδρος τις αντιμετώπισε με το θεσμό της τριηραρχίας, κατά τον οποίο ορισμένες πόλεις αναλάμβαναν να συνεισφέρουν ένα αριθμό τριήρεων με τη δαπάνη για το πλήρωμα.» (17)
Έκτακτες εισφορές
« Στις πόλεις που έδειξαν εχθρική στάση στον Αλέξανδρο και φιλική προς τον Δαρείο ο Αλέξανδρος επέβαλε μονομερώς έκτακτη εισφορά, τη λεγόμενη ζημία, δηλαδή ένα είδος προστίμου, το οποίο ήταν είτε χρηματικό είτε εις είδος, η λεγόμενη αγγαρεία.
Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί ο φόρος σε βάρος των Εφεσίων, οι οποίοι αντιστάθηκαν σθεναρά στον Αλέξανδρο. Για την πληρωμή του φόρου απαγορεύθηκε στις γυναίκες της Εφέσου να φορούν κοσμήματα. Το προϊόν, όμως, αυτού του φόρου δεν το καρπώθηκε ο Αλέξανδρος, αλλά διατέθηκε για την ανέγερση ναού της Αρτέμιδος στην Έφεσο.
Αύξηση παρουσίασαν τα έσοδα του Αλεξάνδρου από τους λεγόμενους φόρους επί της συνοικίας, ενώ αυξήθηκαν τα έσοδα από τα νέα μεταλλεία και τελωνεία των χωρών που κυριεύθηκαν.» (17)
Φοροαπαλλαγές ( « Ασυδοσία » )
« … ο Αλέξανδρος δεν επέβαλε φόρους σε βάρος των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας, τις οποίες κήρυξε «ασυδότους», επειδή η εκστρατεία του είχε ως σκοπό να τις απαλλάξει από τον φόρο υποτέλειας στον Δαρείο. Με τις πόλεις που δεν αντιστάθηκαν στην εκστρατεία ο Αλέξανδρος προέβη σε συμφωνία για την καταβολή απ' αυτές της λεγόμενης σύνταξης, ως ομοσπονδιακής εισφοράς σε χρήμα για την αντιμετώπιση των δαπανών του κοινού σκοπού της τιμωρίας του Δαρείου. » (17)
«Αργυρολογία» και την λαφυραγωγωγία
«Έσοδα προέκυπταν και από την αργυρολογία και την λαφυραγωγωγία, που επιτρέπονταν από το ισχύον δίκαιο του πολέμου, δηλαδή την κάρπωση παντός είδους τιμαλφών, σκευών, ειδών πολυτελείας κτλ.
Χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση της πόλης της Γάζας, που ήταν γνωστή ως τεράστια αποθήκη αρωμάτων, τα οποία αργυρολογήθηκαν μετά την άλωσή της. …. » (17)
2) Δαπάνες : Μισθοί & bonus – Δαπάνες επισιτισμού – Δαπάνες συντήρησης – Κοινωνική Πρόνοια – Έξοδα εκδηλώσεων – Χορηγίες.
Μισθοδοσία – Επισιτισμός – Συντήρηση – Ιατρική περίθαλψη
« Μέχρι το 331 π.Χ., οι κυριότερες δαπάνες του Αλέξανδρου αφορούσαν -μεταξύ άλλων- τα εξής: μισθοδοσία στρατού, συντήρηση εξοπλισμού-πολιορκητικών μηχανών, δημιουργία στόλου, επισιτισμό, μεταφορές και υγειονομική περίθαλψη. Η σημαντικότερη άμεση πολεμική δαπάνη ήταν η μισθοδοσία, το ύψος της οποίας οριζόταν με στρατιωτικό μισθολόγιο: ο στρατός αποτελείτο καταρχήν από Μακεδόνες, οι οποίοι υπηρετούσαν υπέρ πατρίδος, από συμμάχους των ελληνικών πόλεων (εταίρους) και επαγγελματίες μισθοφόρους. Αν και οι πληροφορίες των ιστορικών πηγών δεν συμφωνούν στο ύψος του μισθού, οι κατά προσέγγιση υπολογισμοί καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι, στην αρχή της εκστρατείας, το ύψος του μισθού του απλού στρατιώτη ανερχόταν (μέσο όρο) σε 1-2 δραχμές ημερησίως. …. Τα συνολικά μεγέθη ήταν δυσθεώρητα: αρκεί ν' αναλογισθεί κάποιος ότι το 334 π.Χ. πέρασε το Ελλήσποντο στρατιωτική δύναμη άνω των 35.000 ανδρών, στην οποία πρέπει να προστεθούν 10.000 άνδρες του Παρμενίωνα (που προηγήθηκαν το 336 π.Χ) κι ο στρατός που διατήρησε ο Αλέξανδρος στη Μακεδονία (12.000). Η ετήσια μισθολογική δαπάνη υπολογίζεται ότι ανήλθε σε 4.000-5.000 τάλαντα στο πρώτο έτος της εκστρατείας.
Τα επόμενα έτη δε, αυξήθηκε περαιτέρω, σε περίπου 7.000 τάλαντα -χωρίς να συνυπολογίζεται ο στόλος- επειδή ο Αλέξανδρος ενίσχυσε τον στρατό του με μισθοφόρους από τις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας, ενώ έπρεπε να εγκαθιστά φρουρές σε περιοχές που κατελάμβανε. Μετά την κατάληψη Σούσων και Περσέπολης και την απόκτηση του Θησαυρού του Δαρείου, οι δαπάνες για μισθοδοσία του στρατού εκτινάχθηκαν: για την εκστρατεία στην Ινδική ο Αλέξανδρος οργάνωσε στρατό 140.000 ανδρών, ενώ κατασκεύασε στόλο τουλάχιστον 150 πλοίων, που έφεραν 3.000-5.000 άνδρες….
Πέραν της μισθοδοσίας, μεγάλες ήταν οι δαπάνες συντήρησης και ανανέωσης πολεμικού υλικού. Ο στρατός του Αλέξανδρου ήταν για την εποχή του μια τεχνολογικά προηγμένη πολεμική μηχανή. Τον στρατό ακολουθούσαν μηχανικοί, οι οποίοι κατασκεύαζαν και συντηρούσαν διάφορες πολεμικές μηχανές και το προσωπικό του πολιορκητικού όρχου, που χειρίζονταν τους «πετροβόλους», τους «ξυλοσυνθέτους πύργους» ή «προβόλους»,τις γνωστές «ελεπόλεις», τους κριούς, τις χελώνες και τα κάτοπτρα. Επίσης, δίπλα στον στρατό πορεύονταν άλλοι τεχνικοί, όπως γεφυροποιοί και κατασκευαστές σκηνών και κλινών. Μεγάλες δαπάνες απαιτούσε και ο εφοδιασμός, επισιτισμός και μεταφορά, όχι μόνον του στρατού αλλά και των γυναικόπαιδων των οικογενειών των στρατιωτών, προς εξυπηρέτηση των οποίων λειτουργούσε οργανωμένο σώμα μεταφορών και εφοδιασμού….. Συστηματικά οργανωμένη -και για αυτό δαπανηρή- ήταν και η υγιεινομική υπηρεσία του Αλέξανδρου, που περιλάμβανε γιατρούς, βοτανολόγους, φαρμακοποιούς και νοσοκόμους, οι οποίοι ακολουθούσαν την εκστρατεία. Ο Διόδωρος αναφέρει ότι για την εκστρατεία στην Ινδική ο Αλέξανδρος διέθεσε για φάρμακα 100 τάλαντα…...» (17)
Δαπάνες εορτών, « Bonus » και χορηγίες για παλιννοστούντες
Ο πόλεμος … Απαιτούσε, κατά τον Αλέξανδρο, γιορτές και πανηγύρεις για την τόνωση του ηθικού του στρατού -και για αυτές, οι δαπάνες ήταν μεγάλες. Επίσης, οι πολεμικοί προϋπολογισμοί κάλυπταν δαπάνες για μάγειρες, τραπεζοκόμους και σιτοποιούς, ακόμη και για άγνωστες σήμερα ιδιότητες, όπως οι στρωματοφύλακες ή κατευναστές, οι οποίοι φύλαγαν τον Αλέξανδρο και τους στρατηγούς κατά τον ύπνο….. Δαπανηρότατα ήταν τα βασιλικά γεύματα, για τα οποία ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο Αλέξανδρος δαπανούσε 600 τάλαντα ετησίως. Επίσης, ιδιαίτερα γενναιόδωρος ήταν ο Αλέξανδρος στις αμοιβές όσων διακρίνονταν ιδιαιτέρως στις μάχες και τις πολιορκίες: κατά τον Διόδωρο, μετά τις νίκες της Ισσού και των Γαυγαμήλων έγιναν δωρεές 3.000 ταλάντων, ενώ για την άλωση των Εκβατάνων, εκτός από τα κοσμήματα διανεμήθηκαν 13.000 τάλαντα. Μεγάλες ήταν ακόμη οι χορηγίες προς τους παλιννοστούντες. Κατά τον Αρριανό στους Έλληνες συμμάχους, που θέλησαν να παλιννοστήσουν, επιχορηγήθηκαν με 2.000 τάλαντα για μισθούς/έξοδα επιστροφής, ενώ όσοι έστερξαν να παραμείνουν έλαβαν τρία τάλαντα έκαστος. Εξίσου γενναιόδωρος ήταν ο Αλέξανδρος στους παλαίμαχους. Κατά τον Αρριανό, στους Μακεδόνες που λόγω γήρατος ή πάθησης γίνονταν ανίκανοι για πόλεμο, χορηγείτο εκτός από τους μισθούς και ένα τάλαντο, καθώς και τα έξοδα της παλιννόστησης.. » (17)
Δώρα και Διαγραφή χρεών
« Σημαντική θέση κατείχαν και οι δαπάνες της βασιλικής αυλής, οι οποίες πλέον των βασιλικών ακολούθων και του προσωπικού, περιελάμβαναν και τα έξοδα για τα συμπόσια και τις γιορτές που ήταν πολύ υψηλά, αφού ο Αλέξανδρος ακολούθησε τη χλιδή των Περσών. Κατά τη μεγάλη τελετή των 9.000 περσομακεδονικών γάμων το 323 π.Χ., στην οποία ο ίδιος παντρεύτηκε την κόρη του Δαρείου, Στάτειρα, κάθε προσκεκλημένος έλαβε δώρο μια χρυσή φιάλη και είδε πληρωμένα τα χρέη του από τον Αλέξανδρο!» (17).
Αποζημιώσεις στους γονείς και τις οικογένειες των πεσόντων
«Ο Αλέξανδρος δαπανούσε επίσης σημαντικά ποσά για αποζημιώσεις στους γονείς και τις οικογένειες των πεσόντων, στις οποίες χορηγούσε βασιλικά κτήματα και φορολογικές απαλλαγές, ενώ ο Ιουστίνος αναφέρει ότι στα ορφανά των πεσόντων συνέχιζε να χορηγεί το μισθό του πατέρα.
Στις στρατιωτικές δαπάνες περιλαμβάνονται και οι δαπάνες ταφής των νεκρών, ως προς τις οποίες ο Αλέξανδρος ήταν πολύ γενναιόδωρος, θάβοντας τους στρατιώτες με τον οπλισμό τους και τα κτερίσματα, ενώ δαπανούσε για αγάλματα υπέρ των πεσόντων. ..» (1)
Επενδύσεις : Δαπάνες ανοικοδόμησης πόλεων, συγκοινωνιακά και αρδευτικά έργα
« Την περίοδο αυτή άλλαξε και η μορφή των δαπανών, με το κέντρο βάρους να τοποθετείται πλέον σε εκείνες που αφορούσαν τα δημόσια έργα και την ανοικοδόμηση νέων πόλεων. Ο Αλέξανδρος κατασκεύασε πολλούς και μεγάλους ναούς, τόσο για ελληνικές όσο και για ασιατικές θεότητες, ενώ κατασκεύασε πολλά παραγωγικά έργα, όπως συγκοινωνιακά στις Κλαζομενές και τις Ερυθρές, αρδευτικά στον Ευφράτη, αποξηραντικά στην Κωπαϊδα.
Υπολογίζεται ότι οι πόλεις που ίδρυσε ανέρχονταν σε 70, τις οποίες, εκτός από την περιτοίχιση και την πολεοδομία, κόσμησε με δημόσια κτίρια, διαδίδοντας την ελληνική αρχιτεκτονική και τις ελληνικές τέχνες στην ανατολή. » (17)
3) Η κατάχρηση του « Κεντρικού Ταμία » Άρπαλου.
« Η κατάχρηση είτε αφορά στην εξουσία, είτε αφορά στους θεσμούς, είτε αφορά την εμπιστοσύνη του ενός προς τον άλλον, είτε αφορά στα οικονομικά αγαθά, είναι ένα θέμα που αποτελεί από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας, ως έννοια, ένα μεγάλο πρόβλημα ….Ένα από τα μεγάλα σκάνδαλα λοιπόν ήταν και η κατάχρηση του Άρπαλου, προσωπικού φίλου του Μ. Αλεξάνδρου και θησαυροφύλακά του. Όλοι τους - πλην του Άρπαλου, που ήταν χωλός - ήταν δυνατοί και ατρόμητοι πολεμιστές και πάντοτε διακρίνονταν στη διοίκηση και ως πολεμικοί ηγέτες. … Ο Άρπαλος λόγω του σωματικού του προβλήματος, ανέλαβε οικονομικό πόστο και όχι στρατιωτικό. Πριν από τη μάχη της Ισσού (Νοέμβριος 333 π.Χ.) , όντας διορισμένος θησαυροφύλακας της στρατιάς, παρασυρμένος από τον Ταυρίσκο, έφυγε μαζί του δυτικά, παίρνοντας μαζί του όλα τα χρήματα της στρατιάς και κατέφυγε στα Μέγαρα. Ο Μ. Αλέξανδρος δέχτηκε τη μετάνοιά του, τον ξανακάλεσε δίπλα του και τον όρισε γενικό διαχειριστή των θησαυρών του κράτους με έδρα τα Εκβάτανα… Με το να απομακρύνεται όμως όλο και μακρύτερα, προς Ανατολάς, ο Μ. Αλέξανδρος, ο Άρπαλος έγινε ανεξέλεγκτος. Επιδόθηκε σε παντός είδους ακολασίες και καταχρήσεις. Η φήμη του έφτασε μέχρι την Ελλάδα, όπου οι κωμωδιογράφοι τον διέσυραν για τα «κατορθώματά» του. Είχε ερωτικές σχέσεις με Ασιάτισσες και μετακάλεσε από την Αθήνα την εταίρα Πυθιονίκη. [ Το «Μνημείο της Πυθιονίκης» ήταν ένα από τα πιο εντυπωσιακά μνημεία της Αρχαίας Ιεράς Οδού, στο Λόφο Προφήτη Ηλία, στο Χαϊδάρι. Κατασκευάστηκε από τον Άρπαλο προς τιμήν της Πυθιονίκης ] ..Αυτά είχαν καταγγελθεί στο Μ. Αλέξανδρο, ο οποίος τα θεώρησε υπερβολικά και όχι μόνο δεν κυνήγησε εγκαίρως τον Άρπαλο, αλλά θυμούμενος την παλιά του φιλία με αυτόν φυλάκισε αυτούς που τον κατάγγειλαν ως συκοφάντες. Όταν γύρισε ο Μ. Αλέξανδρος στα Σούσα (Άνοιξη 334 π.Χ.), δηλαδή μετά την επιστροφή του απʼ την εκστρατεία της Ανατολής στην Ινδία, πληροφορήθηκε ότι είχε ξαναφύγει με θησαυρούς (5.000 τάλαντα). Ο Άρπαλος, γνωρίζοντας ότι ο Αλέξανδρος πολεμούσε πάντα στην πρώτη γραμμή και ότι το μυαλό του ήταν πάντα στη δόξα και την κατάκτηση, πίστευε ότι ήταν αδύνατο να ξαναγυρίσει ζωντανός, ύστερα από τόσους αγώνες και μάχες στα βάθη της Ανατολής.
Αυτό φυσικά το πίστευαν και πολλοί άλλοι που το πλήρωσαν με τη ζωή τους, όταν γύρισε απʼ την εκστρατεία της Ανατολής. Εκτέλεσε όλους τους παραβάτες που του καταγγέλθηκαν, δηλαδή τους καταχραστές, βιαστές, συλητές τάφων(π.χ. του Κύρου του Μεγάλου), τρεις στρατηγούς (Μενίδας, Σιτάλκης, Ήρων), τρεις σατράπες, που είχαν σηκώσει κεφάλι και ήταν ασύδοτοι, μαζί με τους συνεργούς στρατιώτες τους, περίπου 600 άτομα στη Βαβυλώνα.
Η υπόθεση του Άρπαλου αποδεικνύει ότι ο Μ. Αλέξανδρος από ένα σημείο και μετά δε μπορούσε να έχει εμπιστοσύνη ούτε σε πολύ στενά του πρόσωπα, γιατί ο πειρασμός της διασπάθισης του χρήματος και της κατάχρησης εξουσίας ήταν πολύ μεγάλος για όσους αναλάμβαναν υπεύθυνες θέσεις και αξιώματα. Η αυστηρή τιμωρία που επέβαλε ο Αλέξανδρος στους ποικιλώνυμους παραβάτες έδωσε σε όλους να καταλάβουν ότι σε ζητήματα σωστής και αδέκαστης διοίκησης ήταν απόλυτος. Άλλωστε ήταν και ο μόνος τρόπος για να διοικηθεί η απέραντη αυτοκρατορία του. ….Αυτά τα πληροφορήθηκε (τις 600 εκτελέσεις) ο Άρπαλος και τρομοκρατήθηκε. Πήρε μαζί του 5.000 τάλαντα, τη Γλυκέρα, την κόρη του από την Πυθιονίκη και κατέφυγε στα παράλια της Μ. Ασίας. Στρατολόγησε 6.000 μισθοφόρους και με 30 πλοία κατέπλευσε στο Σαρωνικό κόλπο, στη Μουνιχία [ το σημερινό Μικρολίμανο] . Οι Αθηναίοι δεν τον δέχτηκαν με τιμές, όπως ήλπιζε, γιατί φοβούνταν την αντίδραση του Μ. Αλεξάνδρου, παρόλο που τον είχαν κάνει επίτιμο δημότη τους παλιότερα, λόγω της προσφοράς του προς αυτούς σιταριού και άλλων δωρεών.
Ύστερα από διαπραγματεύσεις του επιτράπηκε να αποβιβαστεί μόνος, οπότε πήγε στην εκκλησία του Δήμου και τους πρότεινε να τους δώσει μέρος του θησαυρού του και τους μισθοφόρους του. Παράλληλα όμως έφτασε στην Αθήνα και τελεσίγραφο του Φιλόξενου, που ήταν ο διάδοχος του Άρπαλου στη θέση του διαχειριστή των χρημάτων, που τους ζητούσε να τον εκδώσουν. Άρχισαν ατελείωτες συζητήσεις στην Πνύκα για το θέμα, όπου κυριαρχούσαν οι αντιμακεδονίζοντες με τον Υπερείδη, που στήριζαν τη θέση του Άρπαλου και οι Μακεδονίζοντες, οι οποίοι πρότειναν την έκδοση του καταχραστή.
Ο Φωκίων και ο Δημοσθένης υποστήριζαν τη μέση λύση. Έτσι, αποφασίστηκε να φυλακιστεί στην Ακρόπολη ο Άρπαλος, εως ότου αποφασίσει ο Αλέξανδρος για την τύχη του. Ο Δημοσθένης ορίστηκε επίτροπος, για να παραλάβει τα χρήματα, στον οποίο ο Άρπαλος δήλωσε ότι είχε μαζί του 700 τάλαντα ( ο πλουσιότερος Έλληνας εφοπλιστής ή τραπεζίτης δεν είχε τότε περιουσία πάνω από 300 τάλαντα). Όμως, την επόμενη, όταν μετρήθηκαν τα τάλαντα, αντί για 700 βρέθηκαν μόνο 350 (πάλι εδώ οι μίζες για εξαγορά Αθηναίων). Αλληλοκατηγορούνταν πολλοί στην Πνύκα για δωροδοκία και ο Άρειος Πάγος πρότεινε να δηλώσουν οι ένοχοι ότι τα πήραν, πράγμα που δεν έγινε.
Ο Μ. Αλέξανδρος έθεσε σε ετοιμότητα το στόλο του, έτοιμος να επιτεθεί στην Αθήνα και ύστερα από αυτά ο Άρπαλος δραπέτευσε και εξαφανίστηκε. Όλοι πείστηκαν ότι ο Άρπαλος είχε εξαγοράσει τους πάντες, για να δραπετεύσει, ανάμεσα σε αυτούς και ο Δημοσθένης, κανείς όμως δεν προσήλθε στο Δήμο για να απολογηθεί και να αποσείσει τις κατηγορίες.
Έτσι, το θέμα παραπέμθηκε στις δικαστικές καλένδες. Ο Άρπαλος κατέφυγε στο Ταίναρο, όπου παρέλαβε τους υπόλοιπους θησαυρούς και μισθοφόρους του και έπλευσε στην Κρήτη. Εκεί δολοφονήθηκε από κάποιον Σπαρτιάτη Θίβρωνα, ίδιου φυράματος κι αυτός, ο οποίος κατέφυγε στην Αφρική, όπου άρχισε τις λεηλασίες. Όμως το 322 π. Χ. τον συνέλαβε ο Πτολεμαίος Αʼ και τον σταύρωσε στην Αλεξάνδρεια.
Στη συνέχεια ένας δούλος του Άρπαλου, που τηρούσε τους λογαριασμούς του, από την Κρήτη, πήγε στη Ρόδο, παραδόθηκε στο Φιλόξενο και του αποκάλυψε τα σχετικά με τα κλοπιμαία.
Αναφορικά τώρα με την εμπλοκή του Δημοσθένη. Επισκέφτηκε – κατά τον Πλούταρχο – τον Άρπαλο στη φυλακή, είδε ότι είχε μια χρυσή βασιλική κύλικα, του άρεσε, την πήρε στα χέρια του, την περιεργάστηκε και ρώτησε τον Άρπαλο πόσο μπορεί να στοιχίζει. Ο Άρπαλος χαμογελώντας του είπε ότι θα του κοστίσει 20 χρυσά τάλαντα.Την ίδια νύχτα του την έστειλε στο σπίτι του, μαζί με τα 20 τάλαντα (περίπου 600 κιλά χρυσάφι).
Έξι μήνες αργότερα άρχισαν οι δίκες περί των «Αρπαλείων χρημάτων», που υπήρξαν ολέθριες για την Αθήνα. Οι επιφανέστεροι Αθηναίοι αλληλοκατηγορούνταν για τα κλεμμένα, ενώ ο Δημοσθένης υποχρεώθηκε να πληρώσει το ποσό που ιδιωποιήθηκε στο πενταπλάσιο και επειδή δεν είχε να τα πληρώσει φυλακίστηκε. Όμως με τη βοήθεια φίλων του ο Δημοσθένης δραπέτευσε και πήγε στην Τροιζήνα και αργότερα στην Αίγινα, απʼ όπου ικέτευε τους Αθηναίους να του επιτρέψουν να ξαναγυρίσει. Παρόλα αυτά εξακολουθούσε να βυσσοδομεί κατά του Μ. Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων.
Μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου ( 323 π.χ.) οι Αθηναίοι ψήφισαν την επάνοδό του, αλλά αυτός εξακολούθησε την αντιμακεδονική του τακτική. … Η Αθήνα τιμωρήθηκε σκληρά. Πλήρωσε πολεμική αποζημίωση, δέχτηκε την εγκατάσταση Μακεδονικής φρουράς στην Ακρόπολη, ενώ καταδικάστηκαν σε θάνατο ο Δημοσθένης και ο Υπερείδης και άλλοι αντιμακεδονίζοντες δημαγωγοί. Όλοι εκτελέστηκαν πλην του Δημοσθένη, ο οποίος δραπέτευσε και κατέφυγε στο ναό του Ποσειδώνα στην Καλαυρία (σημ. Πόρος), όπου αυτοκτόνησε με δηλητήριο (Οκτώβριος 322 π.χ.), για να μην συλληφθεί.
Αλλά και ο φίλος των Μακεδόνων Δημάδης καταδικάστηκε, γιατί ομολόγησε ότι πήρε και αυτός 20 τάλαντα, αλλά είχε το θράσος να ομολογήσει ότι στο μέλλον πάλι θα χρηματίζεται. …….» (3)
4) Το Νόμισμα, η πρώτη «παγκοσμιοποίηση» στην Οικονομία και ο Πληθωρισμός.
« Όταν το 333 π.Χ. ο Μέγας Αλέξανδρος νίκησε στην Ισσό, υιοθέτησε την αθηναϊκή νομισματική πολιτική και τα νομίσματά του, τα γνωστά αλεξάνδρεια τετράδραχμα, κυριαρχούν με τη σειρά τους στις διεθνείς αγορές. Ακόμα και μετά το θάνατό του στρατηλάτη, επί δύο αιώνες, αρκετές ελληνικές πόλεις εξακολουθούν να κόβουν νομίσματα στο όνομά του …… Το τετράδραχμο του Αλεξάνδρου είναι το διεθνές νόμισμα του ελληνιστικού κόσμου. Όπως στη σημερινή εποχή, έτσι και στις οικονομίες του παρελθόντος υπήρχαν ισχυρά - «διεθνή» νομίσματα, σαν το δολάριο ή το ευρώ στις μέρες μας. Τα φερέγγυα αυτά νομίσματα είχαν μια κυκλοφορία υπερτοπικής εμβέλειας και γίνονταν ευρύτερα αποδεκτά εξαιτίας της σταθερής εσωτερικής τους αξίας και της καθαρότητας του μετάλλου τους. Οι παράγοντες που καθιστούσαν ένα νόμισμα ισχυρό ή «διεθνές» ήταν η γεωπολιτική έκταση, η εμπορική κυριαρχία και η οικονομική ευρωστία της Αρχής, που το εξέδιδε (πόλη, κράτος, βασίλειο, αυτοκρατορία). Επίσης, καθοριστικοί παράγοντες ήταν ο αυστηρός κρατικός έλεγχος στην παραγωγή, την κοπή του δηλ., αλλά και τη διακίνησή του, η ρευστότητα μετάλλου και πάνω απ΄όλα, ο εγγυημένος τίτλος και το σταθερό βάρος του….. Έτσι, μετά το αργυρό τετράδραχμο της Αθήνας και το χρυσό δαρεικό της Περσικής αυτοκρατορίας, το επόμενο ισχυρό-«διεθνές» νόμισμα θα καταστεί το νόμισμα του Αλεξάνδρου, πριν και μετά το θάνατό του, στην παγκόσμια χρηματαγορά της εποχής μέχρι και τα μέσα του 1ου αι. π.Χ.
Πέρα από τον κυρίαρχο ρόλο που παίζει στην οικονομία του ελληνιστικού κόσμου, αξίζει να σημειωθεί ότι είναι και το νόμισμα που «διδάσκει» τον εγχρήματο τρόπο συναλλαγών σε λαούς που ζούσαν έως τότε σε πλήρη αχρηματία (λαοί Κεντρικής Ασίας). Στην κλίμακα της παγκόσμιας οικονομικής κυριαρχίας, το τετράδραχμο του Αλεξάνδρου θα διαδεχθούν: ο αργυρός denarius της Ρώμης, ο χρυσός σόλιδος των Βυζαντινών, το αργυρό dirhem του αραβικού κόσμου, το χρυσόducato της Γαληνοτάτης Βενετίας, το αργυρό τάληρο των Αψβούργων, τα 8 Reales -το αργυρό νόμισμα της θαλασσοκράτειρας Ισπανίας-, η χρυσή λίρα της Βρετανίας, το δολάριο και το ευρώ». (Γιώργος Κακαβάς, διευθυντής του Επιγραφικού και Νομισματικού Μουσείου ) . (2)
« Ο Μέγας Αλέξανδρος …. Ξεκίνησε μια μεγάλη οικονομική μεταρρύθμιση, ανάγοντας αρχικά όλα τα νομισματικά συστήματα της εποχής του στο αττικό σύστημα του αργύρου. Με τον τρόπο αυτό πέτυχε την εφάπαξ υποτίμηση του χρυσού κατά 20% περιορίζοντας έτσι την τοκογλυφία και δίνοντας αναπτυξιακή ώθηση στο Τραπεζικό σύστημα της εποχής. ( Ηλιόπουλος, 2004). Επίσης απλοποίησε τον τρόπο με τον οποίο γίνονταν οι οικονομικές συναλλαγές με την καθιέρωση του δεκαδικού συστήματος των υποδιαιρέσεων σύμφωνα με το περσικό πρότυπο, ώστε να αποδεχθούν οι κάτοικοι της περσικής επικράτειας την κυκλοφορία του νέου νομίσματος χωρίς να δημιουργηθεί αναταραχή στην αγορά(Green,1991). Το νέο αλεξανδρινό νόμισμα κατέκτησε τάχιστα την παγκόσμια αγορά και παρέμεινε σε κυκλοφορία για πολλά χρόνια μετά τον θάνατό του. Βέβαια η αυξημένη κυκλοφορία χρήματος σε συνδυασμό με την μείωση της αγροτικής παραγωγής λόγω των συνεχών πολέμων, είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών. Κατά τον Peter Temin, καθηγητή του ΜΙΤ, την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου εμφανίστηκε ο πρώτος τεκμηριωμένος πληθωρισμός!(Εφημ Τα ΝΕΑ , 25-1-2002) » (5)
(Αργυρό τετράδραχμο Μ. Αλεξάνδρου 323-320 π.Χ. Νομισματοκοπείο Αμφίπολης )
«… Το αλεξάνδρειο τετράδραχμο κατέκλυσε τις τότε διεθνείς αγορές καθώς έγινε το μέσο διενέργειας τεράστιου όγκου συναλλαγών και καθιερώθηκε για περισσότερο από 200 χρόνια ως το βασικό μέσο διακράτησης πλούτου από τους συναλλασσομένους. Ιδρύθηκαν δε πολυάριθμα νομισματοκοπεία.
Όπως μας δείχνουν τα αρχαιολογικά στοιχεία τα επιτόκια στον αρχαίο κόσμο για επιχειρηματικά δάνεια κυμαίνονταν περίπου στο 30%. Τα χρυσά και τα ασημένια νομίσματα ήταν δυσεύρετα και έτσι οι περισσότεροι έμποροι έκαναν εμπόριο προϊόντων για άλλα προϊόντα. … Αντί για παράδειγμα να χρησιμοποιεί χρήματα για την πληρωμή των προϊόντων, ο έμπορος έπρεπε να μεταφέρει τα προϊόντα του πάνω σε άλογα κάτι που αναμφίβολα ήταν χρονοβόρο και κουραστικό. Όλα αυτά όμως άλλαξαν με τις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου.
Ο Μ. Αλέξανδρος, ίσως χωρίς σκόπιμη επιδίωξη, έκανε μία επαναστατική οικονομική πολιτική για τα δεδομένα της εποχής. Μετά την κατάκτηση τεράστιων ποσοτήτων χρυσών και αργυρών ταλάντων από την Περσική Αυτοκρατορία, ο Μ. Αλέξανδρος έδωσε τεράστια ποσά για την ανοικοδόμηση ναών, δρόμων και μνημείων. Θα μπορούσαμε να πούμε πως πρόκειται για μία κεϋνσιανή πολιτική στα πρότυπα ενός αρχαίου κατακτητή………Κατά την διάρκεια της βασιλείας του υπήρχε μεγάλη αύξηση δαπανών, καθώς είχε μεγαλεπήβολα σχέδια. Όπως στις μέρες μας, έτσι και στην αρχαιότητα, η νομισματική επέκταση είχε κόστος και στον πληθωρισμό. Σε πόλεις όπως η Τύρος, η Γάζα και η Βαβυλώνα, υπήρξε μια αύξηση των τιμών, ίσως σε μερικές περιπτώσεις σε διπλάσια μεγέθη και έτσι η οικονομική άνθηση οδήγησε στην ύφεση…...» (8)
5) Η τέχνη του «Διοικείν » - «Management» & «Logistics»
Εξουσία – Διοίκηση - Ηγέτης
« Η Αρχαία Ελλάδα, το λίκνο της δημοκρατίας και του δυτικού τρόπου σκέψης, από τον πόλεμο της Τροίας στην Κλασική Αθήνα, τη Σπάρτη και τους Περσικούς Πολέμους ως τον Μέγα Αλέξανδρο και την εποχή των Σταυροφοριών, προσφέρουν ανεξάντλητη πηγή εξερεύνησης, με άπειρες μελέτες περιπτώσεων, βέλτιστες πρακτικές και ποιοτικά γνωρίσματα σχετικά με την τέχνη της ηγεσίας. Απλά πρέπει να τοποθετηθούν στο σωστό πλαίσιο έτσι ώστε να ωφελήσουν τους σύγχρονους ηγέτες…Όπως εξηγεί με το βιβλίο του «The Nameless King» (Ο ανώνυμος Βασιλιάς) ο Αρτέμιος Μυρόπουλος, προσπαθούμε να βρούμε τις σωστές απαντήσεις στα βιβλία αυτοβοήθειας για τις τελευταίες τάσεις στη διοίκηση, αλλά η ιστορία και η πολιτιστική μας κληρονομιά είναι οι πιο πολύτιμες πηγές που μπορούν να μας βοηθήσουν να τα βγάλουμε πέρα με τις σύγχρονες προκλήσεις. Παραθέτουμε τρεις ενδεικτικές περιπτώσεις επιχειρώντας να αποκωδικοποιήσουμε τα μηνύματα. …………….Μπορεί να φαίνεται παράδοξο, αλλά είναι ρεαλιστικό. Ο Μέγας Αλέξανδρος εκτός από σπουδαίος στρατηγός ήταν και κορυφαίος εργοδότης. Δαπανούσε πολλές χιλιάδες τάλαντα για τους στρατιώτες του, σε μισθοδοσία, συντήρηση εξοπλισμού και πολιορκητικών μηχανών, δημιουργία στόλου, επισιτισμό, μεταφορές και υγειονομική περίθαλψη. …. Ο Αρτέμιος Μυρόπουλος -ο οποίος στο βιβλίο του σε ό,τι αφορά την ιστορία του Μεγάλου Αλέξανδρου έχει εμπνευστεί από τη μελέτη του Michael Abrashoff- παρατηρεί ότι η εξουσία είναι ένας μύθος για τη διοίκηση, με το ρεαλιστικό σενάριο να μιλά για μια σχέση καθαρής αλληλεξάρτησης μεταξύ του ηγέτη και της ομάδας, ενώ τονίζει ότι μόνο μια ταλαντούχα ομάδα μπορεί να προσφέρει εξαιρετικά επιτεύγματα και γι’ αυτό ακριβώς πρέπει να αντιμετωπίζεται με σεβασμό αλλά και να ανταμείβεται δίκαια. » (4)
Η επιστήμη του σύγχρονου management
« Η επιστήμη του σύγχρονου management απαιτεί από τον Διευθύνοντα Σύμβουλο ( CEO ή Γενικό Διευθυντή) μιας επιχείρησης ή ενός οργανισμού να έχει τα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα ενός ηγέτη. Αυτά προσδιορίζονται σε: γνώση, εμπειρία, αποφασιστικότητα, υπομονή, επιμονή, πρωτοβουλία, αίσθηση του δικαίου, κριτική ικανότητα, διαπραγματευτική δεινότητα και πειθώ, σεβασμό προς τους άλλους, θάρρος, πρωτοβουλία, και φυσικά αναγνώριση της προσφοράς και του έργου των συνεργατών του (Μαντζάρης, 2003).
Υπάρχει κάποιος που να αμφισβητεί ότι ο Αλέξανδρος είχε τουλάχιστον τις βασικές αυτές προϋποθέσεις; Δεν θα μπορούσε να είχε καλύτερη πηγή γνώσεων αλλά και σωστής διαπαιδαγώγησης, από το σπουδαιότερο δάσκαλο όλων τον εποχών, τον Αριστοτέλη. …., Όμως, η απόκτηση απλά θεωρητικής γνώσης δεν αποτελεί από μόνη της ικανό στοιχείο για την ανάδειξη ηγετικών προσόντων. Χρειάζεται και εμπειρία. Ο πατέρας του Φίλλιπος ο Β΄, ο οποίος του δίδαξε τη στρατηγική τέχνη, από την ηλικία των 16 ετών του εμπιστεύθηκε την αντιβασιλεία, παρέχοντας τη δυνατότητα αφενός να αποκτήσει διοικητική εμπειρία και αφετέρου να ανιχνεύσει την ικανότητα – ή όχι - του γιου του να διοικεί. Στη μάχη της Χαιρώνειας, μόλις στα 18, ηγήθηκε του ιππικού και κέρδισε το σεβασμό και την εκτίμηση των μαχητών του, όχι λόγω του αξιώματός του αλλά χάρη των ικανοτήτων που επέδειξε στη μάχη. …. Το δείγμα της ποιότητας του μεγάλου αυτού ηγέτη είχαν την δυνατότητα να το απολαύσουν πολλές φορές οι στρατιώτες του αλλά και οι αντίπαλοί του. Κατά τη διάβαση της ερήμου Βουχάρας, αρνήθηκε να πιει μόνο αυτός νερό λέγοντας ότι δεν φτάνει για όλο το στράτευμα. Όταν μετά από τρεις μέρες έφθασαν σε μέρος με πόσιμο νερό (ποταμός ΄Ωξος) ο Αλέξανδρος περίμενε να πιούν όλοι οι στρατιώτες του και ήπιε τελευταίος! … “Ούτοι δε ερρωμένοι γε άρχοντες γίγνονται… οι αν δύνωνται εμποιήσαι τοις στρατιώταις ακολουθητέον είναι και δια πυρός και δια παντός κινδύνου”. (Ξενοφών Οικονομικός ΧΧΙ). Αυτοί φυσικά γίνονται ισχυροί αρχηγοί που θα καταφέρουν να εμπνεύσουν στους στρατιώτες τους πως πρέπει να τους ακολουθούν και στη φωτιά του πολέμου και σε οποιοδήποτε κίνδυνο. …. Η αποφασιστικότητά και η θέληση του για την επίλυση όλων των δύσκολων καταστάσεων φάνηκε στον μέχρι τότε άλυτο (κατά την παράδοση) Γόρδιο δεσμό. Νιώθοντας επάνω του τα βλέμματα των στρατιωτών του που περίμεναν από τον αρχηγό τους τη λύση, έσυρε από το θηκάρι το ξίφος του και έκοψε τον δεσμό, κερδίζοντας για μια ακόμη φορά τον θαυμασμό και την εκτίμηση και στέλνοντας το μήνυμα ότι δεν υπάρχει άλυτο …. » (5)
Logistics (εφοδιαστική αλυσίδα)
«Στην εποχή μας, η επιτυχία των επιχειρήσεων κρίνεται πολλές φορές από τον σωστό τρόπο με τον οποίο παράγουν, αποθηκεύουν και διακινούν τα προϊόντα τους. Από τον τρόπο δηλαδή που διαχειρίζονται την λεγόμενη «εφοδιαστική αλυσίδα» (logistics). …..Το σημαντικότερο επίτευγμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήταν ο ιδιαίτερα ευφυής τρόπος με τον οποίο κατόρθωσε να αντιμετωπίσει τις ανάγκες του στρατεύματός του σε τρόφιμα και εφόδια. Αν λάβουμε υπόψη μας το περιορισμένο οδικό δίκτυο και τα πρωτόγονα μέσα μεταφοράς, τότε ο έγκαιρος εφοδιασμός του στρατού ήταν από τα δυσκολότερα θέματα προς επίλυση(Engels,1978). Ο μακεδονικός στρατός δεν ήταν δυνατό να συντηρηθεί μόνο από την επιτόπια περισυλλογή εφοδίων. Επίσης δεν ήταν δυνατό να πετύχει τόσες πολλές και ταχύτατες προελάσεις και διελεύσεις από εκτεταμένες περιοχές ερήμου, χωρίς να υποστηρίζεται από απόλυτα οργανωμένο εφοδιαστικό σύστημα (logistics).
Ο Μέγας Στρατηλάτης, συγχρόνιζε την πορεία της εκστρατείας του και τις προελάσεις ανάλογα με τις χρονολογίες συγκομιδής των καρπών σε κάθε περιοχή ώστε να εξασφαλίζει τη συνεχή και αδιάλειπτη τροφοδοσία του στρατεύματός του. … ο Αλέξανδρος, ρύθμιζε τη συγκέντρωση των απαιτούμενων εφοδίων έγκαιρα από πριν, με τη μέθοδο της συνεργασίας με τοπικούς άρχοντες των περιοχών στις οποίες επρόκειτο να εισέλθει και που συνήθως παραδίδονταν σε αυτόν πριν τα στρατεύματά του εισέλθουν στις περιοχές τους Ίσως η σημαντικότερη στρατηγική καινοτομία (στο τομέα των logistics) του Μεγάλου Μακεδόνα στρατηλάτη ήταν ο διαχωρισμός του στρατεύματος του σε μικρότερες μονάδες οι οποίες μετακινούνταν μέσω διαφορετικών διαδρομών για να φτάσουν στον κοινό τόπο συνάντησης. Κάθε μονάδα ήταν υπεύθυνη για την εξεύρεση προμηθειών κατά την διάρκεια της πορείας της και με τον τρόπο αυτό δεν εξαντλούσε τις προμήθειες και τα τρόφιμα των περιοχών που διέσχιζε! Υπήρχε επίσης ένας κεντρικός συντονιστής προμηθειών (Παρμενίων), ο οποίος ήξερε κάθε στιγμή τις τροφοδοτικές ανάγκες του στρατού και στον οποίο απευθύνονταν όλοι οι υπεύθυνοι των μονάδων (Bose 2003)…. Οι οπλίτες εκπαιδεύτηκαν ώστε να μεταφέρουν οι ίδιοι ολόκληρο τον οπλισμό τους, καθώς και ένα μέρος από τα εφόδια συντήρησής τους(Καρύκας κ.αλ. 2000). Μέχρι τότε, οι στρατιώτες των άλλων ελληνικών πόλεων-κρατών, ακολουθούνταν από υπηρέτες οι οποίοι μετέφεραν τον οπλισμό, τις πανοπλίες και τα διάφορα άλλα απαραίτητα εφόδια. … Η περιορισμένη χρήση αμαξών, μείωσε τον αριθμό των οδηγών, τις ανάγκες μεταφοράς εργαλείων, ανταλλακτικών και ξυλείας για τις επισκευές των αμαξών (η εξεύρεση ξυλείας στις περιοχές του Ιράν και του Αφγανιστάν ήταν πολύ σοβαρό πρόβλημα). Ο Αλέξανδρος τροφοδοτούσε προωθημένες βάσεις του στρατεύματός του με πλοία. Μετά, αποσυναρμολογούσε τα πλοία και τα μετέφερε δια ξηράς στο πλησιέστερο πλωτό ποτάμι και από εκεί συνέχιζε την μεταφορά εφοδίων σε ακόμα πιο απομακρυσμένα μέρη! (Bose, 2003) Ο τρόπος εφοδιασμού του Μακεδονικού στρατού υπήρξε το πρότυπο για όλους τους σύγχρονους στρατηλάτες από τον Ναπολέοντα μέχρι τον Rommel (Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος) και τον Schwarzkopf (πόλεμος του Κόλπου 1990). » (5)
Στρατηγικό management«Το στρατηγικό management βασίζεται σε ένα συγκεκριμένο τρόπο σκέψης. Αυτός ο τρόπος προϋποθέτει ότι, οι προσδοκίες του manager εκτείνονται πέρα από τα στενά όρια μιας επιχείρησης και ότι, ο χρονικός του ορίζοντας δεν περιορίζεται στην κερδοφορία του τρέχοντος έτους (Hunger κ.αλ. 2003). Πρέπει να θέτει συγκεκριμένους στόχους και να βρίσκει τον πλέον αποδοτικό και αποτελεσματικό τρόπο διαχείρισης των συντελεστών παραγωγής – κεφάλαιο, εργασία, έδαφος – για την μεγιστοποίηση της αξίας της επιχείρησης. Η στρατηγική σκέψη απαιτεί δημιουργική φαντασία για το τι επιφυλάσσει το μέλλον και ικανότητα να συνθέτει αποτελεσματικά τις εμπειρίες και τις εμπνεύσεις του manager (Johnson κ.ά.,1999). ……Ο Αλέξανδρος είχε το όραμα, να διαδώσει τον Ελληνικό πολιτισμό στους άλλους λαούς. Είχε μαζί του ένα ολόκληρο επιτελείο από σοφούς δασκάλους και άξιους τεχνικούς που θα συνέβαλαν στην πραγματοποίηση του οράματός του (Wilcken, 1976). Όμως, ήταν σίγουρος ότι το όραμά του, τουλάχιστον στην αρχή της εκστρατείας, δύσκολα θα το υιοθετούσαν και οι στρατιώτες του. Για τον λόγο αυτό, η αρχική ενωτική ιδέα ήταν η εκδίκηση έναντι των Περσών που είχαν καταστρέψει την Ελλάδα και ιδιαίτερα την πόλη των Αθηνών (Gafourof, κ.αλ. 1980). Με τον τρόπο αυτό κέρδισε και τη συμμετοχή και την υποστήριξη των άλλων Ελληνικών πόλεων (πλην Λακεδαιμονίων). Γνώριζε όμως ότι η εκδίκηση δεν είναι σταθερή πολιτική αξία στην οποία θα μπορούσε να οικοδομήσει την κοσμοκρατορία του (Birt,1960). Η πολιτική της συμφιλίωσης μεταξύ των Ελληνικών πόλεων, των λαών της Ασίας, της Βαλκανικής χερσονήσου και της Αιγύπτου, ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος του οικοδομήματός του (Droyssen,1988). Έτσι, μετά τη μάχη της Ισσού, παρουσίασε στους επιτελείς του και στο στράτευμα το όραμά του για μια ένωση των λαών με ισχυρό συνδετικό κρίκο το ελληνικό πνεύμα, την ελληνική παιδεία, την ελληνική γλώσσα. …. (Gafourof κ.ά. 1980).» (5)
« Στις μέρες μας, πάνω από 150 πανεπιστήμια σε ολόκληρο τον κόσμο ασχολούνται με την ανεπανάληπτη διοικητική ικανότητά του Μεγάλου Αλεξάνδρου και αναλύουν την στρατηγική διαχείρισης που υλοποίησε » (5)
………………….
(Χατζημιχαήλ Θεόφιλος-Ο Μέγας Αλέξανδρος φονεύον δράκον)
………………………..
Πηγές :
1) Αλέξανδρος, Μέγας οικονομολόγος
TEXNOGRAFHMA_2013, portal.tee.gr . Αλεξάνδρα Γούτα
ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
https://ellinondiktyo.blogspot.com/2014/11/blog-post_29.html
2) Το «δολάριο» του Μεγάλου Αλεξάνδρου
( της Ειρήνης Ορφανίδου )
http://www.thetoc.gr/politismos/article/to-dolario-tou-megalou-aleksandrou
3) Ο Μέγας Αλέξανδρος και ο καταχραστής Άρπαλος
(του Μανόλη Ιατράκη )
http://archive.patris.gr/articles/184073#.WyICpPZuI2y
4) H τέχνη της ηγεσίας από την αρχαιότητα και τον Μέγα Αλέξανδρο στο σήμερα
https://www.naftemporiki.gr/finance/story/1303251/h-texni-tis-igesias-apo-tin-arxaiotita-kai-ton-mega-aleksandro-sto-simera
5) Αλέξανδρος ο Μέγας : Ανεπανάληπτος ηγέτης
Αλέξανδρος ο Μέγας. Ένας επιτυχημένος “σύγχρονος” manager;
http://geopolitical-team.blogspot.com/2011/02/blog-post_6309.html
6) Ιστορικα Στοιχεία του Ασφαλιστικού Θεσμού Στην Ανθρωπότητα
http://www.asfaleieskanelakis.gr/content/ιστορικα-στοιχεια-του-ασφαλιστικου-θεσμου-στην-ανθρωποτητα
7) Αντιμένης (β' μισό 4ου αι. π.Χ.). Επάγγελμα: Οικονομολόγος
http://www.greekencyclopedia.com/antimenis-v-miso-4oy-ai-px-p17923.html
8) Η Ιδιοφυης Οικονομική Πολιτική του Μ. Αλεξάνδρου
http://infognomonpolitics.blogspot.com/2016/05/blog-post_136.html
9) Η προσωπικότητα και οι σημαντικότεροι σταθμοί του Μ. Αλεξάνδρου!..
https://www.sakketosaggelos.gr/Article/7261/
10) Τα οικονομικά της Εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου
http://www.filoumenos.com/forum/viewtopic.php?f=48&t=2027
11) Το “μνημόνιο” του Μεγάλου Αλεξάνδρου
Αντικλείδι - Άγγελος Αγγελίδης, στον Ελεύθερο Τύπο – www.antinews.gr
https://antikleidi.com/2012/12/02/alex-mnimonio/
12) Μεγάλου Αλεξάνδρου - Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBody.aspx?lemmaId=4189
13) Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/o-megas-alexandros-xekinise-tin-ekstratia-tou-mono-me-70-talanta-ke-promithies-trianta-imeron-giati-arnithike-na-pantrefti-prin-ti-megali-ekstratia/
14) Πηγή έμπνευσης η νομισματική πολιτική του... Μεγάλου Αλεξάνδρου! (Δημήτρης Τζάνας, οικονομολόγος. ) http://www.euro2day.gr/specials/opinions/article/1261446/phgh-empnefshs-h-nomismatikh-politikh-toy-mega.html
15) Στρατηγικός Σχεδιασμός Εφοδιασμού και Logistics & ο Μέγας Αλέξανδρος
http://www.fdlgroup.gr/o-μέγας-αλέξανδρος-στρατηγικός-σχεδια/
16) Νεγρεπόντη-Δελιβάνη Μαρία: Τα οικονομικά του Μεγάλου Αλεξάνδρου. 1η Διεθνή Επιστημονική Συνάντηση (Δ.Ε.Σ) στις 4 & 5 Ιουνίου 2016, με τίτλο : "Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ και θέμα : "ΤΟ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ"
http://delivanis.com/economics/τα-οικονομικά-του-μ-αλεξάνδρου/
17) Τα οικονομικά του Μεγάλου Αλεξάνδρου . Δημήτριου Κωστόπουλου. [ Διάλεξη με τίτλο «Τα οικονομικά του Μεγάλου Αλεξάνδρου» του Εφέτη Διοικητικής Δικαιοσύνης Δημήτριου Κωστόπουλου, στο πλαίσιο διάλεξης, με τίτλο «Τα οικονομικά του Μεγάλου Αλεξάνδρου», που διοργανώσε το Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο (Αντιδημαρχία Πολιτισμού και Τουρισμού Θεσσαλονίκης).]
http://www.kathimerini.gr/20792/article/politismos/arxeio-politismoy/ta-oikonomika-toymegaloy-ale3androy - Πηγή: ΑΜΠΕ
18) Ο Οικονομικός Βίος κατά την Ελληνιστικήν Περίοδο ( του Καθηγητή Λάζαρου Χουμανίδη )
19) Η Διοικητική μέριμνα της Εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου
( Διπλωματική εργασία της Μαγουλά Αγγελικής - Ελένης )
http://dione.lib.unipi.gr/xmlui/bitstream/handle/unipi/578/DT2005-0352.pdf?sequence=2
20) Τα οικονομικά του Μεγάλου Αλεξάνδρου
(Ιωάννης Κ. Χολέβας – Εκδόσεις Πελασγός, 1994)
https://www.taxheaven.gr
Στην Εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου : Φορολογία & Λαφυραγωγία - Κρατικές Δαπάνες ( Μισθοί, Bonus, Κοινωνική Πρόνοια, κ.λπ ) – Ο Άρπαλος - H «Παγκοσμιοποίηση» – Η τέχνη του « Διοικείν » .
Κωνσταντίνος Ιωαν. Νιφορόπουλος
Ορκωτός Ελεγκτής – Λογιστής
( Ψηφιδωτό της Πομπηϊας που φιλοτέχνησε ο Φιλόξενος ο Ερετριεύς. Εκτίθεται στο Μουσείο της Νάπολι, Ιταλία)
« Ο Μέγας Αλέξανδρος [ 20 Ιουλίου 356 π.Χ - 10 Ιουνίου 323 π.Χ.] ανέλαβε τον Μακεδονικό θρόνο, μετά τη δολοφονία του πατέρα του Φιλίππου από το σωματοφύλακά του Παυσανία, το 336 π.Χ., σε ηλικία 20 ετών. Στηρίχτηκε στους παιδικούς του φίλους αλλά και στους πιστούς στρατηγούς του πατέρα του, για να ενισχύσει τη θέση του και να εδραιωθεί στο θρόνο εξοντώνοντας τους εχθρούς και πιθανούς καταπατητές του θρόνου του. Από την ηλικία των 13 ετών, όπου μαθήτευσε στους μεγάλους δασκάλους-παιδαγωγούς της εποχής του, τον Λεωνίδα [ένας αυστηρός Ηπειρώτης συγγενής της μητέρας του Ολυμπιάδας, τον δίδαξε Σπαρτιατικές μεθόδους αγωγής.] και τον Λυσίμαχο και από την ηλικία των 16 ετών, όπου μαθήτευσε κοντά στον Αριστοτέλη, είχε συμμαθητές πολλούς ευγενείς ….. Αυτοί ήταν οι εξής: Ηφαιστίων, Λεοννάτος, Μαρσύας, Νικάνωρ (από την Πέλλα όλοι τους), ο Άρπαλος του Μαχάτα (Ελιμιώτης), Πτολεμαίος ο Λάγου (μάλλον ετεροθαλής αδελφός του από Εορδαία), Νέαρχος (Κρητικός, αλλά από την Αμφίπολη), Ερίγυος και Λαομέδων (Λέσβιοι), Αμύντας και Πευκέστας (αδέλφια), Θεσσαλός ο Κορίνθιος κ.α.» (3)« Ο Μέγας Αλέξανδρος μπορεί να είναι παγκοσμίως γνωστός για τις πολεμικές εκστρατείες που έκανε με απαράμιλλη στρατηγική μαεστρία, αλλά λίγοι γνωρίζουν ότι χειριζόταν άψογα και τα οικονομικά του πολέμου, έχοντας -μεταξύ άλλων- διεκπεραιώσει με μεγάλη επιτυχία μια φορολογική και δημοσιονομική μεταρρύθμιση μεγάλης κλίμακας….. Οι οικονομικοί προϋπολογισμοί των μαχών του Αλέξανδρου περιλάμβαναν ό,τι και ένας κρατικός προϋπολογισμός: βραχυπρόθεσμα δάνεια, μισθούς, κατασκευές υποδομών και προμήθειες, μεταφορές, υγειονομικό σύστημα, κοινωνική πρόνοια, φόρους και δημοσιονομικά σκάνδαλα….» (1)«Ο μαθητής του Αριστοτέλη επέδειξε εξαιρετική διαχειριστική ικανότητα, παρότι οι οικονομικοί προϋπολογισμοί των μαχών περιλάμβαναν σε γενικές γραμμές όσα εμπεριέχουν κι εκείνοι των κρατών (και συναρτούνταν άμεσα με αυτούς): μισθολόγια, υγεία και πρόνοια, κατασκευαστικά προγράμματα, προμήθειες, μεταφορές, μεταρρυθμίσεις φορολογικού συστήματος, έμμεσους φόρους και δωρεές, ακόμη και δημοσιονομικά σκάνδαλα.» (17)
«Ως το τέλος της ζωής του προσπαθούσε να βελτιώσει με καινούριες ιδέες και μεθόδους την οργάνωση της νέας τεράστιας αυτοκρατορίας του. Αφαίρεσε από τη δικαιοδοσία των σατραπών τη διαχείριση του οικονομικού τομέα, δημιουργώντας ενιαίες φορολογικές περιφέρειες. Έθεσε τέρμα στο σύστημα αποθησαύρισης των Περσών βασιλέων, μετατρέποντας σε νομίσματα τα εκατομμύρια θησαυρούς τους. Με τον τρόπο αυτό ο Αλέξανδρος δημιούργησε ενιαίο αυτοκρατορικό νομισματικό σύστημα, ώστε τα νομίσματά του να γίνουν το κύριο μέσο συναλλαγής σε όλο το μεσογειακό κόσμο!... Οι πολυάριθμες ελληνικές πόλεις που ίδρυσε, από την Αίγυπτο ως την Ινδία, έγιναν οι σπόροι για τη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού, αλλά και σταθμοί για την ανάπτυξη του εμπορίου και της συγκοινωνίας. …..» (9)
1) Έσοδα : Φορολογία - Αργυρολογία & Λαφυραγωγία – Δάνεια – « Φορολογική Διοίκηση ».
Οικονομική Κατάσταση της Μακεδονίας πριν την Εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου.
«Όταν πέθανε ο Φίλιππος χρωστούσε 500 τάλαντα [ Το τάλαντο είναι μονάδα μέτρησης της μάζας που χρησιμοποιούνταν κατά την αρχαιότητα από πολλούς λαούς της Μεσοποταμίας και της Μεσογείου. Οι υποδιαιρέσεις του, όταν αναφέρονταν σε πολύτιμα μέταλλα, λειτουργούσαν και ως νομίσματα. Συνήθως ένα τάλαντο ισοδυναμούσε με το βάρος του νερού που χωρά σε έναν τυποποιημένο αμφορέα. Αυτό ποίκιλλε από λαό σε λαό. Κατά προσέγγιση ένα ελληνικό («αττικό») τάλαντο ισοδυναμούσε με 26 σημερινά χιλιόγραμμα. Ο Χριστός προσέδωσε στο τάλαντο μια νέα σημασία με την Παραβολή των Ταλάντων, όπου περιέγραψε την εργατικότητα και την καλλιέργεια των ικανοτήτων ως την πραγματική περιουσία («τάλαντα») του ανθρώπου. Βάσει αυτής της παραβολής, ο χριστιανικός κόσμος ταύτισε στη συνέχεια την έννοια του ταλάντου με το ιδιαίτερο χάρισμα - έτσι προέκυψε η σημερινή χρήση της λέξης «ταλέντο» (από το talentum, τη λατινική λέξη για το τάλαντο) ] και η πληρωμή των στρατιωτών του είχε καθυστερήσει ιδιαίτερα. Ακόμη και 1.000 τάλαντα που απεκόμιζε ετησίως από τα ορυχεία του Παγγαίου κάλυπταν μόλις το ένα τρίτο του κόστους συντήρησης του μακεδονικού τακτικού στρατού.
Και σαν να μην έφτανε αυτό, ο Αλέξανδρος κατά την ανάρρηση του στο θρόνο κατάργησε την άμεση φορολόγηση: αυτό μπορεί να του απέφερε σημαντική στήριξη, αλλά οδηγούσε αστραπιαία τη χώρα στη χρεοκοπία. ……. Με άλλα λόγια, για να επιλύσει την οικονομική κρίση, ο Αλέξανδρος έπρεπε είτε να βυθιστεί ξανά στην αφάνεια είτε να διεξαγάγει έναν επιτυχημένο επιθετικό πόλεμο.. …. Η συντήρηση του μακεδονικού στρατού στη διάρκεια μιας ελάχιστης περιόδου εκπαίδευσης έξι μηνών, ακόμη και αν οι σύμμαχοι πλήρωναν τα δικά τους έξοδα, θα κόστιζε 1.000 τάλαντα στην καλύτερη περίπτωση. … Ο Αλέξανδρος είχε μια προφανή διέξοδο, το να δανειστεί κεφάλαιο. Όμως σε μια εποχή που η πίστωση θεωρείτο επικίνδυνη καινοτομία, αυτό ήταν κάτι εύκολο στα λόγια και δύσκολο στην πράξη. ‘Ετσι, ο βασιλιάς στράφηκε στους δικούς του ευγενείς, η θέση των οποίων θα καθιστούσε πολύ δύσκολο να απορρίψουν τα αιτήματά του. Υποτίθεται ότι, πριν την έναρξη της εκστρατείας, ο βασιλιάς ερεύνησε την οικονομική κατάσταση όλων των φίλων και Εταίρων του και τους εκχώρησε το μεγαλύτερο μέρος των μακεδονικών βασιλικών εδαφών με τις προσόδους τους. … Όταν τον ρώτησε ο Πέρδικκας » Μα τι άφησες για τον εαυτό σου, Αλέξανδρε» έλαβε την περίφημη απάντηση: «Τις ελπίδες μου». «Σε αυτή την περίπτωση», είπε ο Περδίκκας, «θα πρέπει να κάνουμε το ίδιο». Δεν ήταν σωστό, συνέχισε, να δεχτούν οι ευγενείς τα υπάρχοντα του Αλέξανδρου, θα έπρεπε όλοι να περιμένουν τη μοιρασιά του πλούτου του Δαρείου. …. Με αυτές τις μεθόδους, ο Βασιλιάς κατόρθωσε να συγκεντρώσει άλλα 800 τάλαντα, αλλά εξακολουθούσε να αντιμετωπίζει επικίνδυνη έλλειψη σε μετρητά. Όταν ξεκίνησε η εκστρατεία δεν πήρε μαζί του περισσότερα από εβδομήντα τάλαντα, που αντιπροσώπευαν τους μισθούς του στρατού για ένα δεκαπενθήμερο περίπου, ή και λιγότερο, και προμήθειες για τριάντα μέρες. …… Θεωρητικά, είχε ανατεθεί στον Αλέξανδρο από τη συμμαχία η διεξαγωγή ελληνικού πολέμου εκδίκησης εναντίον της Περσίας, σε αντίποινα για τις αδικίες που είχε διαπράξει ο Ξέρξης σε βάρος της Ελλάδας ενάμισι αιώνα νωρίτερα. Όταν ξεκίνησαν οι νίκες και οι κατακτήσεις τα οικονομικά προβλήματα ήταν απλά μια ανάμνηση. (Πηγή: Αλέξανδρος ο Μακεδόνας, ο μέγας στρατηλάτης της ιστορίας, Peter Green, εκδόσεις Διόπτρα ) » (13)
Τα οικονομικά του στρατού
« 5. …: Γνωρίζουμε ότι οι πολεμικές προπαρασκευές για τη μικρασιατική εκστρατεία κόστισαν συνολικά 800 τάλαντα· καθώς ήδη μετά το θάνατο του Φιλίππου το μακεδονικό ταμείο χρωστούσε 500 τάλαντα, σημαντική υπήρξε η συμβολή των ελληνικών κρατών στις δαπάνες για την προετοιμασία. Ο τρόπος με τον οποίο πληρώνονταν τα στρατεύματα του Αλεξάνδρου είναι ένα ζήτημα ανοικτό. Γνωρίζουμε πάντως ότι στην αρχή της εκστρατείας για τα πρώτα έξοδα του στρατού κόπηκαν νομίσματα στη μακεδονική πρωτεύουσα Πέλλα και στην Αμφίπολη. Προφανώς το ποσό αυτό δεν προοριζόταν να καλύψει το συνολικό κόστος της εκστρατείας· συχνά τα στρατεύματα πληρώνονταν από τα λάφυρα που περιέρχονταν στην κατοχή τους κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων. » (12)
Φορολογική Διοίκηση & Οικονομολόγοι
« Το αρχικό στράτευμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου αριθμούσε πενήντα περίπου χιλιάδες ανθρώπους (50.000) από τους οποίους οι σαράντα τρεις χιλιάδες ήταν οι πεζοί, οι έξη χιλιάδες ήταν οι ιππείς και χίλιοι οι έφιπποι ανιχνευτές (Διόδωρος XVII 17,4). Από αυτούς, το μηχανικό στράτευμα του Μεγαλέξανδρου αριθμούσε πέντε χιλιάδες αποτελούμενο από επιστήμονες, τεχνίτες και εργάτες. Οι μισθοφόροι ήταν δώδεκα χιλιάδες κατά την αρχή της εκστρατείας. Ενώ υπήρχαν και τα στρατεύματα με τα βοηθητικά σώματα…. Υπήρχαν ακόμη και οικονομολόγοι (όπως οι Αρπαλος Μαχαίτας, Αντιμένης ο Ρόδιος, Κλεομένης ο Ναύκρατης, Οφέλας ο Ολύνθιος, Φιλόξενος ο Μακεδών, Κοίρανος ο Βεροιαίος, Μένης ο Πελλαίος, Νικίας, Μίθρης, Νεεμίας, Φιλόξενος ο Πελλαίος, Πυθοκλής ο Αθηναίος, κλπ).» (10)
Ο Αντιμένης ο Ρόδιος και η πρώτη Ασφαλιστική Εταιρία
«Αντιμένης (β' μισό 4ου αι. π.Χ.). Ρόδιος, οικονομικός υπάλληλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Πιθανόν να διορίστηκε από τον ίδιο το βασιλιά / ενικός διαχειριστής των οικονομικών στη Βαβυλώνα μετά την κατάχρηση και τη φυγή του Αρπάλου (324) [ δείτε αναλυτικά κατωτέρω : 3) Καταχρήσεις & Δωροδοκίες ]. Μνημονεύεται η μεγάλη του επιδεξιότητα να ανακαλύπτει νέες πηγές εσόδων …. » (7)
«324 π.Χ : Ο Υπουργός, με τη σημερινή έννοια, των Οικονομικών του τεράστιου κράτους του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ονομαζόμενος, συνέστησε την πρώτη στον κόσμο Κρατική Ασφαλιστική Εταιρία, η οποία ασφάλιζε την ζημιά του ιδιοκτήτη του δούλου, στην περίπτωση απόδρασης. Το ασφάλιστρο ορίσθη σε οκτώ δραχμές κατά δούλον. …..» (6)
Λαφυραγωγία και αύξηση του αριθμού των φορολογουμένων
« Λίγα χρόνια μετά την έναρξη της εκστρατείας κατά των Περσών, ο Έλληνας στρατηλάτης αντιμετώπισε οικονομική στενότητα. Οι οικονομικοί πόροι του ήταν σχετικά περιορισμένοι και η εκστρατεία αποδεικνυόταν εξαιρετικά δαπανηρή. Έπρεπε κάτι να κάνει για να μην οδηγηθεί σε χρεοκοπία και σε στάση πληρωμών. Προχώρησε σε σύναψη δανείων, ενώ μετά την τελική επικράτηση υλοποίησε τις λεγόμενες «διαρθρωτικές αλλαγές», αύξησε τη φορολογία και ενίσχυσε το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. ….. μέχρι το 333 π.Χ. ο Αλέξανδρος αντιμετώπιζε οικονομική στενότητα. Αργότερα, όμως, και ιδίως μετά τη μάχη των Γαυγαμήλων, η κατάσταση άλλαξε άρδην: παραδόθηκαν στον Αλέξανδρο οι αμύθητοι θησαυροί των μητροπολιτικών θησαυροφυλακίων του Δαρείου σε Σούσα και Περσέπολη. Μετά την κατάλυση του περσικού κράτους, τα γενικά χαρακτηριστικά της φορολογίας άλλαξαν επίσης: αυξήθηκε ο αριθμός των φορολογουμένων, καθόσον υποβλήθηκαν σε φόρο οι Πέρσες, οι οποίοι προηγουμένως απαλλάσσονταν ως κυρίαρχοι, ενώ το ίδιο συνέβη και στις νέες πόλεις που κτίσθηκαν από τον Αλέξανδρο. Οι ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας διατήρησαν πάντως την ασυδοσία. Αυξήθηκε επίσης η φορολογία, ιδίως η έμμεση, διότι αναπτύχθηκε η οικονομική δραστηριότητα και το εμπόριο με την αύξηση του νομίσματος και τη διανομή των περσικών θησαυρών, ενώ τα νέα έργα και οι νέες πόλεις προσήλκυσαν νέους πληθυσμούς. » (11)
Η χρηματοδότηση των πολεμικών επιχειρήσεων του Μ. Αλεξάνδρου
«Μέρος 1. Η χρηματοδότηση των πολεμικών επιχειρήσεων του Μ. Αλεξάνδρου
Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν δύο φάσεις ως προς τον τρόπο χρηματοδότησης των πολεμικών επιχειρήσεων του Μ. Αλεξάνδρου:
Α. Η πρώτη φάση χρηματοδότησης : Καταρχήν, ο Φίλιππος ήταν αυτός, που πριν από τον γιό του Αλέξανδρο, είχε ονειρευτεί να κατακτήσει την Ασία. Γνώριζε ότι αυτή η επιχείρηση θα ήταν πολύ δαπανηρή, γι’ αυτό και όσο ζούσε προσπάθησε να εξασφαλίσει πηγές για τη χρηματοδότησή της. Έτσι, πριν ακόμη γεννηθεί ο Αλέξανδρος, το 357 ΠΧ, ο Φίλιππος κατέκτησε την Αμφιπόλη και μαζί με αυτήν τα ορυχεία χρυσού του Παγγαίου Όρους, καθώς και τα ορυχεία χρυσού της Θράκης που τα ονόμασε Φιλίππους. Τα ορυχεία αυτά ήταν εξαιρετικά πολύτιμα για τον Φίλιππο, γιατί τα έσοδά τους του επέτρεψαν να προετοιμάσει την εκστρατεία της Ασίας, να αποκτήσει όπλα και πολεμικό υλικό τεχνολογικά εξαιρετικά προηγμένα για την εποχή του, χάρη στους τότε νεωτερισμούς της Συρακούσας.
Ακόμη, με τα χρήματα αυτά ο Φίλιππος μπόρεσε να οργανώσει, με ορθολογικό τρόπο, τη διοίκηση του κράτους της Μακεδονίας. Από τα ορυχεία της Θράκης, σύμφωνα με τις μέχρι σήμερα πληροφορίες, ο Φίλιππος εξασφάλιζε 1.000 τάλαντα, που ισοδυναμούσαν με 26 τόνους χρυσού το χρόνο. …. η αξία του [ Ταλάντου ] ισοδυναμούσε με 6.000 δραχμές [ Η αττική δραχμή αποτέλεσε το βασικό νόμισμα της κλασικής εποχής. 60 μνες ισοδυναμούσαν με ένα τάλαντο.
1 μνα ισοδυναμούσε με 100 δραχμές. Ετυμολογικά δραχμή σημαίνει το κέρμα που μπορεί να πιαστεί με το χέρι, σε αντιδιαστολή με τη δύσχρηστη μνα που ζύγιζε σχεδόν μισό κιλό]. Εικάζεται ότι κάθε δραχμή ήταν περίπου ισοδύναμη, από την άποψη αγοραστικής δύναμης, με 10 σημερινά ευρώ. Ωστόσο, μετά το θάνατο του Φιλίππου, ο διάδοχός του Αλέξανδρος, σύμφωνα πάντοτε με τις διαθέσιμες πηγές, βρήκε στο χρηματοκιβώτιο μικρή ποσότητα χρυσού και αργύρου, που οι εκτιμήσεις την φέρνουν σε περίπου 60 τάλαντα μόνον. Αλλά, παράλληλα ο Φίλιππος άφησε στον Αλέξανδρο και υψηλό χρέος, που υπολογίζεται σε 500 με 800 τάλαντα.
Το αναπάντητο ερώτημα είναι πως δημιουργήθηκε αυτό το χρέος, παρά την ύπαρξη των ορυχείων χρυσού και αργύρου, που ήταν στην κατοχή των Μακεδόνων Βασιλέων. Οπωσδήποτε, η επίσημη εκδοχή είναι ότι ο Αλέξανδρος ξεκίνησε για την κατάκτηση της Ασίας, έχοντας μόνον 60 τάλαντα και τρόφιμα μόνον για 30 ημέρες. Αυτή είναι η πρώτη φάση χρηματοδότηση των εκστρατειών του Μ. Αλεξάνδρου, που δίνει ενδεχομένως την εντύπωση ότι ήταν ανεπαρκής, αβέβαιη ή και προβληματική. Εύλογα προκύπτει το ερώτημα για το τι έγιναν ο χρυσός και ο άργυρος των ορυχείων του Παγγαίου και της Θράκης; Ενδεχομένως, αποτελούν την κρυμμένη χρηματοδότηση, που για άγνωστους μέχρι στιγμής λόγους ο Μ. Αλέξανδρος δεν ήθελε να φανερώσει, ούτε στους πιο στενούς συνεργάτες του. Κατά την άποψή μου, υπάρχουν πολλά ακόμη σκοτεινά σημεία σε αυτόν το χώρο, που οι ιστορικοί ελπίζω να φέρουν μελλοντικά στο φως. …..
Β. Η δεύτερη φάση χρηματοδότησης : Περνώ, τώρα, στη δεύτερη φάση, που μπορεί να χαρακτηριστεί ως η περίοδος της άνετης χρηματοδότησης των εκστρατειών του Μ. Αλεξάνδρου. Αυτή αρχίζει με την κατάκτηση της Ασίας το 329 ΠΧ και διατηρείται μέχρι το θάνατό του. ….. Πράγματι, η κατάκτηση της Περσίας, που ήταν η πλουσιότερη περιοχή του τότε γνωστού κόσμου, εξασφάλισε στον Μ. Αλέξανδρο τη δυνατότητα να υλοποιήσει όλα τα μεγαλεπήβολα κατακτητικά του σχέδια, δεδομένου ότι πέρασαν στην κατοχή του τα αμύθητα πλούτη, οι θησαυροί και ο χρυσός του Δαρείου. Στο μυθικό παλάτι του Δαρείου είχε συγκεντρωθεί όλος ο πλούτος όλων των κρατών της Μεσοποταμίας. Όμως, τα δυσθεώρητα αυτά πλούτη, που αντιπροσώπευαν τον χρυσό 3.000 ετών, δεν μπόρεσαν να σώσουν τον ιδιοκτήτη τους τον Δαρείο από του να κατακτηθεί από τον στρατηλάτη όλων των εποχών, τον Μ. Αλέξανδρο. Οι πληροφορίες, εξάλλου, αναφέρουν ότι για τη μεταφορά του αμύθητου αυτού πλούτου του Δαρείου ο Μ. Αλέξανδρος χρειάστηκε 20.000 μουλάρια και 5.000 καμήλες και λέγεται ότι η αξία του ανερχόταν σε 12.000.000 ασημένιες λίρες, ενώ μόνον η βασιλική σκηνή του Δαρείου εκτιμάται σε περισσότερο από μισό δισ. ευρώ……
Απίστευτο, αλλά αληθινό: ο Μ. Αλέξανδρος, άνοιξε τις αποθήκες όπου κρατούσε τους θησαυρούς του Δαρείου κι άρχισε να μοιράζει τον χρυσό στους Έλληνες. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, από όσο μπορώ να γνωρίζω, εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της ανεξέλεγκτης ποσότητας του χρήματος που πέφτει στην αγορά, ο πληθωρισμός. Οι τιμές και οι μισθοί των στρατιωτών τετραπλασιάζονται και ανέρχεται το κόστος ζωής. Όταν άρχισε την εκστρατεία κατάκτησης του κόσμου ο Μ. Αλέξανδρος, ο μισθός ενός στρατιώτη ήταν γύρω στα σημερινά 10 ευρώ, ενώ μετά το μοίρασμα του χρυσού, ο μισθός τους ανέβηκε στα 40 περίπου ευρώ. Με την επιφύλαξη της εξεύρεσης νέων στοιχείων για την περίοδο του βίου του Μ. Αλεξάνδρου, νομίζω ότι αξίζει να λεχθεί στη μνήμη του, ότι εκτός από το ότι θεωρείται ο μεγαλύτερος στρατηλάτης των αιώνων, η απόφασή του να μοιράζει τμήμα της λείας των κατακτήσεών του στους πολίτες της αυτοκρατορίας του, τον αναδεικνύει και σε λαϊκό ηγέτη πρώτης κατηγορίας, με ρίζες σοσιαλιστικές, όπως θα υποστηρίζαμε σήμερα. Και, συνεπώς, το ενδιαφέρον του για την εξασφάλιση πρόσθετου πλούτου, και μετά την απόκτηση των θησαυρών της Ασίας, ερμηνεύεται από την επιθυμία του να συνεχίσει, για πάντα αν θα ήταν δυνατόν, τις πολεμικές επιχειρήσεις για την κατάκτηση της υφηλίου, και όχι για να τον συσσωρεύει για προσωπική πολυτελή του διαβίωση ». (16)
Η διαχείριση των δημοσίων οικονομικών
« Μέρος ΙΙ. Ο Μ Αλέξανδρος ως διαχειριστής των δημοσίων οικονομικών
Ως μαθητής του Αριστοτέλη, από τα 13 ως τα 16 του χρόνια, ο Μ. Αλέξανδρος έλαβε οικονομική παιδεία σύμφωνα με την οποίαν η πολιτική, όπως την προσδιόριζε ο Αριστοτέλης στα «Ηθικά Νικομάχεια» όφειλε να βασίζεται στις αρχές και τις αξίες της ηθικής και να προάγει το κοινό συμφέρον και την ευημερία των πολιτών.
Στα χρόνια του Μ. Αλεξάνδρου ο κρατικός προϋπολογισμός συμπίπτει περίπου με τον στρατιωτικό προϋπολογισμό, αλλά όμως, όπως θα φανεί αμέσως στη συνέχεια, η κρατική παρέμβαση στην οικονομία είχε σε γενικές γραμμές τα ίδια χαρακτηριστικά με τα αντίστοιχα των σημερινών οικονομιών.
Καταρχήν, οι μισθοί των στρατιωτικών αντιπροσώπευαν τη σημαντικότερη κρατική δαπάνη, λόγω των συνεχών πολέμων. Με την έναρξη της εκστρατείας στην Ασία ο Μ. Αλέξανδρος έπρεπε να εξασφαλίζει τους μισθούς 35.000 ανδρών από προϋπολογισμό που έφθανε τα 2.000 τάλαντα. Αυτά, ισοδυναμούσαν με περίπου 120.000.000 ευρώ. Το τεράστιο αυτό, για την εποχή εκείνη ποσό, θα ήταν ίσως δύσκολο να εξασφαλιστεί πριν από την κατάκτηση της Περσίας, αλλά πολύ εύκολο μετά από αυτήν. Το άνοιγμα των μισθών, εξάλλου, μεταξύ ανώτερων και κατώτερων, όπως προκύπτει από τις σχετικές πηγές, ήταν 7,5 φορές, με τον χαμηλότερο αυτόν του στρατιώτη εδάφους και με τον ανώτερο αυτόν του έφιππου. Να παρατηρήσω, εδώ, ότι οι διαφορές αυτές ανάμεσα σε ανώτερο και κατώτερο μισθό μπορούν να θεωρηθούν απολύτως λογικές και σύμφωνες με την κρατούσα οικονομική θεωρία, σε αντίθεση με το σημερινό παράλογο και μη δυνάμενο να ερμηνευθεί, από την οικονομική θεωρία, άνοιγμα των 360 φορών, που αντικατοπτρίζει άλλωστε τις ανεξέλεγκτες ανισότητες κατανομής του πλούτου.
Οι μισθοί των στρατιωτικών ανέβηκαν φυσικά στα ύψη μετά την κατάκτηση της Περσίας και καθοδόν για την κατάκτηση της Ινδίας, εξαιτίας του πλούτου της Ασίας που πέρασε σε ελληνικά χέρια. Τα στρατεύματα ακολουθούσαν εξειδικευμένοι τεχνίτες, για την επιδιόρθωση των όπλων και αρμάτων μάχης, για την κατασκευή αντίσκηνων και κρεβατιών. Και να τονιστεί και μια ιδιαίτερα σημαντική λεπτομέρεια ότι, δηλαδή οι οικογένειες των στρατιωτικών τους ακολουθούσαν, έτσι που ανέβαζαν σημαντικά το κόστος των εκστρατειών. Ακολουθούσαν επίσης γιατροί, φαρμακοποιοί και νοσοκόμες. Ο Μ. Αλέξανδρος είχε, εξάλλου, αναπτύξει και κάποιο είδος στρατιωτικής πρόνοιας, αντίστοιχης της σημερινής κοινωνικής πρόνοιας, αφού τα παιδιά των οποίων ο πατέρας έπεφτε στο πεδίο της μάχης λάμβαναν σε μορφή σύνταξης το μισθό του, εκτός από την εφάπαξ αποζημίωση.
Ο Μ. Αλέξανδρος ήταν πολύ γενναιόδωρος με τους άνδρες του, στους οποίους πρόσφερε κατά καιρούς γιορτές και γλέντια για να αναπτερώνεται το ηθικό τους, μετά από κάθε νίκη τους αντάμειβε με χρήματα και κοσμήματα και όταν δεν ήταν πια σε θέση να πολεμήσουν τους εξασφάλιζε σύνταξη, συχνά ανώτερη του μισθού τους. …..
Ως γενικό συμπέρασμα … προκύπτει ότι ο Μ. Αλέξανδρος εκτός του ότι υπήρξε ο μεγαλύτερος και πιο εμπνευσμένος στρατηλάτης της υφηλίου, είναι λιγότερο γνωστό ότι ήταν επίσης δεινός στη διαχείριση των οικονομικών. Μερικά από τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά αυτής της διαχείρισης αναφέρω αμέσως στη συνέχεια:
*Πρώτον, παρότι, στην εποχή του, δεν είχαν ακόμη λάβει σάρκα και οστά οι διάφορες κυρίαρχες οικονομικές θεωρίες, μπορεί να διαπιστωθεί ότι ο Μ. Αλέξανδρος, λειτούργησε ως να ήταν οπαδός του Keynes και όχι των νεοκλασικών/φιλελεύθερων, και συγκεκριμένα, εφόσον δεν ήταν υπέρ της λιτότητας, αλλά υπέρ της ενίσχυσης της ζήτησης, των δημοσίων επενδύσεων και ενός ελεγχόμενου πληθωρισμού.
*Δεύτερον, ο Μ. Αλέξανδρος δεν κατάστρεφε τις ικανοποιητικές υποδομές, που έβρισκε στις χώρες που κατακτούσε. Αντιθέτως τις διατηρούσε, τις βελτίωνε και τις αξιοποιούσε. Έτσι, άφησε ανέπαφη τη διοικητική διάρθρωση της Περσίας, που συνέχισε την ομαλή της λειτουργία και μετά την κατάκτηση.
*Δεύτερον, ο Μ. Αλέξανδρος εκτιμούσε την εργασία και αντάμειβε τους υφισταμένους του πλουσιοπάροχα και ανάλογα με την προσφορά τους. Επιπλέον, είχε δημιουργήσει ένα σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, που δεν άφηνε απροστάτευτους τους αδύνατους, ηλικιωμένους, παιδιά και ασθενείς.
*Τρίτον, είχε σαφή συνείδηση της ύπαρξης και του περιεχομένου του Έθνους, και με βάση αυτό ξεχώριζε Έλληνες από μη Έλληνες. Οι Έλληνες φαίνεται ότι δεν πλήρωναν φόρους, εφόσον η Ελλάδα ήταν τόσο πλούσια και δεν είχε ανάγκη, αλλά αντιθέτως όσοι λαοί αντιστάθηκαν στην κατακτητική ορμή του Μ. Αλεξάνδρου κατέβαλαν φόρους, ως μορφή τιμωρίας.
* Τέταρτον, παρότι είναι σε πρώτη ματιά εκπληκτικό, επειδή δεν τα είχε ανάγκη, ωστόσο ο Μ. Αλέξανδρος έκρινε απαραίτητη τη σύναψη δανείων, και μάλιστα σημαντικών, ύψους 1.460 ταλάντων. Μια πιθανή εξήγηση αυτής της απόφασης του Μ. Αλεξάνδρου να καταφύγει σε δάνεια θα μπορούσε να είναι η επιθυμία του να εκμεταλλευθεί τον πληθωρισμό, που τότε επικρατούσε και που όπως είναι γνωστό ευνοεί τον δανειολήπτη, αποδεικνύοντας έτσι προχωρημένες γνώσεις οικονομίας.
*Τέλος, πολύ λίγα είναι γνωστά για τον τρόπο με τον οποίον διοικούνταν η αχανής αυτοκρατορία που δημιούργησε ο Μ. Αλέξανδρος, εκτός του ότι η δική του φωτεινή προσωπικότητα αποτελούσε τον κυρίαρχο, αλλά και τον συνδετικό κρίκο ολόκληρης αυτής της επικράτειας……» (16)
Η ρευστοποίηση του χρυσού και του άργυρου και η απογείωση της οικονομίας
« Είναι λοιπόν αξιομνημόνευτη η αναφορά και στη νομισματική πολιτική του, όπως διαμορφώθηκε μετά την κατάλυση της Περσικής Αυτοκρατορίας, αποτέλεσμα της πετυχημένης εκστρατείας στη Μικρά Ασία και στην Ανατολή. Όταν λοιπόν ο Μ. Αλέξανδρος κατέλαβε τα Σούσα, τη Δαμασκό, τη Βαβυλώνα, την Περσέπολη και τις Πασαργάδες, οικειοποιήθηκε τα πλούτη των Αχαιμενιδών (των Περσών βασιλέων δηλαδή) και πήρε μια σημαντική απόφαση: να ρευστοποιήσει τον χρυσό και τον άργυρο που φυλάσσονταν στα θησαυροφυλάκια και προχώρησε σε εκτεταμένες δαπάνες με αυτόν.
Ειδικότερα, με τα μέχρι τότε αποθησαυρισμένα και αδρανή πλούτη στρατολόγησε και κατέβαλε μισθούς στους στρατιώτες, κατασκεύασε πολιορκητικές μηχανές, μερίμνησε για την ιατρική περίθαλψη των στρατιωτών, οργάνωσε επιστημονικές αποστολές, ίδρυσε νέες πόλεις και φρόντισε για τα αναθήματα (τα αφιερώματα δηλαδή) που γίνονταν σε πόλεις ή ιερά της Ελλάδος.
Ήταν γενναιόδωρος με τους φίλους τους και οργάνωνε εκδηλώσεις, γαμήλιες τελετές, συμπόσια, εορτές, αγώνες, θυσίες και ταφές νεκρών. Είναι φανερό ότι η έκρηξη των δαπανών συνέβαλε στην αύξηση της ταχύτητας κυκλοφορίας του χρήματος, όπως θα έλεγαν σήμερα οι οικονομολόγοι, και στην εκτόξευση του ΑΕΠ της εποχής εκείνης! ………… Ο Μ. Αλέξανδρος με το αποφασιστικά παρεμβατικό του πνεύμα που ξεδίπλωσε με ενέργειες όπως αυτές που μνημονεύσαμε προηγουμένως στη νομισματική πολιτική, συνέβαλε καθοριστικά στη μετέπειτα απογείωση της οικονομίας των ελληνιστικών χρόνων. Με το ίδιο πνεύμα οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε το νοσηρό φαινόμενο του εκτεταμένου αποθησαυρισμού διαθεσίμων σήμερα, που διαβρώνει την πραγματική οικονομία. …» (14)
Φόροι ( « επικεφάλαιον », «χειρωνάξιον», κ.λπ )
« Οι φόροι που επιβάλλονταν ήταν, καταρχήν, οι άμεσοι επί των ατόμων (πχ, κεφαλικός φόρος και φόρος επιτηδεύματος στους επαγγελματίες, που διακρίνονταν σε επικεφάλαιον [ Κεφαλικός φόρος ] και χειρωνάξιον [ Δικαίωμα εξασκήσεως επαγγέλματος, για κάθε τεχνίτη και έμπορο ] ). Επίσης, ήταν οι έμμεσοι φόροι επί της κατανάλωσης, οι οποίοι διαφοροποιούνταν ανά σατραπεία, καθώς και οι δασμοί των τελωνείων, οι οποίοι αυξήθηκαν σημαντικά.
Περαιτέρω, στα ταμεία έμπαιναν τα έσοδα από την ποικιλόμορφη ιδιωτική περιουσία του κράτους, οι έγγειοι πρόσοδοι επί των γαιών, η λεγόμενη δεκάτη, δηλαδή το 10% επί της γεωργικής παραγωγής και ο φόρος των ζώων.
Πέραν των θησαυρών του Δαρείου, θεωρείται ότι από τις 18 σατραπείες εισέρρεαν στο βασιλικό ταμείο 9.000-30.000 τάλαντα ετησίως, ενώ σε αυτά πρέπει να προστεθούν τα έσοδα σε είδος και τα έσοδα από τα μεταλλεία. Μετά την κατάκτηση της Ινδικής προστέθηκαν και οι φόροι αυτής…. » (17)
Δάνεια και Χορηγίες
« Σημαντικότερη, όμως, πηγή εσόδων ήταν ο δανεισμός. Κατά τον Πλούταρχο, στα πρώτα έτη της εκστρατείας ο Αλέξανδρος δανείσθηκε βραχυπρόθεσμα 1.460 τάλαντα. Η δαπάνη των επαγγελματιών μισθοφόρων βάρυνε αποκλειστικά τον βασιλικό θησαυρό, ενώ η δαπάνη του στρατού των Μακεδόνων καλύπτονταν εν μέρει από χορηγίες των ευγενών, τις λεγόμενες λειτουργίες, και εν μέρει από το βασιλικό θησαυρό. Σε ό,τι αφορά τις δαπάνες του στόλου, ο Αλέξανδρος τις αντιμετώπισε με το θεσμό της τριηραρχίας, κατά τον οποίο ορισμένες πόλεις αναλάμβαναν να συνεισφέρουν ένα αριθμό τριήρεων με τη δαπάνη για το πλήρωμα.» (17)
Έκτακτες εισφορές
« Στις πόλεις που έδειξαν εχθρική στάση στον Αλέξανδρο και φιλική προς τον Δαρείο ο Αλέξανδρος επέβαλε μονομερώς έκτακτη εισφορά, τη λεγόμενη ζημία, δηλαδή ένα είδος προστίμου, το οποίο ήταν είτε χρηματικό είτε εις είδος, η λεγόμενη αγγαρεία.
Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί ο φόρος σε βάρος των Εφεσίων, οι οποίοι αντιστάθηκαν σθεναρά στον Αλέξανδρο. Για την πληρωμή του φόρου απαγορεύθηκε στις γυναίκες της Εφέσου να φορούν κοσμήματα. Το προϊόν, όμως, αυτού του φόρου δεν το καρπώθηκε ο Αλέξανδρος, αλλά διατέθηκε για την ανέγερση ναού της Αρτέμιδος στην Έφεσο.
Αύξηση παρουσίασαν τα έσοδα του Αλεξάνδρου από τους λεγόμενους φόρους επί της συνοικίας, ενώ αυξήθηκαν τα έσοδα από τα νέα μεταλλεία και τελωνεία των χωρών που κυριεύθηκαν.» (17)
Φοροαπαλλαγές ( « Ασυδοσία » )
« … ο Αλέξανδρος δεν επέβαλε φόρους σε βάρος των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας, τις οποίες κήρυξε «ασυδότους», επειδή η εκστρατεία του είχε ως σκοπό να τις απαλλάξει από τον φόρο υποτέλειας στον Δαρείο. Με τις πόλεις που δεν αντιστάθηκαν στην εκστρατεία ο Αλέξανδρος προέβη σε συμφωνία για την καταβολή απ' αυτές της λεγόμενης σύνταξης, ως ομοσπονδιακής εισφοράς σε χρήμα για την αντιμετώπιση των δαπανών του κοινού σκοπού της τιμωρίας του Δαρείου. » (17)
«Αργυρολογία» και την λαφυραγωγωγία
«Έσοδα προέκυπταν και από την αργυρολογία και την λαφυραγωγωγία, που επιτρέπονταν από το ισχύον δίκαιο του πολέμου, δηλαδή την κάρπωση παντός είδους τιμαλφών, σκευών, ειδών πολυτελείας κτλ.
Χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση της πόλης της Γάζας, που ήταν γνωστή ως τεράστια αποθήκη αρωμάτων, τα οποία αργυρολογήθηκαν μετά την άλωσή της. …. » (17)
2) Δαπάνες : Μισθοί & bonus – Δαπάνες επισιτισμού – Δαπάνες συντήρησης – Κοινωνική Πρόνοια – Έξοδα εκδηλώσεων – Χορηγίες.
Μισθοδοσία – Επισιτισμός – Συντήρηση – Ιατρική περίθαλψη
« Μέχρι το 331 π.Χ., οι κυριότερες δαπάνες του Αλέξανδρου αφορούσαν -μεταξύ άλλων- τα εξής: μισθοδοσία στρατού, συντήρηση εξοπλισμού-πολιορκητικών μηχανών, δημιουργία στόλου, επισιτισμό, μεταφορές και υγειονομική περίθαλψη. Η σημαντικότερη άμεση πολεμική δαπάνη ήταν η μισθοδοσία, το ύψος της οποίας οριζόταν με στρατιωτικό μισθολόγιο: ο στρατός αποτελείτο καταρχήν από Μακεδόνες, οι οποίοι υπηρετούσαν υπέρ πατρίδος, από συμμάχους των ελληνικών πόλεων (εταίρους) και επαγγελματίες μισθοφόρους. Αν και οι πληροφορίες των ιστορικών πηγών δεν συμφωνούν στο ύψος του μισθού, οι κατά προσέγγιση υπολογισμοί καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι, στην αρχή της εκστρατείας, το ύψος του μισθού του απλού στρατιώτη ανερχόταν (μέσο όρο) σε 1-2 δραχμές ημερησίως. …. Τα συνολικά μεγέθη ήταν δυσθεώρητα: αρκεί ν' αναλογισθεί κάποιος ότι το 334 π.Χ. πέρασε το Ελλήσποντο στρατιωτική δύναμη άνω των 35.000 ανδρών, στην οποία πρέπει να προστεθούν 10.000 άνδρες του Παρμενίωνα (που προηγήθηκαν το 336 π.Χ) κι ο στρατός που διατήρησε ο Αλέξανδρος στη Μακεδονία (12.000). Η ετήσια μισθολογική δαπάνη υπολογίζεται ότι ανήλθε σε 4.000-5.000 τάλαντα στο πρώτο έτος της εκστρατείας.
Τα επόμενα έτη δε, αυξήθηκε περαιτέρω, σε περίπου 7.000 τάλαντα -χωρίς να συνυπολογίζεται ο στόλος- επειδή ο Αλέξανδρος ενίσχυσε τον στρατό του με μισθοφόρους από τις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας, ενώ έπρεπε να εγκαθιστά φρουρές σε περιοχές που κατελάμβανε. Μετά την κατάληψη Σούσων και Περσέπολης και την απόκτηση του Θησαυρού του Δαρείου, οι δαπάνες για μισθοδοσία του στρατού εκτινάχθηκαν: για την εκστρατεία στην Ινδική ο Αλέξανδρος οργάνωσε στρατό 140.000 ανδρών, ενώ κατασκεύασε στόλο τουλάχιστον 150 πλοίων, που έφεραν 3.000-5.000 άνδρες….
Πέραν της μισθοδοσίας, μεγάλες ήταν οι δαπάνες συντήρησης και ανανέωσης πολεμικού υλικού. Ο στρατός του Αλέξανδρου ήταν για την εποχή του μια τεχνολογικά προηγμένη πολεμική μηχανή. Τον στρατό ακολουθούσαν μηχανικοί, οι οποίοι κατασκεύαζαν και συντηρούσαν διάφορες πολεμικές μηχανές και το προσωπικό του πολιορκητικού όρχου, που χειρίζονταν τους «πετροβόλους», τους «ξυλοσυνθέτους πύργους» ή «προβόλους»,τις γνωστές «ελεπόλεις», τους κριούς, τις χελώνες και τα κάτοπτρα. Επίσης, δίπλα στον στρατό πορεύονταν άλλοι τεχνικοί, όπως γεφυροποιοί και κατασκευαστές σκηνών και κλινών. Μεγάλες δαπάνες απαιτούσε και ο εφοδιασμός, επισιτισμός και μεταφορά, όχι μόνον του στρατού αλλά και των γυναικόπαιδων των οικογενειών των στρατιωτών, προς εξυπηρέτηση των οποίων λειτουργούσε οργανωμένο σώμα μεταφορών και εφοδιασμού….. Συστηματικά οργανωμένη -και για αυτό δαπανηρή- ήταν και η υγιεινομική υπηρεσία του Αλέξανδρου, που περιλάμβανε γιατρούς, βοτανολόγους, φαρμακοποιούς και νοσοκόμους, οι οποίοι ακολουθούσαν την εκστρατεία. Ο Διόδωρος αναφέρει ότι για την εκστρατεία στην Ινδική ο Αλέξανδρος διέθεσε για φάρμακα 100 τάλαντα…...» (17)
Δαπάνες εορτών, « Bonus » και χορηγίες για παλιννοστούντες
Ο πόλεμος … Απαιτούσε, κατά τον Αλέξανδρο, γιορτές και πανηγύρεις για την τόνωση του ηθικού του στρατού -και για αυτές, οι δαπάνες ήταν μεγάλες. Επίσης, οι πολεμικοί προϋπολογισμοί κάλυπταν δαπάνες για μάγειρες, τραπεζοκόμους και σιτοποιούς, ακόμη και για άγνωστες σήμερα ιδιότητες, όπως οι στρωματοφύλακες ή κατευναστές, οι οποίοι φύλαγαν τον Αλέξανδρο και τους στρατηγούς κατά τον ύπνο….. Δαπανηρότατα ήταν τα βασιλικά γεύματα, για τα οποία ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο Αλέξανδρος δαπανούσε 600 τάλαντα ετησίως. Επίσης, ιδιαίτερα γενναιόδωρος ήταν ο Αλέξανδρος στις αμοιβές όσων διακρίνονταν ιδιαιτέρως στις μάχες και τις πολιορκίες: κατά τον Διόδωρο, μετά τις νίκες της Ισσού και των Γαυγαμήλων έγιναν δωρεές 3.000 ταλάντων, ενώ για την άλωση των Εκβατάνων, εκτός από τα κοσμήματα διανεμήθηκαν 13.000 τάλαντα. Μεγάλες ήταν ακόμη οι χορηγίες προς τους παλιννοστούντες. Κατά τον Αρριανό στους Έλληνες συμμάχους, που θέλησαν να παλιννοστήσουν, επιχορηγήθηκαν με 2.000 τάλαντα για μισθούς/έξοδα επιστροφής, ενώ όσοι έστερξαν να παραμείνουν έλαβαν τρία τάλαντα έκαστος. Εξίσου γενναιόδωρος ήταν ο Αλέξανδρος στους παλαίμαχους. Κατά τον Αρριανό, στους Μακεδόνες που λόγω γήρατος ή πάθησης γίνονταν ανίκανοι για πόλεμο, χορηγείτο εκτός από τους μισθούς και ένα τάλαντο, καθώς και τα έξοδα της παλιννόστησης.. » (17)
Δώρα και Διαγραφή χρεών
« Σημαντική θέση κατείχαν και οι δαπάνες της βασιλικής αυλής, οι οποίες πλέον των βασιλικών ακολούθων και του προσωπικού, περιελάμβαναν και τα έξοδα για τα συμπόσια και τις γιορτές που ήταν πολύ υψηλά, αφού ο Αλέξανδρος ακολούθησε τη χλιδή των Περσών. Κατά τη μεγάλη τελετή των 9.000 περσομακεδονικών γάμων το 323 π.Χ., στην οποία ο ίδιος παντρεύτηκε την κόρη του Δαρείου, Στάτειρα, κάθε προσκεκλημένος έλαβε δώρο μια χρυσή φιάλη και είδε πληρωμένα τα χρέη του από τον Αλέξανδρο!» (17).
Αποζημιώσεις στους γονείς και τις οικογένειες των πεσόντων
«Ο Αλέξανδρος δαπανούσε επίσης σημαντικά ποσά για αποζημιώσεις στους γονείς και τις οικογένειες των πεσόντων, στις οποίες χορηγούσε βασιλικά κτήματα και φορολογικές απαλλαγές, ενώ ο Ιουστίνος αναφέρει ότι στα ορφανά των πεσόντων συνέχιζε να χορηγεί το μισθό του πατέρα.
Στις στρατιωτικές δαπάνες περιλαμβάνονται και οι δαπάνες ταφής των νεκρών, ως προς τις οποίες ο Αλέξανδρος ήταν πολύ γενναιόδωρος, θάβοντας τους στρατιώτες με τον οπλισμό τους και τα κτερίσματα, ενώ δαπανούσε για αγάλματα υπέρ των πεσόντων. ..» (1)
Επενδύσεις : Δαπάνες ανοικοδόμησης πόλεων, συγκοινωνιακά και αρδευτικά έργα
« Την περίοδο αυτή άλλαξε και η μορφή των δαπανών, με το κέντρο βάρους να τοποθετείται πλέον σε εκείνες που αφορούσαν τα δημόσια έργα και την ανοικοδόμηση νέων πόλεων. Ο Αλέξανδρος κατασκεύασε πολλούς και μεγάλους ναούς, τόσο για ελληνικές όσο και για ασιατικές θεότητες, ενώ κατασκεύασε πολλά παραγωγικά έργα, όπως συγκοινωνιακά στις Κλαζομενές και τις Ερυθρές, αρδευτικά στον Ευφράτη, αποξηραντικά στην Κωπαϊδα.
Υπολογίζεται ότι οι πόλεις που ίδρυσε ανέρχονταν σε 70, τις οποίες, εκτός από την περιτοίχιση και την πολεοδομία, κόσμησε με δημόσια κτίρια, διαδίδοντας την ελληνική αρχιτεκτονική και τις ελληνικές τέχνες στην ανατολή. » (17)
3) Η κατάχρηση του « Κεντρικού Ταμία » Άρπαλου.
« Η κατάχρηση είτε αφορά στην εξουσία, είτε αφορά στους θεσμούς, είτε αφορά την εμπιστοσύνη του ενός προς τον άλλον, είτε αφορά στα οικονομικά αγαθά, είναι ένα θέμα που αποτελεί από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας, ως έννοια, ένα μεγάλο πρόβλημα ….Ένα από τα μεγάλα σκάνδαλα λοιπόν ήταν και η κατάχρηση του Άρπαλου, προσωπικού φίλου του Μ. Αλεξάνδρου και θησαυροφύλακά του. Όλοι τους - πλην του Άρπαλου, που ήταν χωλός - ήταν δυνατοί και ατρόμητοι πολεμιστές και πάντοτε διακρίνονταν στη διοίκηση και ως πολεμικοί ηγέτες. … Ο Άρπαλος λόγω του σωματικού του προβλήματος, ανέλαβε οικονομικό πόστο και όχι στρατιωτικό. Πριν από τη μάχη της Ισσού (Νοέμβριος 333 π.Χ.) , όντας διορισμένος θησαυροφύλακας της στρατιάς, παρασυρμένος από τον Ταυρίσκο, έφυγε μαζί του δυτικά, παίρνοντας μαζί του όλα τα χρήματα της στρατιάς και κατέφυγε στα Μέγαρα. Ο Μ. Αλέξανδρος δέχτηκε τη μετάνοιά του, τον ξανακάλεσε δίπλα του και τον όρισε γενικό διαχειριστή των θησαυρών του κράτους με έδρα τα Εκβάτανα… Με το να απομακρύνεται όμως όλο και μακρύτερα, προς Ανατολάς, ο Μ. Αλέξανδρος, ο Άρπαλος έγινε ανεξέλεγκτος. Επιδόθηκε σε παντός είδους ακολασίες και καταχρήσεις. Η φήμη του έφτασε μέχρι την Ελλάδα, όπου οι κωμωδιογράφοι τον διέσυραν για τα «κατορθώματά» του. Είχε ερωτικές σχέσεις με Ασιάτισσες και μετακάλεσε από την Αθήνα την εταίρα Πυθιονίκη. [ Το «Μνημείο της Πυθιονίκης» ήταν ένα από τα πιο εντυπωσιακά μνημεία της Αρχαίας Ιεράς Οδού, στο Λόφο Προφήτη Ηλία, στο Χαϊδάρι. Κατασκευάστηκε από τον Άρπαλο προς τιμήν της Πυθιονίκης ] ..Αυτά είχαν καταγγελθεί στο Μ. Αλέξανδρο, ο οποίος τα θεώρησε υπερβολικά και όχι μόνο δεν κυνήγησε εγκαίρως τον Άρπαλο, αλλά θυμούμενος την παλιά του φιλία με αυτόν φυλάκισε αυτούς που τον κατάγγειλαν ως συκοφάντες. Όταν γύρισε ο Μ. Αλέξανδρος στα Σούσα (Άνοιξη 334 π.Χ.), δηλαδή μετά την επιστροφή του απʼ την εκστρατεία της Ανατολής στην Ινδία, πληροφορήθηκε ότι είχε ξαναφύγει με θησαυρούς (5.000 τάλαντα). Ο Άρπαλος, γνωρίζοντας ότι ο Αλέξανδρος πολεμούσε πάντα στην πρώτη γραμμή και ότι το μυαλό του ήταν πάντα στη δόξα και την κατάκτηση, πίστευε ότι ήταν αδύνατο να ξαναγυρίσει ζωντανός, ύστερα από τόσους αγώνες και μάχες στα βάθη της Ανατολής.
Αυτό φυσικά το πίστευαν και πολλοί άλλοι που το πλήρωσαν με τη ζωή τους, όταν γύρισε απʼ την εκστρατεία της Ανατολής. Εκτέλεσε όλους τους παραβάτες που του καταγγέλθηκαν, δηλαδή τους καταχραστές, βιαστές, συλητές τάφων(π.χ. του Κύρου του Μεγάλου), τρεις στρατηγούς (Μενίδας, Σιτάλκης, Ήρων), τρεις σατράπες, που είχαν σηκώσει κεφάλι και ήταν ασύδοτοι, μαζί με τους συνεργούς στρατιώτες τους, περίπου 600 άτομα στη Βαβυλώνα.
Η υπόθεση του Άρπαλου αποδεικνύει ότι ο Μ. Αλέξανδρος από ένα σημείο και μετά δε μπορούσε να έχει εμπιστοσύνη ούτε σε πολύ στενά του πρόσωπα, γιατί ο πειρασμός της διασπάθισης του χρήματος και της κατάχρησης εξουσίας ήταν πολύ μεγάλος για όσους αναλάμβαναν υπεύθυνες θέσεις και αξιώματα. Η αυστηρή τιμωρία που επέβαλε ο Αλέξανδρος στους ποικιλώνυμους παραβάτες έδωσε σε όλους να καταλάβουν ότι σε ζητήματα σωστής και αδέκαστης διοίκησης ήταν απόλυτος. Άλλωστε ήταν και ο μόνος τρόπος για να διοικηθεί η απέραντη αυτοκρατορία του. ….Αυτά τα πληροφορήθηκε (τις 600 εκτελέσεις) ο Άρπαλος και τρομοκρατήθηκε. Πήρε μαζί του 5.000 τάλαντα, τη Γλυκέρα, την κόρη του από την Πυθιονίκη και κατέφυγε στα παράλια της Μ. Ασίας. Στρατολόγησε 6.000 μισθοφόρους και με 30 πλοία κατέπλευσε στο Σαρωνικό κόλπο, στη Μουνιχία [ το σημερινό Μικρολίμανο] . Οι Αθηναίοι δεν τον δέχτηκαν με τιμές, όπως ήλπιζε, γιατί φοβούνταν την αντίδραση του Μ. Αλεξάνδρου, παρόλο που τον είχαν κάνει επίτιμο δημότη τους παλιότερα, λόγω της προσφοράς του προς αυτούς σιταριού και άλλων δωρεών.
Ύστερα από διαπραγματεύσεις του επιτράπηκε να αποβιβαστεί μόνος, οπότε πήγε στην εκκλησία του Δήμου και τους πρότεινε να τους δώσει μέρος του θησαυρού του και τους μισθοφόρους του. Παράλληλα όμως έφτασε στην Αθήνα και τελεσίγραφο του Φιλόξενου, που ήταν ο διάδοχος του Άρπαλου στη θέση του διαχειριστή των χρημάτων, που τους ζητούσε να τον εκδώσουν. Άρχισαν ατελείωτες συζητήσεις στην Πνύκα για το θέμα, όπου κυριαρχούσαν οι αντιμακεδονίζοντες με τον Υπερείδη, που στήριζαν τη θέση του Άρπαλου και οι Μακεδονίζοντες, οι οποίοι πρότειναν την έκδοση του καταχραστή.
Ο Φωκίων και ο Δημοσθένης υποστήριζαν τη μέση λύση. Έτσι, αποφασίστηκε να φυλακιστεί στην Ακρόπολη ο Άρπαλος, εως ότου αποφασίσει ο Αλέξανδρος για την τύχη του. Ο Δημοσθένης ορίστηκε επίτροπος, για να παραλάβει τα χρήματα, στον οποίο ο Άρπαλος δήλωσε ότι είχε μαζί του 700 τάλαντα ( ο πλουσιότερος Έλληνας εφοπλιστής ή τραπεζίτης δεν είχε τότε περιουσία πάνω από 300 τάλαντα). Όμως, την επόμενη, όταν μετρήθηκαν τα τάλαντα, αντί για 700 βρέθηκαν μόνο 350 (πάλι εδώ οι μίζες για εξαγορά Αθηναίων). Αλληλοκατηγορούνταν πολλοί στην Πνύκα για δωροδοκία και ο Άρειος Πάγος πρότεινε να δηλώσουν οι ένοχοι ότι τα πήραν, πράγμα που δεν έγινε.
Ο Μ. Αλέξανδρος έθεσε σε ετοιμότητα το στόλο του, έτοιμος να επιτεθεί στην Αθήνα και ύστερα από αυτά ο Άρπαλος δραπέτευσε και εξαφανίστηκε. Όλοι πείστηκαν ότι ο Άρπαλος είχε εξαγοράσει τους πάντες, για να δραπετεύσει, ανάμεσα σε αυτούς και ο Δημοσθένης, κανείς όμως δεν προσήλθε στο Δήμο για να απολογηθεί και να αποσείσει τις κατηγορίες.
Έτσι, το θέμα παραπέμθηκε στις δικαστικές καλένδες. Ο Άρπαλος κατέφυγε στο Ταίναρο, όπου παρέλαβε τους υπόλοιπους θησαυρούς και μισθοφόρους του και έπλευσε στην Κρήτη. Εκεί δολοφονήθηκε από κάποιον Σπαρτιάτη Θίβρωνα, ίδιου φυράματος κι αυτός, ο οποίος κατέφυγε στην Αφρική, όπου άρχισε τις λεηλασίες. Όμως το 322 π. Χ. τον συνέλαβε ο Πτολεμαίος Αʼ και τον σταύρωσε στην Αλεξάνδρεια.
Στη συνέχεια ένας δούλος του Άρπαλου, που τηρούσε τους λογαριασμούς του, από την Κρήτη, πήγε στη Ρόδο, παραδόθηκε στο Φιλόξενο και του αποκάλυψε τα σχετικά με τα κλοπιμαία.
Αναφορικά τώρα με την εμπλοκή του Δημοσθένη. Επισκέφτηκε – κατά τον Πλούταρχο – τον Άρπαλο στη φυλακή, είδε ότι είχε μια χρυσή βασιλική κύλικα, του άρεσε, την πήρε στα χέρια του, την περιεργάστηκε και ρώτησε τον Άρπαλο πόσο μπορεί να στοιχίζει. Ο Άρπαλος χαμογελώντας του είπε ότι θα του κοστίσει 20 χρυσά τάλαντα.Την ίδια νύχτα του την έστειλε στο σπίτι του, μαζί με τα 20 τάλαντα (περίπου 600 κιλά χρυσάφι).
Έξι μήνες αργότερα άρχισαν οι δίκες περί των «Αρπαλείων χρημάτων», που υπήρξαν ολέθριες για την Αθήνα. Οι επιφανέστεροι Αθηναίοι αλληλοκατηγορούνταν για τα κλεμμένα, ενώ ο Δημοσθένης υποχρεώθηκε να πληρώσει το ποσό που ιδιωποιήθηκε στο πενταπλάσιο και επειδή δεν είχε να τα πληρώσει φυλακίστηκε. Όμως με τη βοήθεια φίλων του ο Δημοσθένης δραπέτευσε και πήγε στην Τροιζήνα και αργότερα στην Αίγινα, απʼ όπου ικέτευε τους Αθηναίους να του επιτρέψουν να ξαναγυρίσει. Παρόλα αυτά εξακολουθούσε να βυσσοδομεί κατά του Μ. Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων.
Μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου ( 323 π.χ.) οι Αθηναίοι ψήφισαν την επάνοδό του, αλλά αυτός εξακολούθησε την αντιμακεδονική του τακτική. … Η Αθήνα τιμωρήθηκε σκληρά. Πλήρωσε πολεμική αποζημίωση, δέχτηκε την εγκατάσταση Μακεδονικής φρουράς στην Ακρόπολη, ενώ καταδικάστηκαν σε θάνατο ο Δημοσθένης και ο Υπερείδης και άλλοι αντιμακεδονίζοντες δημαγωγοί. Όλοι εκτελέστηκαν πλην του Δημοσθένη, ο οποίος δραπέτευσε και κατέφυγε στο ναό του Ποσειδώνα στην Καλαυρία (σημ. Πόρος), όπου αυτοκτόνησε με δηλητήριο (Οκτώβριος 322 π.χ.), για να μην συλληφθεί.
Αλλά και ο φίλος των Μακεδόνων Δημάδης καταδικάστηκε, γιατί ομολόγησε ότι πήρε και αυτός 20 τάλαντα, αλλά είχε το θράσος να ομολογήσει ότι στο μέλλον πάλι θα χρηματίζεται. …….» (3)
4) Το Νόμισμα, η πρώτη «παγκοσμιοποίηση» στην Οικονομία και ο Πληθωρισμός.
« Όταν το 333 π.Χ. ο Μέγας Αλέξανδρος νίκησε στην Ισσό, υιοθέτησε την αθηναϊκή νομισματική πολιτική και τα νομίσματά του, τα γνωστά αλεξάνδρεια τετράδραχμα, κυριαρχούν με τη σειρά τους στις διεθνείς αγορές. Ακόμα και μετά το θάνατό του στρατηλάτη, επί δύο αιώνες, αρκετές ελληνικές πόλεις εξακολουθούν να κόβουν νομίσματα στο όνομά του …… Το τετράδραχμο του Αλεξάνδρου είναι το διεθνές νόμισμα του ελληνιστικού κόσμου. Όπως στη σημερινή εποχή, έτσι και στις οικονομίες του παρελθόντος υπήρχαν ισχυρά - «διεθνή» νομίσματα, σαν το δολάριο ή το ευρώ στις μέρες μας. Τα φερέγγυα αυτά νομίσματα είχαν μια κυκλοφορία υπερτοπικής εμβέλειας και γίνονταν ευρύτερα αποδεκτά εξαιτίας της σταθερής εσωτερικής τους αξίας και της καθαρότητας του μετάλλου τους. Οι παράγοντες που καθιστούσαν ένα νόμισμα ισχυρό ή «διεθνές» ήταν η γεωπολιτική έκταση, η εμπορική κυριαρχία και η οικονομική ευρωστία της Αρχής, που το εξέδιδε (πόλη, κράτος, βασίλειο, αυτοκρατορία). Επίσης, καθοριστικοί παράγοντες ήταν ο αυστηρός κρατικός έλεγχος στην παραγωγή, την κοπή του δηλ., αλλά και τη διακίνησή του, η ρευστότητα μετάλλου και πάνω απ΄όλα, ο εγγυημένος τίτλος και το σταθερό βάρος του….. Έτσι, μετά το αργυρό τετράδραχμο της Αθήνας και το χρυσό δαρεικό της Περσικής αυτοκρατορίας, το επόμενο ισχυρό-«διεθνές» νόμισμα θα καταστεί το νόμισμα του Αλεξάνδρου, πριν και μετά το θάνατό του, στην παγκόσμια χρηματαγορά της εποχής μέχρι και τα μέσα του 1ου αι. π.Χ.
Πέρα από τον κυρίαρχο ρόλο που παίζει στην οικονομία του ελληνιστικού κόσμου, αξίζει να σημειωθεί ότι είναι και το νόμισμα που «διδάσκει» τον εγχρήματο τρόπο συναλλαγών σε λαούς που ζούσαν έως τότε σε πλήρη αχρηματία (λαοί Κεντρικής Ασίας). Στην κλίμακα της παγκόσμιας οικονομικής κυριαρχίας, το τετράδραχμο του Αλεξάνδρου θα διαδεχθούν: ο αργυρός denarius της Ρώμης, ο χρυσός σόλιδος των Βυζαντινών, το αργυρό dirhem του αραβικού κόσμου, το χρυσόducato της Γαληνοτάτης Βενετίας, το αργυρό τάληρο των Αψβούργων, τα 8 Reales -το αργυρό νόμισμα της θαλασσοκράτειρας Ισπανίας-, η χρυσή λίρα της Βρετανίας, το δολάριο και το ευρώ». (Γιώργος Κακαβάς, διευθυντής του Επιγραφικού και Νομισματικού Μουσείου ) . (2)
« Ο Μέγας Αλέξανδρος …. Ξεκίνησε μια μεγάλη οικονομική μεταρρύθμιση, ανάγοντας αρχικά όλα τα νομισματικά συστήματα της εποχής του στο αττικό σύστημα του αργύρου. Με τον τρόπο αυτό πέτυχε την εφάπαξ υποτίμηση του χρυσού κατά 20% περιορίζοντας έτσι την τοκογλυφία και δίνοντας αναπτυξιακή ώθηση στο Τραπεζικό σύστημα της εποχής. ( Ηλιόπουλος, 2004). Επίσης απλοποίησε τον τρόπο με τον οποίο γίνονταν οι οικονομικές συναλλαγές με την καθιέρωση του δεκαδικού συστήματος των υποδιαιρέσεων σύμφωνα με το περσικό πρότυπο, ώστε να αποδεχθούν οι κάτοικοι της περσικής επικράτειας την κυκλοφορία του νέου νομίσματος χωρίς να δημιουργηθεί αναταραχή στην αγορά(Green,1991). Το νέο αλεξανδρινό νόμισμα κατέκτησε τάχιστα την παγκόσμια αγορά και παρέμεινε σε κυκλοφορία για πολλά χρόνια μετά τον θάνατό του. Βέβαια η αυξημένη κυκλοφορία χρήματος σε συνδυασμό με την μείωση της αγροτικής παραγωγής λόγω των συνεχών πολέμων, είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών. Κατά τον Peter Temin, καθηγητή του ΜΙΤ, την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου εμφανίστηκε ο πρώτος τεκμηριωμένος πληθωρισμός!(Εφημ Τα ΝΕΑ , 25-1-2002) » (5)
(Αργυρό τετράδραχμο Μ. Αλεξάνδρου 323-320 π.Χ. Νομισματοκοπείο Αμφίπολης )
«… Το αλεξάνδρειο τετράδραχμο κατέκλυσε τις τότε διεθνείς αγορές καθώς έγινε το μέσο διενέργειας τεράστιου όγκου συναλλαγών και καθιερώθηκε για περισσότερο από 200 χρόνια ως το βασικό μέσο διακράτησης πλούτου από τους συναλλασσομένους. Ιδρύθηκαν δε πολυάριθμα νομισματοκοπεία.
Όπως μας δείχνουν τα αρχαιολογικά στοιχεία τα επιτόκια στον αρχαίο κόσμο για επιχειρηματικά δάνεια κυμαίνονταν περίπου στο 30%. Τα χρυσά και τα ασημένια νομίσματα ήταν δυσεύρετα και έτσι οι περισσότεροι έμποροι έκαναν εμπόριο προϊόντων για άλλα προϊόντα. … Αντί για παράδειγμα να χρησιμοποιεί χρήματα για την πληρωμή των προϊόντων, ο έμπορος έπρεπε να μεταφέρει τα προϊόντα του πάνω σε άλογα κάτι που αναμφίβολα ήταν χρονοβόρο και κουραστικό. Όλα αυτά όμως άλλαξαν με τις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου.
Ο Μ. Αλέξανδρος, ίσως χωρίς σκόπιμη επιδίωξη, έκανε μία επαναστατική οικονομική πολιτική για τα δεδομένα της εποχής. Μετά την κατάκτηση τεράστιων ποσοτήτων χρυσών και αργυρών ταλάντων από την Περσική Αυτοκρατορία, ο Μ. Αλέξανδρος έδωσε τεράστια ποσά για την ανοικοδόμηση ναών, δρόμων και μνημείων. Θα μπορούσαμε να πούμε πως πρόκειται για μία κεϋνσιανή πολιτική στα πρότυπα ενός αρχαίου κατακτητή………Κατά την διάρκεια της βασιλείας του υπήρχε μεγάλη αύξηση δαπανών, καθώς είχε μεγαλεπήβολα σχέδια. Όπως στις μέρες μας, έτσι και στην αρχαιότητα, η νομισματική επέκταση είχε κόστος και στον πληθωρισμό. Σε πόλεις όπως η Τύρος, η Γάζα και η Βαβυλώνα, υπήρξε μια αύξηση των τιμών, ίσως σε μερικές περιπτώσεις σε διπλάσια μεγέθη και έτσι η οικονομική άνθηση οδήγησε στην ύφεση…...» (8)
5) Η τέχνη του «Διοικείν » - «Management» & «Logistics»
Εξουσία – Διοίκηση - Ηγέτης
« Η Αρχαία Ελλάδα, το λίκνο της δημοκρατίας και του δυτικού τρόπου σκέψης, από τον πόλεμο της Τροίας στην Κλασική Αθήνα, τη Σπάρτη και τους Περσικούς Πολέμους ως τον Μέγα Αλέξανδρο και την εποχή των Σταυροφοριών, προσφέρουν ανεξάντλητη πηγή εξερεύνησης, με άπειρες μελέτες περιπτώσεων, βέλτιστες πρακτικές και ποιοτικά γνωρίσματα σχετικά με την τέχνη της ηγεσίας. Απλά πρέπει να τοποθετηθούν στο σωστό πλαίσιο έτσι ώστε να ωφελήσουν τους σύγχρονους ηγέτες…Όπως εξηγεί με το βιβλίο του «The Nameless King» (Ο ανώνυμος Βασιλιάς) ο Αρτέμιος Μυρόπουλος, προσπαθούμε να βρούμε τις σωστές απαντήσεις στα βιβλία αυτοβοήθειας για τις τελευταίες τάσεις στη διοίκηση, αλλά η ιστορία και η πολιτιστική μας κληρονομιά είναι οι πιο πολύτιμες πηγές που μπορούν να μας βοηθήσουν να τα βγάλουμε πέρα με τις σύγχρονες προκλήσεις. Παραθέτουμε τρεις ενδεικτικές περιπτώσεις επιχειρώντας να αποκωδικοποιήσουμε τα μηνύματα. …………….Μπορεί να φαίνεται παράδοξο, αλλά είναι ρεαλιστικό. Ο Μέγας Αλέξανδρος εκτός από σπουδαίος στρατηγός ήταν και κορυφαίος εργοδότης. Δαπανούσε πολλές χιλιάδες τάλαντα για τους στρατιώτες του, σε μισθοδοσία, συντήρηση εξοπλισμού και πολιορκητικών μηχανών, δημιουργία στόλου, επισιτισμό, μεταφορές και υγειονομική περίθαλψη. …. Ο Αρτέμιος Μυρόπουλος -ο οποίος στο βιβλίο του σε ό,τι αφορά την ιστορία του Μεγάλου Αλέξανδρου έχει εμπνευστεί από τη μελέτη του Michael Abrashoff- παρατηρεί ότι η εξουσία είναι ένας μύθος για τη διοίκηση, με το ρεαλιστικό σενάριο να μιλά για μια σχέση καθαρής αλληλεξάρτησης μεταξύ του ηγέτη και της ομάδας, ενώ τονίζει ότι μόνο μια ταλαντούχα ομάδα μπορεί να προσφέρει εξαιρετικά επιτεύγματα και γι’ αυτό ακριβώς πρέπει να αντιμετωπίζεται με σεβασμό αλλά και να ανταμείβεται δίκαια. » (4)
Η επιστήμη του σύγχρονου management
« Η επιστήμη του σύγχρονου management απαιτεί από τον Διευθύνοντα Σύμβουλο ( CEO ή Γενικό Διευθυντή) μιας επιχείρησης ή ενός οργανισμού να έχει τα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα ενός ηγέτη. Αυτά προσδιορίζονται σε: γνώση, εμπειρία, αποφασιστικότητα, υπομονή, επιμονή, πρωτοβουλία, αίσθηση του δικαίου, κριτική ικανότητα, διαπραγματευτική δεινότητα και πειθώ, σεβασμό προς τους άλλους, θάρρος, πρωτοβουλία, και φυσικά αναγνώριση της προσφοράς και του έργου των συνεργατών του (Μαντζάρης, 2003).
Υπάρχει κάποιος που να αμφισβητεί ότι ο Αλέξανδρος είχε τουλάχιστον τις βασικές αυτές προϋποθέσεις; Δεν θα μπορούσε να είχε καλύτερη πηγή γνώσεων αλλά και σωστής διαπαιδαγώγησης, από το σπουδαιότερο δάσκαλο όλων τον εποχών, τον Αριστοτέλη. …., Όμως, η απόκτηση απλά θεωρητικής γνώσης δεν αποτελεί από μόνη της ικανό στοιχείο για την ανάδειξη ηγετικών προσόντων. Χρειάζεται και εμπειρία. Ο πατέρας του Φίλλιπος ο Β΄, ο οποίος του δίδαξε τη στρατηγική τέχνη, από την ηλικία των 16 ετών του εμπιστεύθηκε την αντιβασιλεία, παρέχοντας τη δυνατότητα αφενός να αποκτήσει διοικητική εμπειρία και αφετέρου να ανιχνεύσει την ικανότητα – ή όχι - του γιου του να διοικεί. Στη μάχη της Χαιρώνειας, μόλις στα 18, ηγήθηκε του ιππικού και κέρδισε το σεβασμό και την εκτίμηση των μαχητών του, όχι λόγω του αξιώματός του αλλά χάρη των ικανοτήτων που επέδειξε στη μάχη. …. Το δείγμα της ποιότητας του μεγάλου αυτού ηγέτη είχαν την δυνατότητα να το απολαύσουν πολλές φορές οι στρατιώτες του αλλά και οι αντίπαλοί του. Κατά τη διάβαση της ερήμου Βουχάρας, αρνήθηκε να πιει μόνο αυτός νερό λέγοντας ότι δεν φτάνει για όλο το στράτευμα. Όταν μετά από τρεις μέρες έφθασαν σε μέρος με πόσιμο νερό (ποταμός ΄Ωξος) ο Αλέξανδρος περίμενε να πιούν όλοι οι στρατιώτες του και ήπιε τελευταίος! … “Ούτοι δε ερρωμένοι γε άρχοντες γίγνονται… οι αν δύνωνται εμποιήσαι τοις στρατιώταις ακολουθητέον είναι και δια πυρός και δια παντός κινδύνου”. (Ξενοφών Οικονομικός ΧΧΙ). Αυτοί φυσικά γίνονται ισχυροί αρχηγοί που θα καταφέρουν να εμπνεύσουν στους στρατιώτες τους πως πρέπει να τους ακολουθούν και στη φωτιά του πολέμου και σε οποιοδήποτε κίνδυνο. …. Η αποφασιστικότητά και η θέληση του για την επίλυση όλων των δύσκολων καταστάσεων φάνηκε στον μέχρι τότε άλυτο (κατά την παράδοση) Γόρδιο δεσμό. Νιώθοντας επάνω του τα βλέμματα των στρατιωτών του που περίμεναν από τον αρχηγό τους τη λύση, έσυρε από το θηκάρι το ξίφος του και έκοψε τον δεσμό, κερδίζοντας για μια ακόμη φορά τον θαυμασμό και την εκτίμηση και στέλνοντας το μήνυμα ότι δεν υπάρχει άλυτο …. » (5)
Logistics (εφοδιαστική αλυσίδα)
«Στην εποχή μας, η επιτυχία των επιχειρήσεων κρίνεται πολλές φορές από τον σωστό τρόπο με τον οποίο παράγουν, αποθηκεύουν και διακινούν τα προϊόντα τους. Από τον τρόπο δηλαδή που διαχειρίζονται την λεγόμενη «εφοδιαστική αλυσίδα» (logistics). …..Το σημαντικότερο επίτευγμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήταν ο ιδιαίτερα ευφυής τρόπος με τον οποίο κατόρθωσε να αντιμετωπίσει τις ανάγκες του στρατεύματός του σε τρόφιμα και εφόδια. Αν λάβουμε υπόψη μας το περιορισμένο οδικό δίκτυο και τα πρωτόγονα μέσα μεταφοράς, τότε ο έγκαιρος εφοδιασμός του στρατού ήταν από τα δυσκολότερα θέματα προς επίλυση(Engels,1978). Ο μακεδονικός στρατός δεν ήταν δυνατό να συντηρηθεί μόνο από την επιτόπια περισυλλογή εφοδίων. Επίσης δεν ήταν δυνατό να πετύχει τόσες πολλές και ταχύτατες προελάσεις και διελεύσεις από εκτεταμένες περιοχές ερήμου, χωρίς να υποστηρίζεται από απόλυτα οργανωμένο εφοδιαστικό σύστημα (logistics).
Ο Μέγας Στρατηλάτης, συγχρόνιζε την πορεία της εκστρατείας του και τις προελάσεις ανάλογα με τις χρονολογίες συγκομιδής των καρπών σε κάθε περιοχή ώστε να εξασφαλίζει τη συνεχή και αδιάλειπτη τροφοδοσία του στρατεύματός του. … ο Αλέξανδρος, ρύθμιζε τη συγκέντρωση των απαιτούμενων εφοδίων έγκαιρα από πριν, με τη μέθοδο της συνεργασίας με τοπικούς άρχοντες των περιοχών στις οποίες επρόκειτο να εισέλθει και που συνήθως παραδίδονταν σε αυτόν πριν τα στρατεύματά του εισέλθουν στις περιοχές τους Ίσως η σημαντικότερη στρατηγική καινοτομία (στο τομέα των logistics) του Μεγάλου Μακεδόνα στρατηλάτη ήταν ο διαχωρισμός του στρατεύματος του σε μικρότερες μονάδες οι οποίες μετακινούνταν μέσω διαφορετικών διαδρομών για να φτάσουν στον κοινό τόπο συνάντησης. Κάθε μονάδα ήταν υπεύθυνη για την εξεύρεση προμηθειών κατά την διάρκεια της πορείας της και με τον τρόπο αυτό δεν εξαντλούσε τις προμήθειες και τα τρόφιμα των περιοχών που διέσχιζε! Υπήρχε επίσης ένας κεντρικός συντονιστής προμηθειών (Παρμενίων), ο οποίος ήξερε κάθε στιγμή τις τροφοδοτικές ανάγκες του στρατού και στον οποίο απευθύνονταν όλοι οι υπεύθυνοι των μονάδων (Bose 2003)…. Οι οπλίτες εκπαιδεύτηκαν ώστε να μεταφέρουν οι ίδιοι ολόκληρο τον οπλισμό τους, καθώς και ένα μέρος από τα εφόδια συντήρησής τους(Καρύκας κ.αλ. 2000). Μέχρι τότε, οι στρατιώτες των άλλων ελληνικών πόλεων-κρατών, ακολουθούνταν από υπηρέτες οι οποίοι μετέφεραν τον οπλισμό, τις πανοπλίες και τα διάφορα άλλα απαραίτητα εφόδια. … Η περιορισμένη χρήση αμαξών, μείωσε τον αριθμό των οδηγών, τις ανάγκες μεταφοράς εργαλείων, ανταλλακτικών και ξυλείας για τις επισκευές των αμαξών (η εξεύρεση ξυλείας στις περιοχές του Ιράν και του Αφγανιστάν ήταν πολύ σοβαρό πρόβλημα). Ο Αλέξανδρος τροφοδοτούσε προωθημένες βάσεις του στρατεύματός του με πλοία. Μετά, αποσυναρμολογούσε τα πλοία και τα μετέφερε δια ξηράς στο πλησιέστερο πλωτό ποτάμι και από εκεί συνέχιζε την μεταφορά εφοδίων σε ακόμα πιο απομακρυσμένα μέρη! (Bose, 2003) Ο τρόπος εφοδιασμού του Μακεδονικού στρατού υπήρξε το πρότυπο για όλους τους σύγχρονους στρατηλάτες από τον Ναπολέοντα μέχρι τον Rommel (Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος) και τον Schwarzkopf (πόλεμος του Κόλπου 1990). » (5)
Στρατηγικό management«Το στρατηγικό management βασίζεται σε ένα συγκεκριμένο τρόπο σκέψης. Αυτός ο τρόπος προϋποθέτει ότι, οι προσδοκίες του manager εκτείνονται πέρα από τα στενά όρια μιας επιχείρησης και ότι, ο χρονικός του ορίζοντας δεν περιορίζεται στην κερδοφορία του τρέχοντος έτους (Hunger κ.αλ. 2003). Πρέπει να θέτει συγκεκριμένους στόχους και να βρίσκει τον πλέον αποδοτικό και αποτελεσματικό τρόπο διαχείρισης των συντελεστών παραγωγής – κεφάλαιο, εργασία, έδαφος – για την μεγιστοποίηση της αξίας της επιχείρησης. Η στρατηγική σκέψη απαιτεί δημιουργική φαντασία για το τι επιφυλάσσει το μέλλον και ικανότητα να συνθέτει αποτελεσματικά τις εμπειρίες και τις εμπνεύσεις του manager (Johnson κ.ά.,1999). ……Ο Αλέξανδρος είχε το όραμα, να διαδώσει τον Ελληνικό πολιτισμό στους άλλους λαούς. Είχε μαζί του ένα ολόκληρο επιτελείο από σοφούς δασκάλους και άξιους τεχνικούς που θα συνέβαλαν στην πραγματοποίηση του οράματός του (Wilcken, 1976). Όμως, ήταν σίγουρος ότι το όραμά του, τουλάχιστον στην αρχή της εκστρατείας, δύσκολα θα το υιοθετούσαν και οι στρατιώτες του. Για τον λόγο αυτό, η αρχική ενωτική ιδέα ήταν η εκδίκηση έναντι των Περσών που είχαν καταστρέψει την Ελλάδα και ιδιαίτερα την πόλη των Αθηνών (Gafourof, κ.αλ. 1980). Με τον τρόπο αυτό κέρδισε και τη συμμετοχή και την υποστήριξη των άλλων Ελληνικών πόλεων (πλην Λακεδαιμονίων). Γνώριζε όμως ότι η εκδίκηση δεν είναι σταθερή πολιτική αξία στην οποία θα μπορούσε να οικοδομήσει την κοσμοκρατορία του (Birt,1960). Η πολιτική της συμφιλίωσης μεταξύ των Ελληνικών πόλεων, των λαών της Ασίας, της Βαλκανικής χερσονήσου και της Αιγύπτου, ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος του οικοδομήματός του (Droyssen,1988). Έτσι, μετά τη μάχη της Ισσού, παρουσίασε στους επιτελείς του και στο στράτευμα το όραμά του για μια ένωση των λαών με ισχυρό συνδετικό κρίκο το ελληνικό πνεύμα, την ελληνική παιδεία, την ελληνική γλώσσα. …. (Gafourof κ.ά. 1980).» (5)
« Στις μέρες μας, πάνω από 150 πανεπιστήμια σε ολόκληρο τον κόσμο ασχολούνται με την ανεπανάληπτη διοικητική ικανότητά του Μεγάλου Αλεξάνδρου και αναλύουν την στρατηγική διαχείρισης που υλοποίησε » (5)
………………….
(Χατζημιχαήλ Θεόφιλος-Ο Μέγας Αλέξανδρος φονεύον δράκον)
………………………..
Πηγές :
1) Αλέξανδρος, Μέγας οικονομολόγος
TEXNOGRAFHMA_2013, portal.tee.gr . Αλεξάνδρα Γούτα
ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
https://ellinondiktyo.blogspot.com/2014/11/blog-post_29.html
2) Το «δολάριο» του Μεγάλου Αλεξάνδρου
( της Ειρήνης Ορφανίδου )
http://www.thetoc.gr/politismos/article/to-dolario-tou-megalou-aleksandrou
3) Ο Μέγας Αλέξανδρος και ο καταχραστής Άρπαλος
(του Μανόλη Ιατράκη )
http://archive.patris.gr/articles/184073#.WyICpPZuI2y
4) H τέχνη της ηγεσίας από την αρχαιότητα και τον Μέγα Αλέξανδρο στο σήμερα
https://www.naftemporiki.gr/finance/story/1303251/h-texni-tis-igesias-apo-tin-arxaiotita-kai-ton-mega-aleksandro-sto-simera
5) Αλέξανδρος ο Μέγας : Ανεπανάληπτος ηγέτης
Αλέξανδρος ο Μέγας. Ένας επιτυχημένος “σύγχρονος” manager;
http://geopolitical-team.blogspot.com/2011/02/blog-post_6309.html
6) Ιστορικα Στοιχεία του Ασφαλιστικού Θεσμού Στην Ανθρωπότητα
http://www.asfaleieskanelakis.gr/content/ιστορικα-στοιχεια-του-ασφαλιστικου-θεσμου-στην-ανθρωποτητα
7) Αντιμένης (β' μισό 4ου αι. π.Χ.). Επάγγελμα: Οικονομολόγος
http://www.greekencyclopedia.com/antimenis-v-miso-4oy-ai-px-p17923.html
8) Η Ιδιοφυης Οικονομική Πολιτική του Μ. Αλεξάνδρου
http://infognomonpolitics.blogspot.com/2016/05/blog-post_136.html
9) Η προσωπικότητα και οι σημαντικότεροι σταθμοί του Μ. Αλεξάνδρου!..
https://www.sakketosaggelos.gr/Article/7261/
10) Τα οικονομικά της Εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου
http://www.filoumenos.com/forum/viewtopic.php?f=48&t=2027
11) Το “μνημόνιο” του Μεγάλου Αλεξάνδρου
Αντικλείδι - Άγγελος Αγγελίδης, στον Ελεύθερο Τύπο – www.antinews.gr
https://antikleidi.com/2012/12/02/alex-mnimonio/
12) Μεγάλου Αλεξάνδρου - Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBody.aspx?lemmaId=4189
13) Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/o-megas-alexandros-xekinise-tin-ekstratia-tou-mono-me-70-talanta-ke-promithies-trianta-imeron-giati-arnithike-na-pantrefti-prin-ti-megali-ekstratia/
14) Πηγή έμπνευσης η νομισματική πολιτική του... Μεγάλου Αλεξάνδρου! (Δημήτρης Τζάνας, οικονομολόγος. ) http://www.euro2day.gr/specials/opinions/article/1261446/phgh-empnefshs-h-nomismatikh-politikh-toy-mega.html
15) Στρατηγικός Σχεδιασμός Εφοδιασμού και Logistics & ο Μέγας Αλέξανδρος
http://www.fdlgroup.gr/o-μέγας-αλέξανδρος-στρατηγικός-σχεδια/
16) Νεγρεπόντη-Δελιβάνη Μαρία: Τα οικονομικά του Μεγάλου Αλεξάνδρου. 1η Διεθνή Επιστημονική Συνάντηση (Δ.Ε.Σ) στις 4 & 5 Ιουνίου 2016, με τίτλο : "Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ και θέμα : "ΤΟ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ"
http://delivanis.com/economics/τα-οικονομικά-του-μ-αλεξάνδρου/
17) Τα οικονομικά του Μεγάλου Αλεξάνδρου . Δημήτριου Κωστόπουλου. [ Διάλεξη με τίτλο «Τα οικονομικά του Μεγάλου Αλεξάνδρου» του Εφέτη Διοικητικής Δικαιοσύνης Δημήτριου Κωστόπουλου, στο πλαίσιο διάλεξης, με τίτλο «Τα οικονομικά του Μεγάλου Αλεξάνδρου», που διοργανώσε το Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο (Αντιδημαρχία Πολιτισμού και Τουρισμού Θεσσαλονίκης).]
http://www.kathimerini.gr/20792/article/politismos/arxeio-politismoy/ta-oikonomika-toymegaloy-ale3androy - Πηγή: ΑΜΠΕ
18) Ο Οικονομικός Βίος κατά την Ελληνιστικήν Περίοδο ( του Καθηγητή Λάζαρου Χουμανίδη )
19) Η Διοικητική μέριμνα της Εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου
( Διπλωματική εργασία της Μαγουλά Αγγελικής - Ελένης )
http://dione.lib.unipi.gr/xmlui/bitstream/handle/unipi/578/DT2005-0352.pdf?sequence=2
20) Τα οικονομικά του Μεγάλου Αλεξάνδρου
(Ιωάννης Κ. Χολέβας – Εκδόσεις Πελασγός, 1994)
https://www.taxheaven.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου