Δωρεά και κληρονομιά ως μέσο κάλυψης φορολογικών τεκμηρίων

Του Γιώργου Δαλιάνη 

1. Δωρεά

- Δωρεά σε χρήμα

Προκειμένου να μπορέσει κάποιος να κάνει στη φορολογική του δήλωση χρήση ποσού που έχει προέλθει από δωρεά ώστε να καλύψει τεκμήρια, αυτή θα πρέπει να δηλωθεί  μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του οικείου φορολογικού έτους με δήλωση στην αρμόδια ΔΟΥ και να καταλογιστεί ο φόρος που αναλογεί.

- Δήλωση δωρεάς στην εφορία, και έλεγχος εικονικότητας

Υπόχρεος για κατάθεση δήλωσης φόρου δωρεάς είναι ο δωρεοδόχος εφόσον η δωρεά δεν έχει καταρτιστεί με συμβολαιογραφικό έγγραφο (άρθρο 85 παρ.2 ν.2961/2001). Σε διαφορετική περίπτωση πάντες οι συμβαλλόμενοι είναι υπόχρεοι υποβολής δήλωσης. Σύμφωνα με το άρθρο 44 § 2 του ν. 2961/2001, η αιτία δωρεάς ή γονικής παροχής κτήση χρηματικών ποσών υπόκειται σε φόρο, ο οποίος υπολογίζεται αυτοτελώς με συντελεστή δέκα τοις εκατό (10%), προκειμένου για δικαιούχους που υπάγονται στην Α΄ κατηγορία, με συντελεστή είκοσι τοις εκατό (20%), προκειμένου για δικαιούχους που υπάγονται στη Β΄ κατηγορία και με συντελεστή σαράντα τοις εκατό (40%), προκειμένου για δικαιούχους που υπάγονται στη Γ΄ κατηγορία. 

[Κατηγορία Α’ (σύζυγοι, τέκνα, εγγονοί, γονείς) :10%
Κατηγορία Β’ (λοιποί κατιόντες και ανιόντες, αδέρφια, θείοι, ανιψιοί): 20%
Κατηγορία Γ’ (λοιποί συγγενείς, ξένοι): 40%]

Εδώ να σημειωθεί πως ενδέχεται οι φορολογικές αρχές, με σκοπό να ελέγξουν την εικονικότητα της δωρεάς, να ζητήσουν και απόδειξη μεταφοράς των χρημάτων (κίνηση λογαριασμών) ώστε να αποδειχθεί πως η δωρεά αποτελεί πραγματικό γεγονός και πως έγινε το ίδιο οικονομικό έτος με την δαπάνη εκ μέρους του φορολογούμενου π.χ. μιας αγοράς ακινήτου ή μιας αγοράς εταιρικών μεριδίων.

Επίσης πρέπει να τονιστεί πως ο δωρητής θα πρέπει να συμπεριλάβει το ποσό της δωρεάς στη φορολογική του δήλωση αφού όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, το ποσό αυτό αποτελεί τεκμήριο και θα πρέπει να καλύπτεται από τα εισοδήματά του. 

- Προϋποθέσεις φορολόγησης δωρεάς

Για να επιβληθεί φόρος δωρεάς, θα πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά οι προϋποθέσεις που ορίζει ο ΑΚ. Οι προϋποθέσεις αυτές είναι οι ακόλουθες:
α) η παροχή ενός περιουσιακού στοιχείου,
β) η συγκεκριμένη παροχή να γίνεται άνευ ανταλλάγματος
γ) να υπάρχει μείωση της περιουσίας του δωρητή με ταυτόχρονη αύξηση της περιουσίας του δωρεοδόχου και αυτό να γίνεται εξαιτίας βουλήσεως του δωρητή.

- Άτυπη δωρεά μεταξύ συγγενών

Για να μπορεί να επιβληθεί φόρος δωρεάς θα πρέπει να υπάρχει αληθής προσαύξηση της περιουσίας του δωρεοδόχου και η φορολογική αρχή, η οποία φέρει το βάρος της απόδειξης, θα πρέπει να αποδείξει ότι η μεταβίβαση περιουσιακού στοιχείου έγινε από χαριστική αιτία (animusdonandi). Στην περίπτωση της  ΔΕΔ Θεσ/νίκης 2475/2019 η φορολογική αρχή στηρίχθηκε για τον καταλογισμό του φόρου δωρεάς στην στιγμιαία και βραχυχρόνια επαύξηση της περιουσίας της προσφεύγουσας εξαιτίας των μεταφορών χρηματικών ποσών μέσω τραπεζικών λογαριασμών, αλλά μόνη η επαύξηση της περιουσίας δεν αποδεικνύει την χωρίς αντάλλαγμα παροχή των ποσών αυτών. Τα ποσά αυτά που κατατέθηκαν αποτελούσαν, όπως έκρινε και η ΔΕΔ, ένα μέσο για την ορθολογική και αποτελεσματική εκπλήρωση των φορολογικών υποχρεώσεων της οικογένειας και δεν υπήρχε χαριστική αιτία εκ μέρους των καταθετών. 

- Γονική παροχής για αγορά α’ κατοικίας

Ειδικότερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στις νέες διατάξεις που προστέθηκαν στον Κώδικα Φόρου Κληρονομιών και Δωρεών με το προσφάτως ψηφισθέν φορολογικό νομοσχέδιο, σύμφωνα με τις οποίες είναι αφορολόγητες οι δωρεές από γονείς σε τέκνα χρηματικών ποσών για απόκτηση πρώτης κατοικίας, εφόσον δεν έχει εξαντληθεί το αφορολόγητο. Προϋπόθεση είναι η γονική παροχή χρημάτων να γίνεται για την απόκτηση του συγκεκριμένου ακινήτου, που πληροί τις προϋποθέσεις απαλλαγής πρώτης κατοικίας.

Σύμφωνα με τη σχετική διάταξη προβλέπεται προσθήκη στο άρθρο 44 του Κώδικα Διατάξεων Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών, Γονικών Παροχών και Κερδών από Τυχερά Παίγνια και ορίζεται ότι "Δωρεά ή γονική παροχή χρηματικών ποσών από γονείς προς τα τέκνα τους υπόκειται σε φόρο κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 29, εφόσον η δωρεά ή γονική παροχή πραγματοποιείται για την αγορά από αυτά πρώτης κατοικίας και τυγχάνει της απαλλαγής του άρθρου 1 του ν. 1078/1980 (Α' 238)".

Δηλαδή εφαρμόζεται η ακόλουθη κλίμακα για τις γονικές παροχές που προορίζονται για απόκτηση α’ κατοικίας:

Κλιμάκια (σε ευρώ)	Συντελεστής κλιμακίου (%)	Φόρος κλιμακίου (σε ευρώ)	Φορολογητέα περιουσία (σε ευρώ)	Φόρος που αναλογεί (σε ευρώ)
150.000	—	—	150.000	—
150.000	1	1.500	300.000	1.500
300.000	5	15.000	600.000	16.500
Υπερβάλλον	10

Μέχρι το ποσό των 150.000 ευρώ η πράξη είναι αφορολόγητη. Από τις 150.000 ευρώ και πάνω εφαρμόζεται κλίμακα φορολόγησης, σύμφωνα με τον ανωτέρω πίνακα, ήτοι υπάρχει φόρος 1% από τις 150.000 και μέχρι του ποσού των 300.000 ευρώ, από το ποσό των 300.000 ευρώ και μέχρι τις 600.000 ευρώ προκύπτει φόρος 5%, ενώ για τα ποσά που υπερβαίνουν τις 600.000 ευρώ προκύπτει φόρος 10%.

Υπενθυμίζουμε ότι μέχρι σήμερα η δωρεά ή γονική παροχή χρηματικών ποσών ακόμη και για την αγορά πρώτης κατοικίας υπολογιζόταν αυτοτελώς με συντελεστή 10% για την Α’ κατηγορία.

2. Κληρονομιά χρηματικών ποσών 

Χρηματικά ποσά που κληρονομεί φορολογικός κάτοικος Ελλάδος ανεξάρτητα αν αυτά βρίσκονται στην Ελλάδα ή στην αλλοδαπή μπορούν να προσμετρηθούν  εφόσον νόμιμα δηλωθούν και καταβληθεί ο φόρος κληρονομιάς που οφείλεται. Στις περιπτώσεις που τα χρήματα βρίσκονται σε αλλοδαπά τραπεζικά ιδρύματα θα ισχύσουν οι  υπογεγραμμένες  με άλλα κράτη ΣΔΑΦ και οι ειδικότερες διατάξεις περί γονικών παροχών και κληρονομιών.

Περισσότερη ανάλυση σχετικά με το θέμα θα βρείτε στο βιβλίο, που μόλις κυκλοφόρησε, με τον τίτλο: "ΟΔΗΓΟΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ - "Παραδοσιακές" και "Έμμεσες" Μέθοδοι Ελέγχου - Θεωρία και Πράξη".

* O κ. Γιώργος Δαλιάνης είναι Διευθύνων Σύμβουλος της Artion Α.Ε. & ιδρυτής του Ομίλου Artion, Οικονομολόγος – Φοροτεχνικός.

Το συγκεκριμένο κείμενο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστά τις εξειδικευμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθυνθείτε στην ARTION Α.Ε. (Πουρνάρα 9 Μαρούσι|+30 210 6009062| www.artion.gr).