Το ημερολόγιο έδειχνε 17 Οκτωβρίου 1978 όταν δημοσιεύθηκε στο Φύλλο Εφημερίδας της Κυβέρνησης ο Ν.820/1978 «Περί λήψεως μέτρων δια την περιστολήν της φοροδιαφυγής και άλλων τινών συναφών διατάξεων» όπου με το κεφάλαιο Γ’ αυτού (άρθρα 10 έως 14) εισήχθησαν τα τεκμήρια διαβίωσης και τα τεκμήρια απόκτησης περιουσιακών στοιχείων ως «εργαλεία» προσδιορισμού του φορολογητέου εισοδήματος των φυσικών προσώπων, σε μια προσπάθεια της πολιτείας να ανακαλύψει και να φορολογήσει αδήλωτά εισοδήματα.
Γράφει ο: Γιώργος Κορομηλάς*
Στη συνέχεια οι διατάξεις περί των τεκμηρίων διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων ενσωματώθηκαν ως άρθρα 15 έως και 19 στο Ν.2238/1994 (Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος που ίσχυσε μέχρι και το 2013) όπου υπέστησαν ένα λίφτινγκ το 2010 με το Ν.3842/2010 αλλάζοντας όνομα, από τεκμήρια έγιναν αντικειμενικές δαπάνες και υπηρεσίες δικαιώνοντας πλήρως τη λαϊκή ρήση «άλλαξε ο Μανωλιός και έβαλε τα ρούχα του αλλιώς». Τέλος, το 2013 που έγινε η μεγάλη μεταρρύθμιση στο φορολογικό σύστημα της χώρας μας με το νέο Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (Ν.4172/2013), είδαμε ότι τα πέντε αυτά άρθρα περί «αντικειμενικών» δαπανών και υπηρεσιών, παρά τις πολλές και τεκμηριωμένες αντίθετες απόψεις, βρήκαν θέση σε αυτόν ως άρθρα 30 έως και 34.
Σύμφωνα με τις απόψεις παλαιών, συνταξιούχων εδώ και πολλά χρόνια, διευθυντικών στελεχών του Υπουργείου Οικονομικών οι οποίες έχουν καταγραφεί σε σχετική βιβλιογραφία «Τεκμήριο είναι το βέβαιο πόρισμα από το οποίο προκύπτει ότι το εισόδημα που δηλώνει ο φορολογούμενος είναι μικρότερο από αυτό που πραγματικά απέκτησε. Το πόρισμα αυτό (τεκμήριο) προκύπτει από διάφορα στοιχεία που αναγράφονται στη δήλωση φορολογίας εισοδήματος. Η καθιέρωση των τεκμηρίων υπήρξε αναγκαία, προκειμένου να υλοποιηθεί ο συνταγματικός κανόνας, κατά τον οποίο, οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου και οι πολίτες συνεισφέρουν αδιακρίτως στα δημόσια βάρη ανάλογα με τις οικονομικές τους δυνάμεις. Σε ένα ευνομούμενο κράτος είναι εντελώς ανεπίτρεπτο να υπάρχουν πολίτες των οποίων η απόκτηση περιουσιακών στοιχείων και οι δαπάνες διαβίωσης δε δικαιολογούνται από τα εισοδήματα που δηλώνουν, με αποτέλεσμα να μην καταβάλλουν φόρους, λόγω μη εμφανών πηγών εισοδήματος, προκαλούντες συγχρόνως τους ειλικρινείς φορολογούμενους. Για όλους τους ανωτέρω λόγους η πολιτεία αντιστάθηκε, θεσμοθετώντας τα τεκμήρια.».
Ίσως οι απόψεις αυτές για τα τεκταινόμενα πριν από 43 χρόνια να ήταν σχετικά σωστές, εξάλλου τότε η μηχανοργάνωση των ελεγκτικών υπηρεσιών και η δυνατότητα διασταύρωσης συναλλαγών και λοιπών στοιχείων ήταν στα σπάργανα. Σήμερα όμως τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά διότι υφίσταται η δυνατότητα αναζήτησης, εύρεσης και φορολόγησης των μη εμφανών πηγών εισοδήματος, συνεπώς η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Οικονομικών πρέπει να εξετάσει σοβαρά πλέον την κατάργηση των τεκμηρίων διαβίωσης.Ενισχυτικό των ανωτέρω είναιτο πόρισμα της από το 2002 έκθεση επιτροπής που είχε συσταθεί για την αναμόρφωση του φορολογικού συστήματος στο οποίο αναφέρεται ότι «ο προσδιορισμός του εισοδήματος με τα τεκμήρια εξασφαλίζει στο κράτος ορισμένα έσοδα και χρησιμοποιείται συνήθως σε λιγότερο αναπτυγμένες χώρες, όπου η φοροδιαφυγή είναι περισσότερο εκτεταμένη και ο προσδιορισμός του ύψους του πραγματικού εισοδήματος αντιμετωπίζει περισσότερες δυσκολίες ενώ αντίθετα, τέτοιος προσδιορισμός δεν συναντάται, κατά κανόνα, στα φορολογικά συστήματα των αναπτυγμένων χωρών, επειδή παρουσιάζει σημαντικά μειονεκτήματα, επισημαίνοντας ότι μετά την πρόοδο που έχει κάνει η πολιτεία, τόσο στη μηχανοργάνωση όσο και στον ελεγκτικό τομέα, έπρεπε να καταργηθεί ο κατά τεκμήριο προσδιορισμός του φορολογητέου εισοδήματος και τα τεκμήρια να χρησιμοποιούνται ως ενδεικτικά, και μόνο, στοιχεία φοροδοτικής ικανότητας κατά τον έλεγχο.».
Πέραν των ανωτέρω πρέπει να επισημάνουμε ότι, ειδικά για το φορολογικό έτος 2020 η εφαρμογή των τεκμηρίων διαβίωσης θα επιβαρύνει φορολογικά τη συντριπτική πλειοψηφία των φορολογούμενων μισθωτών και αυτοαπασχολούμενων που λόγω της πανδημίας Covid-19 είδαν τα πραγματικά τους εισοδήματα να συρρικνώνονται παρά τα μέτρα στήριξης που έλαβε η κυβέρνηση. Ειδικά δε για τους αυτοαπασχολούμενους, πέραν του φόρου εισοδήματος που θα υπολογισθεί βάσει των τεκμηρίων διαβίωσης για ανύπαρκτα εισοδήματα, σε περίπτωση ελέγχου το εισόδημα αυτού του φορολογικού έτους θα μπορεί να προσδιορισθεί με βάση κάθε διαθέσιμο στοιχείο ή έμμεσες μεθόδους ελέγχου, (δηλαδή εξωλογιστικά) διότι αυτό προβλέπεται από το άρθρο 28 του Κ.Φ.Ε. όταν το ποσό του δηλούμενου εισοδήματος δεν επαρκεί για την κάλυψη των προσωπικών δαπανών διαβίωσης ή σε περίπτωση που υπάρχει προσαύξηση περιουσίας η οποία δεν καλύπτεται από το δηλούμενο εισόδημα.
Μήπως λοιπόν πρέπει να κάνουμε την υγειονομική – οικονομική κρίση λόγω της πανδημίας ευκαιρία για ουσιαστικές – ριζοσπαστικές μεταβολές στο φορολογικό σύστημα; Θεωρώ ότι η απάντηση σε αυτό το ερώτημα πρέπει να είναι ναι. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές στη Βουλή συζητείται ένα νομοσχέδιο με πολλές φορολογικού περιεχομένου διατάξεις. Είναι ευκαιρία, με δεδομένο ότι πρέπει να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα που προαναφέρεται, να καταργηθούν οι αναχρονιστικές διατάξεις βάσει των οποίων τα τεκμήρια διαβίωσης προσδιορίζουν φορολογητέο εισόδημα και να χρησιμοποιούνται πλέον ως ενδεικτικά και μόνο στοιχεία φοροδοτικής ικανότητας έτσι ώστε σε συνδυασμό με τα ποσά που θα έχουν δαπανηθεί για αγορά περιουσιακών στοιχείων να μπορεί ο έλεγχος να προσδιορίσει το πραγματικό εισόδημα των φορολογούμενων που δηλώνουν αδικαιολόγητα χαμηλά εισοδήματα.
* Φοροτεχνικός, Διευθυντής Φορολογικού Τμήματος Tax Advisors I.K.E., Πρόεδρος Ινστιτούτου Οικονομικών και Φορολογικών Μελετών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου