Το ζήτημα των παραβατικών επιχειρηματικών πρακτικών είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα. Όσο πιο σύνθετες γίνονται οι επιχειρηματικές συναλλαγές και η λογιστική παρακολούθησή τους, ιδίως από τη στιγμή που μιλάμε για συναλλαγές σε μια παγκοσμιοποιημένη και με συνεχή ψηφιακή επικοινωνία οικονομία, τόσο αυξάνεται και ο πειρασμός της παραβατικότητας, με σύγχρονες αλλά και παραδοσιακές μορφές.
Το θέμα αυτό επανήλθε στο προσκήνιο και της ελληνικής επικαιρότητας με διάφορους τρόπους το τελευταίο διάστημα.
Καταρχάς είχαμε το παράδειγμα της Follie Follie, όπου αποκαλύφθηκε ότι για μεγάλο διάστημα η διοίκηση της εταιρείας παρουσίαζε ανύπαρκτες συναλλαγές εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ στην Ασία, στο όνομα των οποίων μπορούσε να παρουσιάζει μια πολύ πιο εύρωστη εικόνα από την πραγματική, να δανείζεται, να αποτιμά το μετοχικό της κεφάλαιο κ.λπ., εξαπατώντας ουσιαστικά το επενδυτικό κοινό.
Όμως, όλα αυτά δεν τα εντόπισαν οι αρμόδιες ελεγκτικές και εποπτικές αρχές στην Ελλάδα. Το εντόπισε ένα ξένο fund που ήταν καχύποπτο και ήθελε να ξέρει ποια είναι η πραγματική οικονομική θέση της εταιρείας, φτάνοντας τελικά στη διαπίστωση των ανύπαρκτων συναλλαγών. Αυτό σημαίνει ότι ούτε η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς ούτε οι Τράπεζες που χορηγούσαν τα δάνεια, ούτε οι ορκωτοί λογιστές που εξέτασαν τους ισολογισμούς, κάθισαν να ελέγξουν εάν έστεκαν οι ισχυρισμοί της εταιρείας.
Ακόμη χειρότερα, για χρόνια η συγκεκριμένη εταιρεία παρουσιάστηκε ως παράδειγμα και ως υπόδειγμα μιας ελληνικής εταιρείας που μπορεί να στέκεται στο διεθνή χώρο, για να αποδειχτεί ότι εν πολλοίς η εικόνα ήταν πλασματική.

Η χρυσή βίζα

Έπειτα είχαμε τις αποκαλύψεις για την υπόθεση με τις πωλήσεις ακινήτων σε Κινέζους πολίτες με σκοπό την απόκτησή «χρυσής βίζας». Με βάση αυτά που έχουν έρθει στο φως της δημοσιότητας και με την επιφύλαξη ότι είναι μια υπόθεση που τώρα ερευνάται, φαίνεται πώς είχε στηθεί μια εντυπωσιακή «μηχανή» που δεν περιλάμβανε μόνο τον επιχειρηματία, αντιπρόεδρο της Jumbo που έχει κατηγορηθεί αλλά και στελέχη των ελληνικών συστημικών τραπεζών σε μια διαδικασία που κράτησε καιρό και απαιτούσε μεγάλο συντονισμό.
Και για αυτή την υπόθεση αναρωτιέται κανείς που ήταν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί. Δεν πρόσεξαν όλο αυτό το πλήθος «σπαστών» συναλλαγών που γίνονταν για καιρό; Δεν τους φάνηκε παράξενο να γίνονται αγοραπωλησίες ακινήτων με αυτόν τον τρόπο; Δεν αναρωτήθηκαν γιατί τέτοιες συναλλαγές γίνονταν μεPOS; Είτε οι ίδιες οι τράπεζες, που υποτίθεται ότι παρακολουθούν κάθε συναλλαγή και αμέσως εντοπίζουν προβλήματα, είτε οι μηχανισμοί που τις επιτηρούν τόσο καιρό δεν εντόπισαν κάτι;
Ο Γκίκας Χαρδούβελης όχι μόνο εντοπίστηκε επειδή έστελνε σε μικρές δόσεις χρήματα στο παιδί του στο εξωτερικό, αλλά και κλήθηκε να δώσει εξηγήσεις. Εδώ μιλάμε για έναν τεράστιο αριθμό «ύποπτων» συναλλαγών για τον οποίο κανείς δεν έκανε κάτι. Πώς έγιναν συναλλαγές 90 εκατ. «σπασμένες» σε μικρότερα ποσά μέσω POS και δε χτύπησε alert στις τράπεζες; Μήπως κρύβεται κάτι άλλο πίσω από την αβελτηρία ή απλά η χώρα είναι ξέφραγο αμπέλι που δεν έχει ούτε τις βασικές εποπτικές αρχές;

Η Aegean

Πολύ πιο πρόσφατα είχαμε τις αποκαλύψεις των Financial Times για τον έλεγχο που γίνεται στα οικονομικά της Aegean Marine Petroleum Network από τη σημερινή διοίκησή της που ελέγχει προβληματικές συναλλαγές μεγάλου ύψους που είχαν γίνει όταν τον έλεγχο της είχε ο Δημήτρης Μελισσανίδης. Παρότι, η υπόθεση αυτή απασχολεί τα διεθνή ΜΜΕ εδώ και μερικούς μήνες και παρότι αφορά έναν άνθρωπο που παίζει σημαντικό ρόλο και στα επιχειρηματικά και στα αθλητικά πράγματα της χώρας, δεν έχουμε δει κάποιο ενδιαφέρον των ελληνικών αρχών.
Τελευταίο παράδειγμα τα όσα ήρθαν στο φως μετά τη δολοφονία επιχειρηματία στη Βούλα. Το γεγονός ότι ο συγκεκριμένος επιχειρηματίας, που έχει κατηγορηθεί για εμπλοκή σε υποθέσεις ναρκωτικών στο εξωτερικό ήταν παρ’ όλα αυτά εκ των βασικών μετόχων μιας εταιρείας security που αναλάμβανε και υπηρεσίες φύλαξης σε επιχειρήσεις του ευρύτερου δημόσιου τομέα, επίσης γεννά σοβαρά ερωτήματα για το πώς οι αρμόδιες αρχές αδειοδοτούν συγκεκριμένες δραστηριότητες και σε ποιο βαθμό ελέγχουν πραγματικά τις σχετικές εταιρείες και την ιδιοκτησία τους.
Ο εν λόγω επιχειρηματίας συνεργάστηκε ακόμη και με πρώην υπουργό, τον Αρη Σπηλιωτόπουλο. Κανείς δεν είδε τον πρότερο… ανέντιμο βίο του θανόντος;

Η στρεβλή επιχειρηματική κουλτούρα και η απουσία μηχανισμών ελέγχου

Είναι σαφές ότι έχουμε να κάνουμε με ένα διπλό πρόβλημα.
Από τη μια αναδεικνύεται το ζήτημα μιας στρεβλής επιχειρηματικής κουλτούρας που υπάρχει σε τμήματα της ελληνικής επιχειρηματικότητας και στο όριό της μετατρέπεται σε ανοιχτή παραβατικότητα, σε βάρος των ίδιων των επιχειρήσεων, της οικονομίας και ενίοτε και του δημόσιου χρήματος.
Από την άλλη αποδεικνύεται ότι η λειτουργία των ελεγκτικών μηχανισμών είναι εξαιρετικά προβληματική και ελλειμματική. Συχνά είναι απλώς τυπική και σε άλλες περιπτώσεις απλώς ανύπαρκτη, επιτρέποντας να αναπτύσσονται μορφές επιχειρηματικής παραβατικότητας, με συμμετοχή και επίορκων κρατικών λειτουργών ενίοτε.
Όμως, με αυτό τον τρόπο δεν ερχόμαστε πιο κοντά στην ανάπτυξη. Αυτή προϋποθέτει επιχειρηματικότητα που γνωρίζει τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις της και σέβεται τους κανόνες του παιχνιδιού.
Και στην αρχή μιας νέας σελίδας, με πολλά συσσωρευμένα βάρη και εύθραυστες ισορροπίες, οι κανόνες αυτοί αποκτούν ξεχωριστή σημασία.