Ομοιότητες και διαφορές του ΕΣΠΑ με το Ταμείο Ανάκαμψης

 Του Τάσου Δασόπουλου 

Πολύ περισσότερες είναι οι διαφορές από τις ομοιότητες του Ταμείου Ανάκαμψης των 32 δισ. της ΕΕ με το Πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο αναφοράς 2021-2022 των 40 δισ. (μαζί με τις αγροτικές επιδοτήσεις) τα οποία θα αρχίσουν να τρέχουν ταυτόχρονα από το 2021.

Ξεκινώντας από τις ομοιότητες θα λέγαμε ότι και τα δύο προγράμματα έχουν βάση χρηματοδότησης κοινοτικούς πόρους, εγκρίθηκαν μαζί στη Σύνοδο Κορυφής τον περασμένο Ιούλιο και έχουν και τα δύο ( λόγω κυρίως της χρονικής συγκυρίας που θεσπίστηκαν) ως κύρια αποστολή την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας από την κρίση που προκάλεσε ο κορονοϊός.

Ωστόσο το Ταμείο Ανάκαμψης λόγω της ιδιότητας και το ΕΣΠΑ που πλέον ονομάζεται Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021 -2027 διαφέρουν σε 7 βασικά σημεία. Συγκεκριμένα: 

1. Την ειδική φύση του κάθε χρηματοδοτικού εργαλείου. Το Ταμείο Ανάκαμψης,  εγκρίθηκε -προς το παρόν- ως έκτακτο εργαλείο,  για την υπέρβαση της ύφεσης που προκάλεσε η πανδημία του κορονοϊού. Συνεπώς, είναι η πρώτη φορά που γίνεται κάτι τέτοιο,  τόσο για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και για τα κράτη μέλη. Αντίθετα,  το Πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021 -2027 είναι η συνέχεια του ΕΣΠΑ 2014-2020 και θα έχει ως δική του συνέχεια, ένα επόμενο 7ετές πρόγραμμα χρηματοδότησης. 

2. Τη χρηματοδότηση. Τα 750 δισ. που θα χρειαστούν για να χρηματοδοτηθεί το Ταμείο Ανάκαμψης, θα αντληθούν από τις αγορές από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με εξουσιοδότηση των κρατών μελών, κάτι που γίνεται για πρώτη φορά. Τα 1,07 τρισ. του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, θα συγκεντρωθούν από τη συνεισφορά των κρατών μελών της ΕΕ στον κοινοτικό προϋπολογισμό. Επίσης το Ταμείο Ανάκαμψης εκτός από επιχορηγήσεις,  παρέχει και δάνεια. Το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο αναφοράς παρέχει μόνο επιχορηγήσεις. 

3 Το ύψος χρηματοδότησης των έργων. Τα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης έχουν χρηματοδότηση 100% του προϋπολογισμού τους, από κοινοτικούς πόρους. Τα έργα του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, έχουν ανάλογα με την φύση τους,  χρηματοδότηση από 50% έως και 75% από κοινοτικούς πόρους.

4. Οι ειδικοί στόχοι. Το Ταμείο Ανάκαμψης, έχει πολύ συγκεκριμένους στόχους σε ό,τι αφορά την υλοποίηση των έργων που θα χρηματοδοτήσει. Συγκεκριμένα απαιτεί τουλάχιστον το 37% των πόρων να κατευθυνθεί σε έργα και δράσεις για την πράσινη μετάβαση και τουλάχιστον 20% για την ψηφιακή μετάβαση. Επίσης, κάθε πακέτο έργων,  θα πρέπει να έχει ποσοτικοποιημένους στόχους (ορόσημα), που θα πρέπει να επιτυγχάνονται σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Χωρίς αυτές τις συνθήκες,  οι εθνικές προτάσεις δεν γίνονται δεκτές. Αντίθετα το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-2027, έχει κάποιες σαφώς πιο γενικές αρχές,  χωρίς συγκεκριμένη κατανομή,  με βάση τις οποίες κάνει το κάθε κράτος μέλος τις προτάσεις του χωρίς περιορισμούς.

5. Ο χρόνος υλοποίησης των έργων. Τα 170 έργα και μεταρρυθμίσεις του Ταμείου Ανάπτυξης, θα πρέπει να ολοκληρωθούν τo αργότερο μέχρι και το 2026, δηλαδή σε λιγότερο από 6 χρόνια. Τα έργα που θα ενταχθούν στο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021-2027,  θα πρέπει να δεσμεύσουν τους πόρους για να υλοποιηθούν μέχρι και το 2027, αλλά πρακτικά θα έχουν περιθώριο να ολοκληρωθούν μέχρι και το 2030.

6. Οι όροι διαχείρισης. Άπαξ και οριστικοποιηθούν τα έργα που θα ενταχθούν στις χρηματοδοτήσεις του Ταμείου Ανάπτυξης είναι πολύ δύσκολο έως αδύνατο να αλλάξουν ή να αντικατασταθούν με άλλα. Τούτο διότι κάθε αλλαγή θέλει εκτός από την έγκριση της επιτροπής και την έγκριση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου το οποίο συνεδριάζει κάθε τρίμηνο. Αντίθετα,  στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-2027,  όλα μπορούν να αλλάζουν μέχρι το τέλος σε συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέχρι και το 2027 όταν - θεωρητικά τουλάχιστον - το πρόγραμμα κάθε χώρας, κλειδώνει και θα πρέπει να υλοποιηθούν όλα τα έργα.

 
7. Ο κίνδυνος απώλειας πόρων. Λόγω του σφικτού χρονοδιαγράμματος της δυσκολίας αλλαγής έργων και τα ορόσημα που θα πρέπει να επιτυγχάνονται,  το Ταμείο Ανάκαμψης έχει πολλές παγίδες, που οδηγούν σε απώλεια πόρων. Μεγάλο σταθμό  θα αποτελέσει η ενδιάμεση αξιολόγηση του Ταμείου που θα γίνει το 2023,  για όλα τα εθνικά προγράμματα. Μέχρι τότε όλες οι χώρες θα πρέπει να έχουν απορροφήσει το 70% των επιχορηγήσεών τους, επιτυγχάνοντας και τα ενδιάμεσα ορόσημα. Διαφορετικά,  θα κινδυνέψουν να χάσουν πόρους που μπορεί να εξασφαλίσουν άλλες χώρες, με καλύτερη πρόοδο. Στο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο γίνεται επίσης ενδιάμεση αξιολόγηση,  αλλά μόνο για να προσαρμοστούν τα εθνικά προγράμματα σε ό,τι αφορά τα έργα που θα επιλέξουν να υλοποιήσουν ως τέλος του προγράμματος. Η απώλεια πόρων δεν αποκλείεται, αλλά συμβαίνει μόνο σε ακραίες περιπτώσεις αστοχιών.