Έκθεση ESM: Τι λέει για την περίοδο 2014 - 2015

Συστάσεις προς την Αθήνα για δημόσια οικονομικά και μεταρρυθμίσεις περιλαμβάνει η έκθεση του ESM. Eνδιαφέρον παρουσιάζουν οι αναφορές για το 2014 και το 2015.

Συστάσεις προς την Αθήνα για δημόσια οικονομικά και μεταρρυθμίσεις περιλαμβάνει η έκθεση του ESM. ενώ χαρακτηρίζει ως έτος "ορόσημο" το 2018, κυρίως λόγω της εξόδου της Ελλάδας από το μνημόνιο τον περασμένο Αύγουστο.

Η φετινή έκθεση που δημοσιεύθηκε αναφέρεται αναλυτικά στα επιτεύγματα που πέτυχε η ελληνική οικονομία τα προηγούμενα χρόνια στο πλαίσιο του προγράμματος του ESM καθώς και στις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η χώρα στο μέλλον. Ωστόσο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αναφορές για όσα συνέβησαν το 2014 και το 2015.

Οπως αναφέρει η ετήσια έκθεση του Eυρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, "τα δημόσια οικονομικά πρέπει να παραμείνουν σε βιώσιμη πορεία, ενσωματώνοντας παράλληλα πολιτικές προσανατολισμένες περισσότερο στην ανάπτυξη. Οι ήδη εφαρμοζόμενες ή υιοθετημένες μεταρρυθμίσεις, όπως η μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας και η μείωση των φόρων εισοδήματος σε συνδυασμό με τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης, πρέπει να διασφαλιστούν και να μην αντιστραφούν".

Oπως σημείωσε ο Κλάους Ρέγκλινγκ η Ελλάδα, χάρη στον φθηνό δανεισμό του Ταμείου, εξοικονόμησε πέρυσι 13 δισ. ευρώ σε τόκους, ποσό που αντιπροσωπεύει το 7% του ΑΕΠ της χώρας. Σημείωσε ότι η χώρα μας ανέλαβε τη δέσμευση να συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις και «μεταξύ αυτών, να διατηρήσει πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ έως το 2022»,καθώς και να τηρεί τους ευρωπαϊκούς κανόνες, ειδικά σε ό,τι αφορά δημοσιονομικές και οικονομικές πολιτικές.

"Η επιτυχημένη έξοδος της Ελλάδας από το πρόγραμμα ακολούθησε αυτήν της Ιρλανδίας, της Ισπανίας, της Κύπρου και της Πορτογαλίας. Με δάνεια ύψους σχεδόν 204 δισ. ευρώ από τον ESM και τον προσωρινό προκάτοχό του, το EFSF, η Ελλάδα έχει επωφεληθεί από τη μεγαλύτερη οικονομική βοήθεια στη σύγχρονη ιστορία, καθιστώντας τα ταμεία διάσωσης τον μεγαλύτερο πιστωτή της χώρας", αναφέρει σχετικά ο επικεφαλής του ESM, Κλάους Ρέγκλινγκ, στον πρόλογο της έκθεσης και συνεχίζει: "Οι υπολογισμοί για την παρούσα ετήσια έκθεση δείχνουν ότι χάρη στα χαμηλά επιτόκια των δανείων μας και τις μεγάλες προθεσμίες λήξης, η Ελλάδα εξοικονόμησε 13 δισ. ευρώ μόνο στον προϋπολογισμό του 2018 σε σύγκριση με τη χρηματοδότηση των αγορών. Το ποσό αυτό αντιπροσωπεύει το 7% του ελληνικού ΑΕΠ. Παρόμοιες εξοικονομήσεις θα επαναληφθούν και τα επόμενα, πολλά, χρόνια. Πρόκειται για μια πρωτοφανή πράξη αλληλεγγύης από τα άλλα κράτη-μέλη της ευρωζώνης απέναντι στην Ελλάδα".

Ειδικότερα, το κεφάλαιο για την Ελλάδα της έκθεσης του ESM ξεκινάει σημειώνοντας ότι "μετά την έξοδο της Ελλάδας από το πρόγραμμα του ESM τον Αύγουστο του 2018, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενεργοποίησε την ενισχυμένη εποπτεία για την αρχική περίοδο μετά το πρόγραμμα και η Ελλάδα επανήλθε στο πλαίσιο του τακτικού συντονισμού της ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής". "Η οικονομική ανάκαμψη συνεχίστηκε για δεύτερο έτος και η Ελλάδα υπερέβη τον δημοσιονομικό στόχο για τέταρτη συνεχή χρονιά. Προκειμένου να εξασφαλίσει τη βελτίωση του οικονομικού και του χρηματοπιστωτικού τομέα, καθώς και για να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη της αγοράς, η Ελλάδα πρέπει να εδραιώσει και να συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις που επιδιώκονται κατά τη διάρκεια του προγράμματος", επισημαίνεται.

Περί τα μέσα του 2014, η Ελλάδα σύμφωνα με τον ESM φαινόταν να έχει την ευκαιρία να ολοκληρώσει το πρόγραμμά της, όπως είχαν πετύχει τόσο η Ιρλανδία όσο και η Πορτογαλία. «Σε κάποιο σημείο έμοιαζε ότι θα μπορούσαν να βγουν, θα μπορούσαν να λάβουν μία πιστωτική γραμμή και η ανάπτυξη είχε επιστρέψει» δηλώνει χαρακτηριστικά ο επικεφαλής οικονομολόγος του μηχανισμού, Ρολφ Στράουχ. Ωστόσο τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν έτσι. «Η μεταρρυθμιστική δυναμική επιβραδύνθηκε το δεύτερο εξάμηνο του έτους, καθώς η Ελλάδα βρισκόταν υπό το βάρος πολιτικής αναταραχής και έξι ετών ύφεσης» αναφέρεται. 

Τι αναφέρει η έκθεση για το 2014 - 2015

«Σε κάποιο σημείο έμοιαζε ότι θα μπορούσαν να βγουν, θα μπορούσαν να λάβουν μία πιστωτική γραμμή και η ανάπτυξη είχε επιστρέψει» δηλώνει χαρακτηριστικά για το επίμαχο διάστημα ο επικεφαλής οικονομολόγος του μηχανισμού, Ρολφ Στράουχ. Ωστόσο «η μεταρρυθμιστική δυναμική επιβραδύνθηκε το δεύτερο εξάμηνο του έτους, καθώς η Ελλάδα βρισκόταν υπό το βάρος πολιτικής αναταραχής και έξι ετών ύφεσης» σημειώνεται.

«Ήταν μεγάλο λάθος το γεγονός ότι δεν έκλεισε η αξιολόγηση, εξαιτίας ενός δημοσιονομικού κενού λίγων εκατομμυρίων ευρώ» επισημαίνει ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, Γιάννης Στουρνάρας.

«Τον τελευταίο μήνα που ήταν στην εξουσία, ο Σαμαράς δεν μπορούσε πια να προωθεί το είδος των ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων που ζητούσαμε. Αυτό ήταν το αδιέξοδο» τονίζει ωστόσο ο επικεφαλής οικονομολόγος του ESM. 

«Οι ελληνικές αρχές αποφάσισαν να μην τηρήσουν πια τη συμφωνία με τους διεθνείς πιστωτές μετά τις εκλογές του 2015. Επομένως το ελληνικό πρόγραμμα στήριξης εκτροχιάστηκε πλήρως» αναφέρει ο τότε επικεφαλής του Eurogroup, Γερούν Ντάισελμπλουμ. 

«Για μία σύντομη περίοδο ο Βαρουφάκης τραβούσε την προσοχή όσο και το ελληνικό χρέος, οι αποδόσεις των ομολόγων, οι περικοπές στις συντάξεις ή οι πωλήσεις ενεργητικού. Οι επικριτές τον κατηγορούσαν ότι έχασε την ευκαιρία να εξασφαλίσει υποχωρήσεις για τη νέα κυβέρνηση» αναφέρεται χαρακτηριστικά για τον κ. Βαρουφάκη. 

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έκαναν μία παραχώρηση σε επίπεδο συμβολισμού, εγκαταλείποντας τον όρο τρόικα και με μία ενδιάμεση στάση στο «quadriga» άρχισαν να αναφέρονται στις αρχές με τον όρο «οι θεσμοί». Ήταν μία προσπάθεια να περιοριστεί η αντίσταση της ελληνικής κοινής γνώμης στην εποπτεία της τρόικα. «Οι Έλληνες είχαν πάθει εμμονή με αυτό. Εγώ σκεφτόμουν, μα πόσο σημαντικό να είναι ένα όνομα;» σχολιάζει ο Τόμας Βίζερ, πρώην πρόεδρος του Euroworking Group. 

«Από το Μάρτιο έως τον Ιούλιο κλιμακώθηκε η διαδικασία για την Ελλάδα. Δημιουργήθηκε ένα "δωμάτιο έκτακτης ανάγκης" για την περίπτωση χρεοκοπίας, με διαδικασίες για τις νομικές πράξεις, που θα έπρεπε να υπογραφούν κτλ. Ήταν αρκετό δύσκολο, αλλά έγινε για να διαβεβαιωθούν τα μέλη ότι ήμασταν προετοιμασμένοι για παν αρνητικό ενδεχόμενο» λέει ο Νικολα Τζιαμαρόλι, εκπρόσωπος του ESM στα ανώτατα κλιμάκια των  θεσμών. 

Ο Γιάννης Στουρνάρας,σημειώνει ότι ο Βαρουφάκης απάντησε στις αυξανόμενες εντάσεις στους κόλπους του Eurogroup, επικαλούμενος ένα Σχέδιο Β, αντί να στραφεί σε πιο πραγματιστικές λύσεις. Οι συζητήσεις για χρήματα από τη Ρωσία, παράλληλα νομίσματα ή ακόμη και να πάρει η κυβέρνηση τον έλεγχο της κεντρικής τράπεζας επισκίασαν τις διαπραγματεύσεις, φθείροντας την εμπιστοσύνη της κοινής γνώμης και αναστατώνοντας ακόμη περισσότερο τις αγορές.  

Κάπως έτσι φτάσαμε στο δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου «με την οργή της κοινής γνώμης να είναι ξεκάθαρη» σημειώνεται. Οι Έλληνες ψήφισαν όχι σε ποσοστό 61% αποκηρύσσοντας τους διεθνείς πιστωτές και διαμαρτυρόμενοι για τις δυσκολίες, που είχαν ζήσει. 

Ο κ. Στουρνάρας αναφέρει ότι κατά την παρουσία του Γ. Βαρουφάκη στο υπουργείο Οικονομικών έκαναν φτερά καταθέσεις 45 δισ. ευρώ από τις τράπεζες. «Αυτό τα λέει όλα» όπως σημειώνει  και προσθέτει: «Αυτό οδήγησε στην επιβολή των capital controls με την προκήρυξη του δημοψηφίσματος» προσθέτει. 

Τα ευάλωτα σημεία

Επίσης, η έκθεση υπογραμμίζει ότι "σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό δείκτη ευπάθειας του ESM, τα ευάλωτα σημεία της Ελλάδας έχουν μειωθεί σημαντικά από το 2009, όταν το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ξεπέρασε το 12% του ΑΕΠ και το δημοσιονομικό έλλειμμα το 15% του ΑΕΠ". "Κατά τα έτη προσαρμογής, η Ελλάδα κατεύθυνε την οικονομία της σε ασφαλέστερα ύδατα βελτιώνοντας το δημοσιονομικό και εξωτερικό ισοζύγιο, μειώνοντας το κόστος εργασίας και καθιστώντας τον τραπεζικό τομέα πιο ανθεκτικό", σημειώνει.

Αναλυτικά, στα επιτεύγματα της ελληνικής οικονομίας τα τελευταία έτη, οι συντάκτες της έκθεσης περιλαμβάνουν μεταρρυθμίσεις που εφαρμόστηκαν στον τομέα της φορολογίας (ΦΠΑ, φόρος εισοδήματος), στο ασφαλιστικό, στη δημόσια διοίκηση, στη διοίκηση εσόδων, στο σύστημα υγείας, στην αγορά εργασίας, στην αγορά προϊόντων, στις ιδιωτικοποιήσεις και στο τραπεζικό σύστημα.

Το χρεός

Σε ό,τι αφορά το ελληνικό χρέος, η έκθεση σημειώνει: "η Ελλάδα έτυχε σημαντικής ελάφρυνσης του χρέους τόσο από ιδιώτες πιστωτές το 2012 όσο και από τον επίσημο τομέα το 2011, το 2012, το 2016 και, λίγο πριν το τέλος του τρίτου προγράμματος, τον Ιούνιο του 2018. Όλα αυτά τα μέτρα βελτίωσαν τη δυναμική του χρέους". "Το χρέος της Ελλάδας αναμένεται να παραμείνει σε φθίνουσα πορεία, με ακαθάριστες ανάγκες χρηματοδότησης κάτω του 15% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα και κάτω από το όριο του 20% μακροπρόθεσμα στο βασικό σενάριο. Οι Ευρωπαίοι εταίροι δεσμεύθηκαν επίσης να παράσχουν πρόσθετα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους το 2032, εάν χρειαστεί και υπό την προϋπόθεση ότι τηρείται το δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ", αναφέρει επίσης η έκθεση.

Καταλήγοντας η ετήσια έκθεση του ESM σημειώνει για την Ελλάδα: "Τα δημόσια οικονομικά πρέπει να παραμείνουν σε βιώσιμη πορεία, ενσωματώνοντας παράλληλα πολιτικές προσανατολισμένες περισσότερο στην ανάπτυξη. Οι ήδη εφαρμοζόμενες ή υιοθετημένες μεταρρυθμίσεις, όπως η μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας και η μείωση των φόρων εισοδήματος σε συνδυασμό με τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης, πρέπει να διασφαλιστούν και να μην αντιστραφούν".

Επιπρόσθετα, επισημαίνει πως σε περίπτωση που "δικαστικές αποφάσεις ανατρέπουν βασικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, οι όποιες δημοσιονομικές επιπτώσεις θα πρέπει να αντιμετωπιστούν σε μεγάλο βαθμό από μεταρρυθμίσεις εντός του ίδιου τομέα πολιτικής". Τέλος, αναφέρει πως "απαιτούνται περαιτέρω διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την τόνωση της παραγωγικότητας και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, προκειμένου να συμπληρώσουν τη στρατηγική ανάπτυξης της χώρας".

Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται οι "μεταρρυθμίσεις για να καταστεί το οικονομικό περιβάλλον περισσότερο φιλικό προς τις επιχειρήσεις, να μειωθεί ο χρόνος που απαιτείται για την επίλυση νομικών διαφορών, να βελτιωθεί περαιτέρω η αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης, διατηρώντας παράλληλα το σημερινό της μέγεθος και να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα της διαχείρισης των κρατικών επιχειρήσεων".

"Αυτές οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις, σε συνδυασμό με τις ιδιωτικοποιήσεις και τη βελτιωμένη διαχείριση των κρατικών περιουσιακών στοιχείων, είναι κρίσιμες για την προσέλκυση ξένων και εγχώριων επενδύσεων και την ενίσχυση της μελλοντικής ανάπτυξης. Επιπλέον, η Ελλάδα πρέπει να στηρίξει τις προσπάθειες των τραπεζών με μια ολοκληρωμένη στρατηγική μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων και ένα βελτιωμένο νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο θα βοηθήσει τις ελληνικές τράπεζες να δανείσουν στην οικονομία και να στηρίξουν την οικονομική ανάκαμψη", υπογραμμίζεται.

Οι δηλώσεις Ρέγκλινγκ 

Mιλώντας σε σχετική συνέντευξη Τύπου που έλαβε χώρα στις Βρυξέλλες, ο κ. Ρέγκλινγκ σημείωσε, απαντώντας σε ερώτηση για το ποια είναι η απόκλιση του ελληνικού προϋπολογισμού μετά τα μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση Τσίπρα, ότι υπάρχουν ανησυχίες ότι ο στόχος για πλεόνασμα 3,5% είναι σε κίνδυνο. Αυτό επιβεβαιώθηκε στην τρίτη αξιολόγηση των Θεσμών, τόνισε.

«Σημειώνω ότι η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι θα πιάσει τον στόχο. Είμαστε στον Ιούνιο, έχουμε ένα εξάμηνο ακόμα και γι’ αυτό ανταλλάσσουμε απόψεις. Είμαστε όμως πεπεισμένοι ότι ο κίνδυνος υπάρχει», συνέχισε.

Ο επικεφαλής του Ταμείου στάθηκε στην ακύρωση της μείωσης του αφορολόγητου αλλά και αντίμετρων τα οποία όπως είπε θεωρεί πως θα ήταν φιλικά προς την ανάπτυξη. Τόνισε πως ο ίδιος θεωρεί ότι η ακύρωση του συγκεκριμένου μέτρου χωρίς προηγούμενη διαβούλευση ήταν παραβίαση της συμφωνίας.

«Θα επανέλθουμε σε αυτά με την νέα κυβέρνηση. Δεν ξέρουμε ποια είναι αλλά θα τα αντιμετωπίσουμε με όποια κυβέρνηση επιλέξει η Ελλάδα».