Του Γιώργου Δαλιάνη
Σε μια προσπάθεια ελέγχου και περιορισμού της διεθνούς φοροδιαφυγής-φοροαποφυγής και σε συνεργασία με τον ΟΟΣΑ, δημιουργήθηκε ένα σύστημα αυτόματης ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών με σκοπό τον εντοπισμό κεφαλαίων τα οποία δεν φορολογούνται ή δεν δηλώνονται στα κράτη στα οποία υπάγονται φορολογικά οι δικαιούχοι τους. Μέχρι τώρα 84 χώρες έχουν ενταχθεί στο σύστημα αυτό μεταξύ των οποίων και όλες οι χώρες μέλη της Ε.Ε. Οι Η.Π.Α. δεν είναι μεταξύ των κρατών που έχουν ενταχθεί καθώς χρησιμοποιούν την FATCA που αποτελεί ένα εναλλακτικό παρόμοιο σύστημα. Η χώρα μας ενσωμάτωσε στο Εθνικό δίκαιο την σχετική πολυμερή συμφωνία με τον ν.4428/2016.
Η συμφωνία αυτή προβλέπει ότι η Ελλάδα, όπως και οι λοιπές συμμετέχουσες στη συμφωνία  χώρες, θα λαμβάνει από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της επικράτειάς της (Ελληνικά), σε ετήσια βάση, χρηματοοικονομικές πληροφορίες σχετικά με όλους τους δηλωτέους λογαριασμούς αλλοδαπών συμφερόντων. Τις πληροφορίες αυτές θα ανταλλάσσει αυτόματα με τις υπόλοιπες συμμετέχουσες χώρες. Όπως η Χώρα μας θα αποστέλλει τις πληροφορίες, με τον ίδιο τρόπο θα γίνεται αποδέκτης πληροφοριών για τους τραπεζικούς λογαριασμούς  φορολογικών κατοίκων Ελλάδος (και εν γένει ελληνικών συμφερόντων) σε τράπεζες του εξωτερικού.
Οι πληροφορίες αυτές αφορούν:
  • Τόκους
  • Μερίσματα
  • Έσοδα από ορισμένα ασφαλιστικά προϊόντα
  • Έσοδα από πωλήσεις χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων
  • Ενοίκια
  • Λοιπά έσοδα που προκύπτουν από παθητικά εισοδήματα
  • Υπόλοιπα λογαριασμών αρχής και τέλους έτους
Για περισσότερες πληροφορίες σας παραπέμπουμε σε παλιότερη αρθρογραφία μας.
Εφόσον οι Ελληνικές φορολογικές αρχές λάβουν πληροφορίες μέσω του αυτόματου συστήματος ανταλλαγής πληροφοριών ή συλλέξουν πληροφορίες από οποιαδήποτε άλλη πηγή ή προκύψουν  ευρήματα και στοιχεία από διενεργούμενο έλεγχο φυσικού προσώπου ή νομικής οντότητας  που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης για πιθανή φοροαποφυγή ή φοροδιαφυγή, δύναται η φορολογική αρχή με μια απλή διαδικασία ( απλή αίτηση) να αιτηθεί και να λάβει από αλλοδαπή φορολογική αρχή επιπρόσθετες πληροφορίες σχετικές με την υπόθεση. Μάλιστα στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τον σκοπό αυτό έχει θεσπιστεί η Οδηγία 2011/16/ΕΕ. Σύμφωνα με την οδηγία, τα κράτη μέλη θα πρέπει να ανταλλάσσουν πληροφορίες σχετικά με συγκεκριμένες υποθέσεις όταν το ζητά άλλο κράτος μέλος και οφείλουν να διεξάγουν τις αναγκαίες έρευνες για να λάβουν τις πληροφορίες αυτές.
Η αλλοδαπή ευρωπαϊκή φορολογική αρχή δεν επιτρέπεται να αρνηθεί την παροχή αυτών των πληροφοριών εκτός εάν η διαβίβαση θα οδηγούσε σε αποκάλυψη ενός εμπορικού, βιομηχανικού ή επαγγελματικού απορρήτου ή μιας εμπορικής μεθόδου ή μιας πληροφορίας της οποίας η αποκάλυψη θα ήταν αντίθετη προς τη Δημόσια τάξη. Για παράδειγμα η αλλοδαπή φορολογική αρχή δύναται να αρνηθεί την παροχή πληροφοριών εάν στα πλαίσια φορολογικού ελέγχου για μεταφορά κερδών μέσω υποκοστολόγησης σε θυγατρική εταιρεία που εδρεύει στη χώρας υποβολής του αιτήματος, μέρος του αιτήματος είναι και παροχή πληροφοριών για την πατέντα ενός προϊόντος. Η υποχρέωση παροχής πληροφοριών σημαίνει πως σε καμία περίπτωση δεν γίνεται να θεωρηθεί ότι επιτρέπεται σε ένα κράτος μέλος να αρνηθεί την παροχή πληροφοριών αποκλειστικά και μόνο επειδή το εν λόγω κράτος μέλος δεν έχει εγχώριο συμφέρον στις πληροφορίες αυτές.
Σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφο 2 της οδηγίας 2011/16/ΕΕ, δεν επιτρέπεται στην αρχή που λαμβάνει το αίτημα παροχής πληροφοριών να το απορρίψει αποκλειστικά και μόνο επειδή κάτοχος των πληροφοριών αυτών είναι τράπεζα ή άλλο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα. Με λίγα λόγια το τραπεζικό απόρρητο δεν προστατεύει τους δικαιούχους του ελεγχόμενου λογαριασμού.  Η διαδικασία αυτή που εφαρμόζεται ήδη σήμερα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο αποκτά μεγαλύτερη σημασία αν αναλογιστεί κανείς και τις πρόσφατες αποκαλύψεις οι οποίες είδαν το φως της δημοσιότητας τους τελευταίους μήνες σχετικά με οικονομικά σκάνδαλα και άλλα φορολογικά προνόμια που χορηγούν ορισμένες χώρες με ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς μέσα στην ίδια την Ε.Ε.. Σημειωτέον ότι οι παρεχόμενες πληροφορίες δεν αφορούν μόνο  την μεταφορά κερδών, αλλά και την μεταφορά διανεμόμενων μερισμάτων σε χώρες φορολογικού προνομιακού καθεστώτος, όπως πχ. Λουξεμβούργο, Κύπρος κλπ.
Τα στοιχεία που δύνανται να ζητηθούν μπορεί να είναι:
  • Αν η έδρα της πραγματικής διοίκησης της εταιρείας βρίσκεται στη χώρα από την οποία ζητούνται τα στοιχεία. Ερευνάται το εμβαδόν των γραφείων, υλικοτεχνικός εξοπλισμός , πληροφοριακά συστήματα, αντίγραφο μισθωτηρίου γραφείων.
  • Κατάλογος απασχολουμένων υπαλλήλων, με αναφορά των καθηκόντων που ασκούν ή συμβάσεων μίσθωσης προσωπικού.
  • Συμβάσεις μεταξύ των εταιρειών που ελέγχονται
  • Την πιθανή συμμετοχή της μιας στο κεφάλαιο της άλλης και τις συμμετοχές σε άλλες εταιρείες.
  • Η κοινοποίηση του μετοχολογίου της ελεγχόμενης εταιρείας.
  • Τα στοιχεία του τελικού δικαιούχου των τραπεζικών λογαριασμών.
Κατόπιν της συλλογής των παραπάνω πληροφοριών και αποστολής τους στο ενδιαφερόμενο κράτος, εάν αυτές δεν επαρκούν για να δικαιολογήσουν πραγματική έδρα διοίκησης, πιθανόν αυτή να κριθεί ως επίπλαστη νομική οντότητα και τα εισοδήματα να φορολογηθούν εκ νέου στην Ελλάδα ή σε όποια χώρα έχει υποβάλει το αίτημα παροχής πληροφοριών.
Με βάση όλα τα ανωτέρω προκύπτει ότι, ο έλεγχος των αλλοδαπών επενδύσεων και δραστηριοτήτων θα γίνεται πλέον σε δύο φάσεις. Αρχικά θα υπάρχει η αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών και στη συνέχεια η πλήρης εφαρμογή της οδηγίας 2011/16/ΕΕ  με βάση την οποία θα επιδιώκεται η συλλογή πολλών δεδομένων που αφορούν τη δομή και λειτουργία της εταιρείας στην αλλοδαπή (πραγματική υπόσταση εταιρείας), ώστε να εντοπιστούν ενδεχόμενες επίπλαστες εταιρικές μορφές που σκοπό είχαν την φοροαποφυγή. Φυσικά περιμένουμε μελλοντικές προσαρμογές και βελτιώσεις της διαδικασίας, όμως οι βασικοί άξονες είναι αυτοί που αναφέραμε.
Με την πρώτη εφαρμογή της αυτόματης ανταλλαγής πληροφοριών που θα πραγματοποιηθεί το φθινόπωρο του 2017 θα μπορέσουμε να καταλήξουμε σε ασφαλέστερα συμπεράσματα ως προς τον τρόπο με τον οποίο θα αξιοποιείται και θα εφαρμόζεται το θεσμικό αυτό πλαίσιο τόσο από τις Ελληνικές όσο και από τις λοιπές Ευρωπαϊκές αρχές.