ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΤΩΠΑ ΑΝΟΙΚΤΑ ΕΩΣ ΤΑ ΜΕΣΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Προ-Μνημόνιο πριν από τα μέτρα για το χρέος

ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΤΩΠΑ ΑΝΟΙΚΤΑ ΕΩΣ ΤΑ ΜΕΣΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ

Προ-Μνημόνιο πριν από τα μέτρα για το χρέος

Της Ελευθερίας Αρλαπάνου

De facto, «αναδιάρθρωση» του τρίτου Μνημονίου, θα φέρει η συμφωνία με τους πιστωτές, που αναχωρούν αύριο από την Αθήνα, αφήνοντας όλα τα μεγάλα μέτωπα ανοικτά για το δεύτερο, ίσως και τελικό, γύρο συνομιλιών, στα μέσα Νοεμβρίου.

Οι νέες παρεμβάσεις σε εργασιακά, κόκκινα δάνεια αλλά και το παράθυρο για πρόσθετα δημοσιονομικά μέτρα που άνοιξαν οι Θεσμοί επανεξετάζοντας τον προϋπολογισμό του 2017, θα οδηγήσουν σε προ-μνημόνιο ενόψει των νέων δεσμεύσεων που θα κληθεί να αναλάβει η χώρα, για να ενεργοποιηθεί η συμφωνία για το χρέος. Ο κλοιός των δεσμεύσεων θα γίνει πιο ασφυκτικός, ειδικά εάν το ΔΝΤ, αποφασίσει να μπει ως χρηματοδότης στο ελληνικό πρόγραμμα.

Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να συντάξει δικό του Μνημόνιο με τις ελληνικές αρχές, που στην παρούσα φάση ξένοι αξιωματούχοι εκτιμούν πως θα ήταν διάρκειας ίσης με το ευρωπαϊκό, το οποίο λήγει τον Ιούλιο του 2018. Παρασκηνιακά η συζήτηση για το τι θα γίνει από εκεί και μετά, υπάρχει στο τραπέζι. Εάν δηλαδή θα υπάρχει ανάγκη τέταρτου Μνημονίου, εάν θα πρέπει να υπάρξει κάποια πιστωτική γραμμή ή κάποιας άλλης μορφής διευθέτηση, ανάλογα βέβαια με την πορεία της οικονομίας έως τότε, αλλά και τη σχέση που θα έχει αναπτύξει το δημόσιο με τις αγορές, μέσα στο 2017.Στην παρούσα φάση, ωστόσο, είναι προφανές και από τη στάση των πιστωτών τις τελευταίες μέρες, πως οι δανειστές δεν πρόκειται να αφήσουν τίποτα στην τύχη. Οι πιέσεις θα είναι σταθερά έντονες σε δύο επίπεδα:

1 Να τρέξει γρήγορα η αξιολόγηση, αφού εάν χαθούν τα ορόσημα του Δεκεμβρίου τα χρονικά περιθώρια στενεύουν, με δεδομένο ότι από τον Φεβρουάριο, πρακτικά θα «παγώσουν» τα πάντα στην Ευρωζώνη ενόψει εκλογών σε Γαλλία και Γερμανία.

2 Να κλείσει η αξιολόγηση χωρίς εκκρεμότητες και αστερίσκους, ειδικά στο θέμα των δημοσιονομικών και των κόκκινων δανείων, αφού όταν όλες οι πλευρές προσέλθουν στις δύσκολες διαπραγματεύσεις για το χρέος, δεν θα πρέπει να υπάρχουν γκρίζες ζώνες. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως οι όροι που θα θέσουν οι πιστωτές για να κάνουν τις όποιες παραχωρήσεις στο χρέος θα είναι ισχυροί, δεσμευτικοί και με μακροχρόνιο ορίζοντα. Θα έχουν δηλαδή ισχυρό «conditionality» (αιρεσιμότητα) σηματοδοτώντας ισχυρή εποπτεία που θα υπερβαίνει, πιθανόν, τα χρονικά όρια του τρέχοντος προγράμματος.

Η τάση αυτή εκτιμάται πως θα ισχυροποιηθεί σε δύο περιπτώσεις: Εάν στη συζήτηση ενταχθεί το θέμα της μείωσης των στόχων για τα πρωτογενή πλεονάσματα από το 2018 και μετά και εάν υπάρξει απόφαση για πιο γενναίες δεσμεύσεις από την πλευρά των Ευρωπαίων στο σκέλος των μεσοπρόθεσμων μέτρων αναδιάρθρωσης του χρέους. Το τελευταίο αποτελεί και το μεγάλο ζητούμενο στον «καβγά» μεταξύ ΔΝΤ και Ευρωζώνης.

Το Βερολίνο δεν θέλει να δεσμευθεί τώρα σε συγκεκριμένη δέσμη μεσοπρόθεσμων μέτρων αναδιάρθρωσης που θα εφαρμοστούν από το 2018 και μετά. Το ΔΝΤ θέλει συγκεκριμένα μέτρα για να αποφασίσει τι θα κάνει με το ελληνικό πρόγραμμα. Στον ρόλο του διαμεσολαβητή είναι η Κομισιόν αλλά κυρίως η ΕΚΤ και αναζητείται φόρμουλα συμβιβασμού ενόψει των δύσκολων συζητήσεων πιθανόν τον Δεκέμβριο. Το πρώτο Eurogroup αναμένεται στις 5 Δεκεμβρίου. Εάν έως τότε δεν έχει κλείσει η δεύτερη αξιολόγηση, τότε θα μπορούσε να υπάρξει και δεύτερο, έκτακτο Eurogroup για την Ελλάδα μέσα στον ίδιο μήνα, πριν από τα Χριστούγεννα. Εάν η δεύτερη αξιολόγηση περάσει χρονικά μέσα στον Ιανουάριο, τα περιθώρια στενεύουν.

Ifo
ΓΥΡΙΣΤΕ ΣΤΗ ΔΡΑΧΜΗ ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΑΓΡΑΦΕΙ ΤΟ ΧΡΕΟΣ

Προσωρινή επιστροφή στη δραχμή και άνευ όρων διαγραφή του δημόσιου χρέους, είναι η μοναδική βιώσιμη λύση για την Ελλάδα, σύμφωνα με ανώτερο στέλεχος του γερμανικού Ινστιτούτου Ifo. Όπως εκτιμά η Ελλάδα χρειάζεται πραγματικά βιώσιμο μοντέλο, το οποίο περιλαμβάνει επιστροφή στο εθνικό νόμισμα, διαγραφή του χρέους και πρόγραμμα ανάπτυξης. Θεωρεί, το αποτέλεσμα δεν θα ήταν καταστροφικό, διότι αμέσως μετά, ένα πρόγραμμα βοήθειας θα εξασφάλιζε «ότι δεν θα επικρατήσει το χάος στη χώρα», ενώ θα δινόταν η ευκαιρία να δημιουργηθεί ένα νέο όραμα για την επάνοδο της χώρας στην Ευρωζώνη.

Σχέδιο ESM για χρέος 40 δισ.

Κρατικό χρέος, άνω των 40 δισ. ευρώ, κυμαινόμενου επιτοκίου, βρίσκεται στο τραπέζι των τεχνοκρατών του ESM, οι οποίοι επεξεργάζονται σενάρια για «κλείδωμά» του σε χρέος σταθερού επιτοκίου, τις επόμενες δεκαετίες. Σύμφωνα με πληροφορίες το σχέδιο εξετάζεται στο πλαίσιο του πακέτου των βραχυπρόθεσμων μέτρων αναδιάρθρωσης του χρέους, τα οποία θα ενεργοποιηθούν μόλις ολοκληρωθεί η δεύτερη αξιολόγηση και προκύψει πολιτική συμφωνία για το χρέος.

Η μετατροπή σε σταθερό επιτόκιο, στην περιοχή του 1% - 1,5%, το πιθανότερο είναι να γίνει μέσω της έκδοσης ομολόγου, πολυετούς διάρκειας ίσως έως και 30 έτη, από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (ESM), με το οποίο θα προχωρήσει η ανταλλαγή. Άλλωστε στη φαρέτρα του ESM, βρίσκεται πλήθος χρηματοοικονομικών εργαλείων, διαθέσιμα στην αγορά, που θα μπορούσαν να βοηθήσουν το πολύπλοκο εγχείρημα της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, χωρίς να προκύπτει, απευθείας τουλάχιστον, ρίσκο για τα κράτη - μέλη.

Στη «δεξαμενή» των περίπου 40 δισ. ευρώ εντάσσονται, σύμφωνα με πληροφορίες, και περίπου 25 δισ. ευρώ που αντιστοιχούν σε ομόλογα του EFSF που έχουν στην κατοχή τους οι ελληνικές τράπεζες. Το εγχείρημα πάντως είναι και ιδιαίτερα απαιτητικό σε τεχνικό επίπεδο αλλά και ευαίσθητο ως προς την αντίδραση της αγοράς, αφού πρέπει να μεθοδευθεί με τρόπο που δεν θα αφήσει περιθώρια για κερδοσκοπία.

Για το ζήτημα βρίσκονται σε επαφή οι αρμόδιες υπηρεσίες του ESM, ο ελληνικός Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους και το επιτελείο του EuroWorkingGroup, που προετοιμάζει τεχνικά όλα τα πιθανά σενάρια.

Στο τραπέζι βρίσκονται σύμφωνα με πληροφορίες, αρκετές εναλλακτικές, τόσο ως προς το ύψος του χρέους επί του οποίου θα γίνει ο περιορισμός του επιτοκιακού κινδύνου, το εύρος των επιτοκίων στα οποία θα «κλειδώσει» το χρέος αλλά και το πώς αυτό θα ενεργοποιηθεί, το πιθανότερο στις αρχές του 2017, εφόσον πάντα ολοκληρωθεί η δεύτερη αξιολόγηση και υπάρξει πολιτική συμφωνία για το χρέος.

Πρέπει να σημειωθεί πως από τα περίπου 328 δισ. ευρώ κρατικού χρέους, το 69% ή 226 δισ. ευρώ βρίσκονται σε κυμαινόμενο επιτόκιο και σε ένα ιδανικό για την Ελλάδα σενάριο, θα έπρεπε μεγάλο μέρος αυτού του χρέους να «κλειδώσει» σε σταθερό, για κάποια χρόνια, αφού αναμένεται άνοδος των επιτοκίων.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΛΣΤΑΤ ΓΙΑ ΤΟ Β ΤΡΙΜΗΝΟ

Νέα μείωση στο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών

Υπό πίεση παραμένει το διαθέσιμο εισόδημα των ελληνικών νοικοκυριών τα οποία βιώνουν τον έκτο χρόνο Μνημονίων και, με ένα μικρό διάλειμμα, τον όγδοο χρόνο ύφεσης. Στο δεύτερο τρίμηνο, το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών μειώθηκε κατά 0,7% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2015, και υποχώρησε στα 29,9 δισ. ευρώ από 29,7 δισ. που ήταν το 2015. Πτωτικά κινήθηκε η τελική καταναλωτική δαπάνη αλλά και το ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών. Ενθαρρυντική ωστόσο ένδειξη ήταν η σημαντική αύξηση που καταγράφηκε στις ιδιωτικές επενδύσεις, κατά 18,3%.

Το στοίχημα της ανάκαμψης παραμένει η μεγαλύτερη πρόκληση για την ελληνική οικονομία που πασχίζει να βγει από την πολυετή ύφεση. Στόχος είναι τον επόμενο χρόνο το ελληνικό ΑΕΠ να παρουσιάσει αύξηση 2,7%, τον οποίο αρκετοί οίκοι και αναλυτές θεωρούν αισιόδοξο.

Το «κλειδί» για τη δυναμική ανάκαμψης το 2017, κρύβεται στο πότε και πώς θα ολοκληρωθεί η δεύτερη αξιολόγηση, ώστε να προκύψει μια συμφωνία για την αναδιάρθρωση του χρέους και να καταστεί δυνατή η ένταξη των ελληνικών ομολόγων στην ποσοτική χαλάρωση.

Πάντως οι απώλειες που έχουν καταγραφεί στο διαθέσιμο εισόδημα των ελληνικών νοικοκυριών τα τελευταία χρόνια είναι πολύ σημαντικές. Είναι ενδεικτικό ότι το 2015 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Ελλάδα επέστρεψε στα επίπεδα του 2003. Συγκεκριμένα σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποίησε η Ελληνική Στατιστική Αρχή, στο δεύτερο τρίμηνο του 2015:

1. Μείωση 0,7%, από 29,9 δισ. ευρώ σε 29,7 δισ. ευρώ, σημείωσε το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και των μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων που εξυπηρετούν νοικοκυριά, σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2015.

2. H τελική καταναλωτική δαπάνη μειώθηκε κατά 1,1%, από 32,2 δισ. ευρώ σε 31,8 δισ. ευρώ.

3. Tο ποσοστό αποταμίευσης (που ορίζεται ως η ακαθάριστη αποταμίευση προς το ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα) ήταν -7,2% το δεύτερο τρίμηνο του 2016, από -7,6% το δεύτερο τρίμηνο πέρυσι.

4. Στον αντίποδα, καταγράφηκε σημαντική αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων. Οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου του τομέα των μη χρηματοοικονομικών εταιρειών αυξήθηκαν κατά 18,3%, από 2,559 δισ. ευρώ σε 3,026 δισ. ευρώ. Το ποσοστό των επενδύσεων που ορίζεται ως οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου προς την ακαθάριστη προστιθέμενη αξία, ήταν 22,1% από 18,4% το δεύτερο τρίμηνο του 2015.

5. Στο εξωτερικό ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών καταγράφηκε έλλειμμα 0,4 δισ. ευρώ έναντι πλεονάσματος 0,1 δισ. ευρώ το δεύτερο τρίμηνο του 2015. Ειδικότερα, οι εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών ανήλθαν σε 12,7 δισ. ευρώ από 14,5 δισ. ευρώ (μείωση 1,8%), ενώ οι εξαγωγές διαμορφώθηκαν σε 12,2 δισ. ευρώ από 14,6 δισ. ευρώ (μείωση 2,4%).

6. Ο τομέας της Γενικής Κυβέρνησης παρουσίασε καθαρή χορήγηση δανείων ύψους 0,2 δισ. ευρώ, από καθαρή λήψη δανείων ύψους 1,6 δισ. ευρώ πέρυσι.

ΤΖΕΡΙ ΡΑΙΣ

«Βόμβα» από το ΔΝΤ: Συζητάμε και τέταρτο Μνημόνιο για την Ελλάδα

Ανοικτό άφησε το ενδεχόμενο το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να λάβει την απόφαση του για τη συμμετοχή του στο πρόγραμμα της Ελλάδος μέσα στον Δεκέμβριο ο εκπρόσωπος του Ταμείου Τζέρι Ράις. Μάλιστα, ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ υποστήριξε πως το Ταμείο συζητά και το ενδεχόμενο νέου προγράμματος για την Ελλάδα.

«Είμαστε εντός της διαδικασίας της δεύτερης αξιολόγησης του ESM. Την ίδια στιγμή συζητάμε την πιθανότητα ενός χρηματοδοτικού προγράμματος, το οποίο θα μπορούσε να συμπεριλάβει τη χρηματοδότηση από το ΔΝΤ, για νέο πρόγραμμα του ΔΝΤ», δήλωσε ο Ράις.

Ο ίδιος ενημερώνοντας τους δημοσιογράφους στο πλαίσιο της τακτικής ενημέρωσης, συνέδεσε τον χρόνο λήψης της σχετικής απόφασης με την Έκθεση για τη βιωσιμότητα του ελληνικού Δημοσίου Χρέους η οποία θα υποβληθεί τον Δεκέμβριο στο διοικητικό συμβούλιο του Ταμείου μαζί με τα συμπεράσματα του πρόσφατου ελέγχου που διενήργησε το ΔΝΤ στο πλαίσιο του αρθ.4, τα οποία αφορούν τη βιωσιμότητα του Δημοσίου Χρέους. «Υπό προϋποθέσεις είναι εφικτό η σχετική απόφαση να ληφθεί εντός του Δεκεμβρίου», επισήμανε χαρακτηριστικά. Μάλιστα όπως ανέφερε ο κ. Ράις τα στελέχη του Ταμείου που βρίσκονται στην Αθήνα, μετέχοντας στο πλαίσιο της δεύτερης αξιολόγησης, διεξάγουν παράλληλες διαπραγματεύσεις για το ζήτημα της χρηματοδοτικής συμμετοχής του Ταμείου.

Ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ υπογράμμισε πάντως ότι η χρηματοδοτική συμμετοχή του Ταμείου προϋποθέτει είτε την μείωση του προωτογενούς πλεονάσματος στο 1,5% του ΑΕΠ, είτε την υιοθέτηση ενός ακόμη πιο φιλόδοξου προγράμματος μεταρρυθμίσεων. Όπως διευκρίνισε, το ΔΝΤ εκτιμά ότι οι στόχοι των πρωτογενών πλεονασμάτων που έχουν τεθεί στο παρόν πρόγραμμα του ΕSM δεν είναι συμβατοί με τα μέτρα που έχουν συμφωνηθεί. Επανέλαβε ότι η χρηματοδοτική συμμετοχή του ΔΝΤ προϋποθέτει ένα πρόγραμμα με ρεαλιστικούς στόχους, το οποίο θα συνοδεύεται από ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις και σημαντική ελάφρυνση του Δημοσίου Χρέους.

Ενδεικτικά, για το φάσμα των μεταρρυθμίσεων που επιθυμεί το ΔΝΤ να συμπεριληφθούν στο πρόγραμμα ο Τζέρι Ράις ανέφερε ότι το συνταξιοδοτικό σύστημα της Ελλάδος δεν είναι βιώσιμο καθώς το έλλειμμα του ετησίως αγγίζει το 11% του ΑΕΠ, έναντι 2,5% που είναι ο μέσος όρος στην Ε.Ε. Όπως υπογράμμισε αυτό πρέπει να αντιμετωπιστεί.

ΜΗΝΥΜΑ ΑΠΟ ΚΛ. ΡΕΓΚΛΙΝΓΚ

«Είμαι στο πλευρό του Σόιμπλε. Η Ελλάδα δεν έχει πρόβλημα χρέους για 10 χρόνια!»

Στη σκληρή γραμμή του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε για μετάθεση της συζήτησης για το χρέος τάσσεται ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας Κλάους Ρέγκλινγκ, διαμηνύοντας πως η Ελλάδα δεν θα έχει κανένα πρόβλημα εξαιτίας του χρέους για τουλάχιστον μία ακόμα δεκαετία.
«Βραχυπρόθεσμα δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα», δήλωσε ο κ. Ρέγκλινγκ το βράδυ της Τετάρτης, όπως μεταδίδει η «Wall Street Journal». «Είμαι μάλλον στο πλευρό του Σόιμπλε, παρά της [διευθύντριας του ΔΝΤ] Λαγκάρντ», η οποία έχει ζητήσει να επιλυθεί το ζήτημα το ταχύτερο δυνατό.

Παρά το γεγονός ότι πέρυσι το ελληνικό χρέος άγγιξε το 180% του ΑΕΠ, ο επικεφαλής του ESM επισήμανε πως αυτό δεν έχει ιδιαίτερα μεγάλη σημασία όταν οι τόκοι που πληρώνονται κάθε χρόνο «είναι 1%», χάρη στα χαμηλότοκα δάνεια στήριξης που έχουν προσφέρει οι ευρωπαίοι εταίροι. Η Αθήνα σήμερα πληρώνει λιγότερα για το χρέος της, σε σχέση με τη Γαλλία και το  Βέλγιο δήλωσε ο κ. Ρέγκλιγκ.

«Αυτό είναι τεράστιο πλεονέκτημα», συνέχισε ο κ. Ρέγκλινγκ. «Αυτή είναι η αλληλεγγύη της ευρωζώνης προς την Ελλάδα, είναι ήδη εκεί, επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο».
Η τοποθέτηση Ρέγκλινγκ συνιστά πλήγμα για την ελληνική πλευρά, η οποία επιδιώκει την ελάφρυνση του χρέους το ταχύτερο δυνατό, για πολιτικούς λόγους αλλά και διότι η διευθέτηση του ζητήματος θα αυξήσει σημαντικά την πιθανότητα ένταξης των ελληνικών ομολόγων στην ποσοτική χαλάρωση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, έχει καλέσει για λύση στο μέτωπο του ελληνικού χρέους, χωρίς όμως να θέσει κάποιο χρονοδιάγραμμα για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων, ενώ από την πλευρά του το ΔΝΤ έχει ζητήσει από τους Ευρωπαίους να συγκεκριμενοποιήσουν τις μακροπρόθεσμες παρεμβάσεις που προτίθενται να κάνουν για το χρέος το ταχύτερο δυνατό.
Η Γαλλία έχει ταχθεί υπέρ του να ανοίξει άμεσα η διαβούλευση για ελάφρυνση του χρέους, όμως ο γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε έχει καταστήσει σαφές πως το θέμα είναι στην ουσία «παγωμένο» έως το 2018, μετά λήξη του Μνημονίου.