ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΤΑΙ «ΑΤΟΜΙΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ» ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΦΟΡΟΛΟΓΟΥΜΕΝΟΥΣ Τεκμήρια οι καταθέσεις, οι δαπάνες και τα ακίνητα

ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΤΑΙ «ΑΤΟΜΙΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ» ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΦΟΡΟΛΟΓΟΥΜΕΝΟΥΣ

Τεκμήρια οι καταθέσεις, οι δαπάνες και τα ακίνητα

Της Μαρίας Βουργάνα

Το αμερικανικό μοντέλο για τη διενέργεια τακτικών φορολογικών ελέγχων σε όλους τους φορολογουμένους υιοθετεί το υπουργείο Οικονομικών για να αποκαλύψει και να φορολογήσει «κρυφά» εισοδήματα. Η εφορία θα προσδιορίζει το πραγματικό φορολογητέο εισόδημα κάθε φορολογουμένου με βάση όλα τα έσοδα και τα έξοδά του, τα περιουσιακά του στοιχεία (κινητά και ακίνητα) και τις καταθέσεις του στις τράπεζες. Πρόκειται για τις «έμμεσες τεχνικές ελέγχου» ή τα νέου τύπου «τεκμήρια» που ενεργοποιούνται με απόφαση του υφυπουργού Οικονομικών Γ. Μαυραγάνη. Οι φοροελεγκτές θα συγκεντρώνουν στοιχεία για ακίνητα, αυτοκίνητα, σκάφη αναψυχής, έργα τέχνης, κοσμήματα, καταθέσεις, δάνεια, υποθήκες, μετρητά, καταναλωτικές δαπάνες, κινήσεις πιστωτικών καρτών, γονικές παροχές, κληρονομιές. Με τα στοιχεία αυτά θα δημιουργείται ατομικός φάκελος για κάθε φορολογούμενο, ο οποίος θα στέλνεται στην εφορία για να προσδιοριστεί το τεκμαρτό εισόδημα. Εφόσον το τεκμαρτό εισόδημα ξεπερνά το δηλωθέν, τότε ο ελεγχόμενος θα καλείται να πληρώσει πρόσθετο φόρο εισοδήματος, αλλά και εισφορά αλληλεγγύης καθώς και πρόσθετο ΦΠΑ για τους φορολογουμένους που είναι επιτηδευματίες. Οι πρώτοι που θα ελεγχθούν με το νέο σύστημα και τις νέες τεχνικές ελέγχου που θέτει σε εφαρμογή το υπουργείο Οικονομικών είναι:

• Περίπου 460.000 ελεύθεροι επαγγελματίες και εμποροβιοτέχνες οι οποίοι έχουν εντοπιστεί να δηλώνουν εισοδήματα χαμηλότερα από το αφορολόγητο όριο.
• Μεγάλες υποθέσεις που ερευνώνται για το ενδεχόμενο παράνομου πλουτισμού.
• Περιπτώσεις φορολογουμένων που δεν κατάφεραν να δικαιολογήσουν τα ποσά των εμβασμάτων που απέστειλαν σε τράπεζες του εξωτερικού, την περίοδο 2009 - 2011.
• Φορολογούμενοι με μεγάλες δαπάνες που δεν δικαιολογούνται από τα δηλωθέντα εισοδήματα (ατομικά και οικογενειακά).

Με την εφαρμογή των έμμεσων τεχνικών ελέγχου θα αποκαλύπτεται αδήλωτη φορολογητέα ύλη καθώς θα αξιοποιούνται στοιχεία, πληροφορίες και δεδομένα που διαθέτουν ή συγκεντρώνουν οι φοροελεγκτές για τα έσοδα κάθε πηγής και τα κάθε είδους έξοδα του ελεγχόμενου.

Οι τεχνικές ελέγχου που θα εφαρμόζονται για τον έμμεσο προσδιορισμό του πραγματικού φορολογητέου εισοδήματος είναι οι εξής:

1 Η τεχνική της ανάλυσης ρευστότητας του φορολογούμενου:Προσδιορίζει φορολογητέο εισόδημα αναλύοντας, τα έσοδα (φορολογητέα και μη), τις αγορές και δαπάνες (επαγγελματικές, ατομικές και οικογενειακές) και τις αυξήσεις και μειώσεις των περιουσιακών στοιχείων και των υποχρεώσεων (επαγγελματικών, ατομικών και οικογενειακών) του ελεγχόμενου.

2 Η τεχνική της καθαρής θέσης του φορολογούμενου. Αναδημιουργεί το οικονομικό ιστορικό του ελεγχόμενου και προσδιορίζει φορολογητέο εισόδημα λαμβάνοντας υπόψη:

• Oλα τα περιουσιακά στοιχεία (ενεργητικό).
• Tα διαθέσιμα κεφάλαια προσωπικά, οικογενειακά ή επαγγελματικά (ενεργητικό).
• Tις υποχρεώσεις προσωπικές, οικογενειακές ή επαγγελματικές (παθητικό).
• Tις ατομικές, οικογενειακές και επαγγελματικές δαπάνες.
• Tα εισοδήματα από λοιπές πηγές (ατομικά και οικογενειακά).

Κατά την τεχνική αυτή δημιουργείται ο Πίνακας Ενεργητικού και Παθητικού για όλα τα ελεγχόμενα έτη με έτος βάσης το αμέσως προηγούμενο από το πρώτο ελεγχόμενο έτος. Στο Ενεργητικό περιλαμβάνονται όλα τα περιουσιακά στοιχεία και οι καταθέσεις σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα κατά την έναρξη και λήξη εκάστου έτους. Στο Παθητικό περιλαμβάνονται οι αντίστοιχες Υποχρεώσεις. Η διαφορά Ενεργητικού - Παθητικού αποτελεί την Καθαρή Θέση εκάστου έτους. Από την Kαθαρή Θέση λήξης κάθε διαχειριστικής περιόδου αφαιρείται η Kαθαρή Θέση έναρξης.

3 Η τεχνική των τραπεζικών καταθέσεων και των δαπανών σε μετρητά. Προσδιορίζει φορολογητέο εισόδημα παρακολουθώντας την κίνηση των (διαθεσίμων) κεφαλαίων του φορολογούμενου, είτε με την κατάθεση αυτών σε χρηματοπιστωτικούς λογαριασμούς είτε με την ανάλωσή τους σε διάφορες συναλλαγές με χρήση μετρητών. Αναλύει τις συνολικές καταθέσεις και τα διαθέσιμα σε χρηματοπιστωτικούς λογαριασμούς και τις αγορές και δαπάνες σε μετρητά τόσο σε επαγγελματικό όσο και σε οικογενειακό επίπεδο κατά τη διάρκεια της ελεγχόμενης χρήσης και τα συγκρίνει με τα συνολικά δηλωθέντα έσοδα. Κατά την τεχνική αυτή από τις συνολικές τραπεζικές καταθέσεις της ελεγχόμενης χρήσης αφαιρούνται τα κατατεθειμένα ποσά που αφορούν μη υποκείμενα σε φορολογία έσοδα όπως εκταμιεύσεις δανείων, συμψηφιστικές κινήσεις και λοιπές πράξεις που δεν αποτελούν καθαρές καταθέσεις.

Στο υπόλοιπο των καθαρών τραπεζικών καταθέσεων προστίθενται όλες οι καταβολές σε μετρητά για αγορές, δαπάνες (προσωπικές ή επαγγελματικές) και λοιπές συναλλαγές και αφαιρούνται τα μη υποκείμενα σε φορολογία έσοδα που δεν κατατέθηκαν σε λογαριασμούς. Το νέο υπόλοιπο αναμορφώνεται με τις αυξήσεις/μειώσεις των εισπρακτέων λογαριασμών/απαιτήσεων και των πληρωτέων λογαριασμών/υποχρεώσεων και συγκρίνεται με το συνολικό δηλωθέν εισόδημα. Η προκύπτουσα διαφορά θεωρείται μη δηλούμενο εισόδημα και εφόσον δεν αιτιολογείται υπόκειται σε φορολόγηση.

Έλεγχοι φυσικών προσώπων μη επιτηδευματιών 
Κατά τον έλεγχο των υποθέσεων φυσικών προσώπων που δεν είναι επιτηδευματίες πραγματοποιούνται επαληθεύσεις και αξιοποιούνται:

• Στοιχεία που οφείλει να προσκομίσει ο ίδιος ο ελεγχόμενος.
• Στοιχεία από τους φακέλους των ΔΟΥ, από τη ΓΓΠΣ, το ΣΔΟΕ, τη διεύθυνση Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων (ΔΟΣ), το σύστημα Vies, την Οικονομική Αστυνομία, τα Λιμεναρχεία και από κάθε άλλη υπηρεσία.

Οι ελεγκτές μπορούν να ζητούν πληροφορίες ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της ελεγχόμενης υπόθεσης και από τρίτους ή λοιπούς φορείς (τράπεζες, ΔΕΚΟ, ασφαλιστικά ταμεία, συμβολαιογράφους, υποθηκοφυλακεία, ιδιωτικές επιχειρήσεις, ελεύθερους επαγγελματίες κ.λπ.).

Έλεγχοι επιτηδευματιών 
Κατά τον έλεγχο των υποθέσεων φυσικών προσώπων που ασκούν επιχείρηση ή ελευθέριο επάγγελμα:

• Συγκεντρώνονται και αξιοποιούνται όλα τα στοιχεία (φάκελοι ΔΟΥ, ΓΓΠΣ, ΣΔΟΕ, Οικονομική αστυνομία, Λιμεναρχεία).
• Πραγματοποιούνται οι εκάστοτε ισχύουσες ελεγκτικές επαληθεύσεις επί των βιβλίων και στοιχείων.
• Συλλογή και αξιοποίηση των πιο πάνω στοιχείων μπορεί να γίνεται μέσω του συστήματος Elenxis.

Τα στοιχεία που θα παρέχει ο φορολογούμενος στην ελεγκτική αρχή 
Ο φορολογούμενος καλείται να παρουσιάσει στην ελεγκτική αρχή όποια στοιχεία κρίνονται από την ελεγκτική υπηρεσία απαραίτητα ως προς την περιουσιακή κατάσταση και τις συνθήκες διαβίωσης του ίδιου, της συζύγου και των προστατευόμενων μελών αυτών κατά τις ελεγχόμενες χρήσεις.

Στα στοιχεία μπορούν να συμπεριλαμβάνονται στοιχεία για:

• Ακίνητα.
• Κινητά μέσα (οχήματα κάθε μορφής, πλωτά και εναέρια μέσα).
• Επενδύσεις/συμμετοχές κάθε μορφής.
• Καταθέσεις κάθε μορφής στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
• Διαθέσιμα μετρητά.
• Εργα τέχνης, συλλογές και λοιπά τιμαλφή. Μπορεί να απαιτηθεί η παροχή στοιχείων μόνο εφόσον η αξία εκάστου υπερβαίνει τις 5.000 ευρώ.
• Απαιτήσεις από τρίτους.

Το βάρος της απόδειξης για τα διαθέσιμα περιουσιακά στοιχεία φέρει ο φορολογούμενος. Το ύψος των καταθέσεων και μετρητών σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υπερβαίνει το διαθέσιμο κεφάλαιο προηγουμένων ετών, όπως αυτό προσδιορίζεται με τις φορολογικές δηλώσεις που έχουν υποβληθεί.

Ειδικό Σημείωμα Ελέγχου - Δικαίωμα Ανταπόδειξης φορολογούμενου 
Μετά τη συγκέντρωση και αξιοποίηση των στοιχείων και πριν από τη σύνταξη της σχετικής έκθεσης συντάσσεται ειδικό σημείωμα ελέγχου με τις διαφορές και το συνολικό προσδιοριζόμενο βάσει ελέγχου εισόδημα, το οποίο και κοινοποιείται στο φορολογούμενο. Εντός 5 ημερών από την επίδοση, ο φορολογούμενος μπορεί να προσκομίσει αποδεικτικά στοιχεία προκειμένου να αιτιολογήσει τις προκύπτουσες, με τη χρήση των έμμεσων τεχνικών ελέγχου, διαφορές εισοδήματος.

Ο φορολογούμενος μπορεί να δικαιολογήσει έσοδα αποκτηθέντα και μη δηλωθέντα με πωλητήρια συμβόλαια, δηλώσεις φόρου δωρεάς - κληρονομιάς χρημάτων, κέρδη από τυχερά παίγνια γενικά, συμβάσεις δανείων και κάθε σχετικό έγγραφο το οποίο θα φέρει βεβαία ημερομηνία και στοιχεία νομιμότητας. Για όλες τις πιο πάνω περιπτώσεις θα πρέπει να αποδεικνύεται το πραγματικό στοιχείο της συναλλαγής, όπως η πίστωση των ποσών σε λογαριασμό/ούς του ελεγχόμενου, της συζύγου ή των προστατευόμενων μελών αυτών.

Ποιοι ελέγχονται με το νέο σύστημα

Οι «έμμεσες τεχνικές ελέγχου» θα εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό του πραγματικού φορολογητέου εισοδήματος στις περιπτώσεις κατά τις οποίες:

[1] Υφίσταται αδικαιολόγητος πλουτισμός (περιουσιακά στοιχεία και καταθέσεις).

[2] Πραγματοποιούνται μεγάλες δαπάνες οι οποίες δεν δικαιολογούνται από τα δηλωθέντα εισοδήματα του φορολογούμενου φυσικού προσώπου (ατομικά ή και οικογενειακά) ή και της επιχείρησης στην οποία μπορεί να συμμετέχει.

[3] Τα δηλωθέντα εισοδήματα από την άσκηση ατομικής επιχείρησης ή ελευθερίου επαγγέλματος δεν αποκλίνουν σημαντικά από το εκάστοτε αφορολόγητο όριο. Στην περίπτωση αυτή εντάσσονται και φυσικά πρόσωπα μέλη εταιρειών (οποιασδήποτε μορφής) με ζημιογόνα αποτελέσματα.

[4] Δεν τηρούνται ή δεν επιδεικνύονται τα βιβλία και τα στοιχεία.

[5] Υπάρχουν βάσιμες υποψίες ή πληροφορίες ότι το πραγματικό εισόδημα είναι μεγαλύτερο από το δηλωθέν, καθώς επίσης και για παράνομες αγορές και λοιπές δαπάνες (επαγγελματικές, ατομικές, οικογενειακές).

Στις πιο πάνω υποθέσεις περιλαμβάνονται και αυτές για τις οποίες μία ή περισσότερες πηγές εισοδήματος (του φορολογούμενου ή της συζύγου) παραμένουν ανέλεγκτες.

10 βήματα ελέγχου

Σε κάθε έλεγχο θα ακολουθούνται δέκα βήματα:

1. Έγγραφη εντολή ελέγχου από τον προϊστάμενο της ελεγκτικής υπηρεσίας.
2. Η εντολή κοινοποιείται στον φορολογούμενο.
3. Οι ελεγκτές συγκεντρώνουν τις δηλώσεις και τα στοιχεία για όλους τους ελεγχόμενους.
4. Πραγματοποιούνται οι ελεγκτικές επαληθεύσεις επί των βιβλίων και στοιχείων.
5. Για φορολογούμενους «υψηλού κινδύνου» εφαρμόζονται έμμεσες τεχνικές ελέγχου.
6. Εκδίδεται το ειδικό σημείωμα Έμμεσων Τεχνικών με τις βάσει ελέγχου διαφορές και το βάσει ελέγχου προσδιοριζόμενο εισόδημα.
7. Συντάσσεται έκθεση τακτικού ελέγχου φορολογίας εισοδήματος στην οποία τεκμηριώνεται η εφαρμογή των έμμεσων τεχνικών ελέγχου και αιτιολογούνται αναλυτικά και με σαφήνεια οι προκύπτουσες διαφορές προς καταλογισμό.
8. Εκδίδονται φύλλα ελέγχου φορολογίας εισοδήματος.
9. Πραγματοποιείται έλεγχος ΦΠΑ και λοιπών φορολογικών αντικειμένων.
10. Συντάσσονται εκθέσεις ελέγχου και εκδίδονται πράξεις ή φύλλα ελέγχου προς καταλογισμό λοιπών φορολογικών υποχρεώσεων που προκύπτουν βάσει των αποτελεσμάτων από την εφαρμογή των έμμεσων τεχνικών ελέγχου και των γενικών φορολογικών διατάξεων.

Τα στοιχεία που θα περιέχει ο ατομικός φάκελος κάθε ελεγχόμενου

Καταθέσεις σε/Αναλήψεις από προσωπικούς και επαγγελματικούς λογαριασμούς σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα
Καταθέσεις σε/Αναλήψεις από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (κάθε μορφής στην Ελλάδα ή το Εξωτερικό), του φορολογούμενου, της συζύγου, ως και των προστατευόμενων μελών αυτών (λογαριασμοί προσωπικοί και επαγγελματικοί). Περιπτώσεις κοινών λογαριασμών καταλογίζονται στον πραγματικό δικαιούχο ο οποίος καθορίζεται με βάση τις πραγματικές περιστάσεις και τη φύση των συναλλαγών. Εφόσον αυτό δεν είναι δυνατό, τα ποσά κατανέμονται ποσοστιαία ανάλογα με τον αριθμό των συνδικαιούχων.

Περιουσιακά στοιχεία
Περιουσιακά στοιχεία (κινητή και ακίνητη περιουσία οποιασδήποτε μορφής) του φορολογουμένου, της συζύγου και των προστατευομένων μελών αυτών στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό. Η αποτίμηση κατά το χρόνο απόκτησης γίνεται με βάση την αξία κτήσης ή το κόστος κατασκευής προσαυξημένη με την αξία/κόστος τυχόν προσθηκών ή βελτιώσεων. Στα περιουσιακά στοιχεία περιλαμβάνονται και οι τυχόν υπάρχουσες απαιτήσεις έναντι τρίτων.

Δαπάνες
Δαπάνες πάσης φύσεως που πραγματοποιούνται από τον ελεγχόμενο, τον/την σύζυγό του και τα προστατευόμενα μέλη αυτών. Σε περίπτωση όπου είναι δεδομένη η πραγματοποίηση της δαπάνης, αλλά δεν είναι γνωστό το ποσό που καταβλήθηκε και δεν παρέχονται στοιχεία από το φορολογούμενο για το ύψος του, το ποσό δαπάνης προσδιορίζεται με βάση στοιχεία που διαθέτει ο προϊστάμενος της ελεγκτικής υπηρεσίας.