Το αδιαφανές κουαρτέτο των ελεγκτικών εταιρειών
bigfour1.jpg
Αποκαλύπτουμε την υπερδραστηριότητα των κυρίαρχων της παγκόσμιας αγοράς ελέγχου ευρωστίας όλων των μεγάλων εταιρειών του πλανήτη στους φορολογικούς παραδείσους
Καταπέλτη για τις 4 μεγαλύτερες εταιρείες ορκωτών λογιστών του κόσμου (Deloitte, KPMG, PWC, EY) αποτελεί μελέτη δύο Ευρωπαίων καθηγητών Πανεπιστημίου που πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα της πολιτικής ομάδας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου GUE/NGL (Ευρωπαϊκή Ενωτική Αριστερά - Βόρεια Πράσινη Αριστερά) και παρουσιάζει κατ’ αποκλειστικότητα για την Ελλάδα η «Εφ.Συν.».
Παρ’ ότι αποτελούν την καρδιά του χρηματοπιστωτικού συστήματος και του σύγχρονου καπιταλισμού -έχοντας ως βασική τους αποστολή τον έλεγχο των οικονομικών ανακοινώσεων των μεγάλων επιχειρήσεων και τη διαφάνεια- οι «4 Μεγάλοι» λειτουργούν οι ίδιες με άκρα ασάφεια και μυστικότητα, αποφεύγοντας διά ροπάλου να λογοδοτούν για τις ενέργειές τους.
Κρύβονται πίσω από μια περίπλοκη δομή αναρίθμητων ξεχωριστών νομικών οντοτήτων σε δεκάδες χώρες του κόσμου -μεταξύ των οποίων και φορολογικούς παραδείσους.
Η δομή αυτή τους προστατεύει από τους νομικούς και ρυθμιστικούς κινδύνους, ενώ αποτρέπει τον έλεγχο τόσο των ίδιων όσο και των πελατών τους από τις εθνικές φορολογικές αρχές.
Οι Deloitte, KPMG, PWC, EY (πρώην Ernst & Young) δεν είναι κάποιες τυχαίες εταιρείες.
Εδώ και χρόνια κυριαρχούν στην παγκόσμια αγορά ελέγχου ευρωστίας όλων των μεγάλων εταιρειών του πλανήτη.
Τα συνολικά τους έσοδα πέρσι ξεπέρασαν τα 120 δισ. ευρώ. Εξ αυτών τα 43 δισ. ευρώ προήλθαν από την παροχή ελεγκτικών υπηρεσιών, τα 28 δισ. ευρώ από υπηρεσίες φορολογικού σχεδιασμού και τα 49 δισ. ευρώ από συμβουλευτικές υπηρεσίες.
Οι «4» δραστηριοποιούνται σε κάθε σχεδόν γωνιά της Γης. Διαθέτουν συνολικά 2.916 γραφεία σε 186 περιοχές του πλανήτη, ενώ το συνολικό τους προσωπικό εκτιμάται ότι αγγίζει τους 887.965 εργαζόμενους.
Ο ρόλος που διαδραματίζουν στην παγκόσμια οικονομία μέσω των ελέγχων τους στα οικονομικά μεγέθη των επιχειρήσεων είναι σημαντικός.
Είναι υπεύθυνες για την αλήθεια των οικονομικών ανακοινώσεων των επιχειρήσεων προς επενδυτές και δημόσιες αρχές.
Αποτελούν έτσι κατά κάποιον τρόπο ρυθμιστές της καρδιάς του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Ωστόσο, παρά τη σημαντικότητά τους, γνωρίζουμε ελάχιστα γι’ αυτές τις εταιρείες.
Οι «4» δεν δημοσιοποιούν ως ενιαίοι οργανισμοί τα οικονομικά τους στοιχεία καθώς (ισχυρίζονται ότι) η δομή τους είναι πολύ διαφορετική, αποτελούμενη από μικρές ανεξάρτητες μεταξύ τους εταιρείες.
Υπάρχει έτσι άγνοια για τα πραγματικά παγκόσμια κέρδη τους, για την οικονομική τους σταθερότητα, για τον ακριβή αριθμό των γραφείων τους, το προσωπικό τους, τις χώρες που δραστηριοποιούνται.
Η μελέτη των καθηγητών Richard Murphy και Saila Naomi Stausholm επιχειρεί να φωτίσει αυτό το σκοτάδι και θέτει τεράστια ερωτήματα για τον ρόλο που αυτοί οι 4 κολοσσοί διαδραματίζουν σήμερα στο παγκόσμιο οικοσύστημα φοροαποφυγής, ξεπλύματος του βρόμικου χρήματος και μεταφοράς τους προς τους φορολογικούς παραδείσους της υφηλίου.
Η μελέτη διαπιστώνει μεταξύ άλλων ότι από τις παραπάνω 186 περιοχές του πλανήτη όπου έχουν γραφεία οι «4 Μεγάλοι», οι 43 είναι φορολογικοί παράδεισοι.
Το μέγεθος της παρουσίας των «4» στους φορολογικούς παραδείσους δεν είναι ανάλογο της οικονομίας και του πληθυσμού των τελευταίων.
Αν συνεκτιμηθούν έτσι ο πληθυσμός ή το ΑΕΠ των φορολογικών παραδείσων, στους οποίους υπάρχουν οι 4 ελεγκτικοί κολοσσοί, προκύπτει υπερ-αντιπροσώπευσή τους εκεί.
Ο αριθμός εργαζομένων των «4» που απασχολούνται σε ένα γραφείο που βρίσκεται σε χώρα-φορολογικό παράδεισο είναι σχεδόν διπλάσιος αυτού ενός γραφείου σε μια άλλη μικρή χώρα.
Στο μικροσκοπικό σε κατοίκους Λουξεμβούργο -και Μεγάλο Δουκάτο της Φοροαποφυγής όπως αποκάλυψαν τα Luxleaks- οι «4» διατηρούν αναλογικά σε προσωπικό τους περισσότερους εργαζόμενους από οποιαδήποτε άλλη χώρα.
Η υπερ-παρουσία των «4 Μεγάλων» σε φορολογικούς παραδείσους δείχνει να σχετίζεται με το απόρρητο των χρηματοοικονομικών συναλλαγών και κεφαλαιακών μεταβιβάσεων που αυτές οι περιοχές παρέχουν.
Και βέβαια επιβεβαιώνει όσους πιστεύουν ότι οι «4 Μεγάλοι» αποτελούν βασικούς παίκτες της παγκόσμιας φοροαποφυγής.
Προτείνουν διαχωρισμό ελεγκτικών από τις άλλες δραστηριότητες
Η μελέτη των δύο πανεπιστημιακών δείχνει ότι ένα μεγάλο μέρος των εσόδων τους οι 4 εταιρείες το εξασφαλίζουν από την παροχή συμβουλών φορολογικού σχεδιασμού.
Ενα μέρος από αυτά τα έσοδα κερδίζεται με την παροχή συμβουλών για το πώς ο πελάτης θα διαρθρώσει τα οικονομικά του στοιχεία έτσι ώστε να ελαχιστοποιήσει τις φορολογικές του υποχρεώσεις.
Η μελέτη υπογραμμίζει ότι σε μια εποχή που η διαφάνεια αποτελεί θεμελιώδη λίθο της λογοδοσίας είναι ανάρμοστο οι κορυφαίοι ελεγκτικοί οργανισμοί του κόσμου να καλύπτουν με πέπλο μυστικότητας τις λειτουργίες τους και να μην υπάρχει αποτελεσματικός τρόπος δημοσιοποίησης της δραστηριότητάς τους.
Προτείνει:
Στη μεταβατική περίοδο συστήνεται οι ελεγκτικές και άλλες δραστηριότητες αυτών των εταιρειών να αποκλειστούν μεταξύ τους παγκοσμίως και αυτό να αποτελέσει προϋπόθεση για τη χορήγηση αδειών ελεγκτικών υπηρεσιών στις εταιρείες-μέλη των δικτύων τους στην Ε.Ε.
Η δομή της αδιαφάνειας
Το κλειδί της επιτυχίας των 4 μεγαλύτερων ελεγκτικών εταιρειών του κόσμου είναι αναμφίβολα η δομή τους.
Η διάρθρωσή τους, ενώ διέπεται από ενότητα, την ίδια στιγμή παρουσιάζει έναν σημαντικό βαθμό διαχωρισμού που διασφαλίζει στις Big 4 την πολύτιμη μυστικότητα και αδιαφάνεια που φέρνουν κέρδη.
Αν και είναι παγκόσμιες εταιρείες, από την άλλη είναι φτιαγμένες από ξεχωριστές νομικές οντότητες που δεν έχουν κοινό ιδιοκτήτη, αλλά συνδέονται με συμβασιακές ρυθμίσεις λειτουργίας κοινών προτύπων κάτω από ένα κοινό όνομα.
Ολες οι Big 4 έχουν κεντρικούς οργανισμούς διαχείρισης της πνευματικής ιδιοκτησίας, παροχής αδειών λειτουργίας και επιβολής κοινών προτύπων, όλες τους όμως ανεξαιρέτως ισχυρίζονται ότι αποτελούν δίκτυα ανεξάρτητων εταιρειών - νομικά άσχετων μεταξύ τους.
Η υιοθέτηση αυτής της δομής ιδιοκτησίας έχει κορυφαίο όφελος τη μείωση των ευθυνών και λογοδοσίας σε διαφορετικές χώρες.
Ακόμη:
α) Μειώνει ρυθμιστικό κόστος και κινδύνους γι’ αυτές αφού η δραστηριότητά τους σε ένα μέρος του κόσμου είναι υπόλογη στις ρυθμιστικές αρχές αυτού του τόπου.
β) Αποκλείει τον νομικό κίνδυνο γι’ αυτές. Χωρίζοντας εαυτούς σε νομικά μη σχετιζόμενα μεταξύ τους μέρη η δομή αυτή περιορίζει τους νομικούς κινδύνους σε περίπτωση χρεοκοπίας ή κάποιας άλλης ατυχίας μέρους της εταιρείας.
γ) Προστατεύει τους πελάτες τους από τις έρευνες των αρχών άλλων χωρών και άλλης δικαιοδοσίας από αυτές που παρέχουν τις υπηρεσίες.
δ) Προσφέρει αδιαφάνεια στην πραγματική κλίμακα των δραστηριοτήτων τους και τις αμοιβές που ρέουν από αυτές.
Η μελέτη εστιάζει στην οργανωτική δομή της KPMG. O ελεγκτικός κολοσσός συντίθεται από 58 εταιρείες από τις οποίες εικάζεται ότι έχουν χορηγηθεί δεκάδες ακόμη περισσότερες υπο-άδειες λειτουργίας σε άλλες εταιρείες σε άλλες χώρες.
Συνολικά η KPMG φέρεται να λειτουργεί σε περισσότερες από 100 χώρες. Λειτουργικά εδρεύει στην Ολλανδία, νομικά όμως έχει έδρα την Ελβετία. Εκεί εδρεύει o οργανωτικός της φορέας, η KPMG International Cooperative.
Η KPMG δεν αποκαλύπτει όλες τις εταιρείες-μέλη της, ενώ στη διοικητική της δομή απουσιάζουν εκπρόσωποι από εταιρείες της σε φορολογικούς παραδείσους.
Αυτό σημαίνει ότι μεγάλα τμήματα του δικτύου της δεν υποχρεούνται να λογοδοτούν δημοσίως.
Η διάρθρωση αυτή παρέχει ακόμη σε κάθε εταιρεία-μέλος της KPMG τη δυνατότητα να ισχυρίζεται ότι είναι υπεύθυνη μόνο για τους πελάτες και τις ελεγκτικές της αρχές.
Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να αρνηθεί νόμιμα την παροχή πληροφοριών σε ρυθμιστικές αρχές άλλων χωρών και να προστατεύσει έρευνες που αφορούν πελάτες της.
«Καταργήστε τους... παραδείσους!»
jeffrey-sachs-630.jpg
Ο διευθυντής του Earth Institute στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια, Τζέφρι Σακς, μεταξύ αυτών που υπογράφουν την επιστολή | AP Photo/Mary Altaffer
Περισσότεροι από 300 οικονομολόγοι από 30 χώρες του κόσμου προειδοποιούν τους ηγέτες 40 χωρών, που συναντώνται την επόμενη Πέμπτη στο Λονδίνο, ότι δεν υπάρχει «καμία οικονομική δικαιολογία» για την ύπαρξη των φορολογικών παραδείσων και ότι οφείλουν να άρουν οριστικά το πέπλο του υπεράκτιου απορρήτου.
Με χθεσινή επιστολή τους προς τους πολιτικούς αυτούς και τους εκπροσώπους του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας που θα συμμετάσχουν στη συνάντηση, οι οικονομολόγοι τονίζουν ότι «οι χώρες-φορολογικοί παράδεισοι δεν προσφέρουν τίποτα επιπλέον στον συνολικό πλούτο του κόσμου και την ευημερία του, δεν εξυπηρετούν κανέναν χρήσιμο οικονομικό σκοπό».
Αύξηση ανισότητας
Οι υπεράκτιοι προορισμοί, τονίζουν, ωφελούν κάποιους πλούσιους και κάποιες πολυεθνικές εταιρείες. Ομως αυτό το όφελος προκύπτει σε βάρος των υπολοίπων και οδηγεί έτσι σε αύξηση της ανισότητας.
Οι φορολογικοί παράδεισοι υπονομεύουν την ικανότητα των κυβερνήσεων να συλλέγουν φόρους και τη μεγαλύτερη ζημιά έχουν δυσανάλογα οι φτωχές χώρες, που χάνουν κάθε χρόνο φόρους 170 δισ. δολαρίων, υπογραμμίζουν.
Η επιστολή υπογράφεται από τους:
▶ Τομά Πικετί, συγγραφέα του οικονομικού μπεστ-σέλερ «To κεφάλαιο στον 21ο αιώνα»,
▶ Αγκνους Nτίτον, κάτοχο του περσινού Νόμπελ Οικονομίας,
▶ Ολιβιέ Μπλανσάρ, πρώην επικεφαλής οικονομολόγο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου,
▶ Τζέφρι Σακς, διευθυντή του Earth Institute στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια,
▶ Χο-Τζουν Τσανγκ, καθηγητή Οικονομικών της Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ,
▶ Νόρα Λούστινγκ, καθηγήτρια Οικονομικών της Λατινικής Αμερικής στο Πανεπιστήμιο Tulane και δεκάδες ακόμη καθηγητές Οικονομικών σε κορυφαία Πανεπιστήμια του κόσμου όπως Οξφόρδη, London School of Econοmics, Χάρβαρντ και Σορβόνη.
Παρά τη διαφορετική ιδεολογική τοποθέτησή τους, παρά τις διαφορετικές τους απόψεις για τη φορολογία, οι οικονομολόγοι δηλώνουν ομόφωνα ότι «οι περιοχές του πλανήτη που επιτρέπουν το κρύψιμο πλούτου σε εταιρείες-βιτρίνα ή ενθαρρύνουν την εγγραφή κερδών από επιχειρήσεις οι οποίες δεν δραστηριοποιούνται σ' αυτές, στρεβλώνουν τη λειτουργία της παγκόσμιας οικονομίας».
Καλούν τις κυβερνήσεις να συμφωνήσουν σε νέους διεθνείς κανόνες, οι οποίοι θα απαιτούν από τις επιχειρήσεις να κοινοποιούν δημοσίως τις φορολογήσιμες δραστηριότητές τους σε όλες τις χώρες που λειτουργούν και να διασφαλίσουν ότι όλες οι περιοχές του πλανήτη δημοσιοποιούν πληροφορίες που αφορούν τους πραγματικούς ιδιοκτήτες των επιχειρήσεων και των τραστ.
Σημειώνουν μάλιστα ότι η Βρετανία, που φιλοξενεί τη συνάντηση και παράλληλα έχει εθνική κυριαρχία στο 1/3 των φορολογικών παραδείσων του πλανήτη, θα πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο.
Αναφέρουν πάντως ότι «η κατάργηση των φορολογικών παραδείσων δεν θα είναι εύκολη υπόθεση, καθώς υπάρχουν πανίσχυρα εδραιωμένα από τον νόμο συμφέροντα που ωφελούνται από το σημερινό status quo».
Τονίζουν ωστόσο ότι ο Ανταμ Σμιθ ήταν αυτός που είπε πως οι πλούσιοι «θα έπρεπε να συνεισφέρουν στις δημόσιες δαπάνες, όχι μόνο σε αναλογία με τα έσοδά τους αλλά κάτι περισσότερο από αυτά».
Πάντως ο Τζέφρι Σακς μιλώντας χθες στο BBC προέβλεψε ότι οι παγκόσμιοι ηγέτες θα ενδώσουν τελικά στις πιέσεις και τα λόμπι των πλουσίων και δεν θα καταφέρουν να υιοθετήσουν μια ουσιαστική μεταρρύθμιση.
«Νομίζω ότι αυτές οι κυβερνήσεις δεν θέλουν πραγματικά να κάνουν πολλά πράγματα επειδή οι πανίσχυροι υποστηρικτές τους, ανεξαρτήτως αν αυτοί είναι το χρηματοπιστωτικό κέντρο του Λονδίνου ή η Wall Street, παλεύουν πολύ σκληρά προκειμένου να διατηρηθούν τα παραθυράκια στους κανόνες ανοιχτά... Είναι ένα σύστημα που δημιουργήθηκε με τον χρόνο προς χάριν των πολύ πλουσίων και ισχυρών. Δεν υπάρχει πιο άμεσο παράδειγμα για το πώς οι πλούσιοι και οι ισχυροί ελέγχουν επίπεδα της οικονομίας από τους φορολογικούς παραδείσους».
«Φορομαϊμουδιές» στον φορολογικό παράδεισο...
elbetia_dimopsifisma.jpg
Ελβετίδες, αφού εκκλησιάστηκαν, ψηφίζουν στο δημοψήφισμα της περασμένης Κυριακής | EPA / BENJAMIN MANSER
Δύσκολοι καιροί για πρίγκιπες, δύσκολοι και για την Ελβετία, που θέλει να πετάξει τη ρετσινιά του φορολογικού παραδείσου από πάνω της παραμένοντας… φορολογικός παράδεισος.
Οι Ελβετοί απέρριψαν μαζικά στο δημοψήφισμα της περασμένης Κυριακής τη φορολογική μεταρρύθμιση (RIE III) που πρότεινε η συντηρητική ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Βέρνης και η οποία είχε βασικό στόχο της να επιδείξει ότι η χώρα συμμορφώνεται με τα διεθνή πρότυπα φορολόγησης των πολυεθνικών.
Η συμμόρφωση αυτή, όμως, αντί να επιβαρύνει τις πολυεθνικές όπως θα όφειλε, απέβαινε σε βάρος των οικονομικών των καντονιών (περιφερειών) και των πολιτών τους γι' αυτό και απορρίφθηκε μαζικά.
Από τα 26 καντόνια της χώρας μόνο ένα υπερψήφισε την πρόταση.
Εδώ και χρόνια η Ελβετία, εκτός του τραπεζικού απορρήτου με το οποίο ελκύει κεφάλαια απ’ όλον τον πλανήτη, προσφέρει και ένα ιδιαίτερα ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς για τις ξένες επιχειρήσεις που επιλέγουν για έδρα τους την επικράτειά της.
Το καθεστώς αυτό επιτρέπει στα καντόνια να προσφέρουν χαμηλότερους του εθνικού φορολογικούς συντελεστές στις ξένες εταιρείες και τις θυγατρικές τους.
Το σύστημα αυτό μπήκε όμως στο στόχαστρο της διεθνούς κοινότητας μετά τον ντόρο που έγινε τα τελευταία χρόνια με τη μαζική φοροαποφυγή των πολυεθνικών.
Μετά την απόφαση του ΟΟΣΑ το 2014 για την εφαρμογή διεθνών προτύπων διεθνώς στη φορολόγηση των επιχειρήσεων και προκειμένου να μην μπει στην υπό κατάρτιση λίστα της Ε.Ε. με τους φορολογικούς παραδείσους του κόσμου, η Ελβετία δεσμεύτηκε να μεταρρυθμίσει το φορολογικό της καθεστώς έως το 2019.
Η συντηρητική κυβέρνηση της χώρας πρότεινε έτσι την εξίσωση των φορολογικών συντελεστών για όλες τις επιχειρήσεις.
Σε αντιστάθμισμα και προκειμένου να μην αποχωρήσουν χιλιάδες πολυεθνικές από την επικράτειά της, πρόσφερε σε αυτές, με τη RIE III, φοροαπαλλαγές για έσοδα από πατέντες επιχειρήσεων που δημιουργούνται στην Ελβετία (η γνωστή μέθοδος επιχειρηματικής φοροελάφρυνσης «patent box»), καθεστώς ελάφρυνσης των πλασματικών τόκων.
Η μεταρρύθμιση περιέλαβε ακόμη τη φορολόγηση των κερδών που πραγματοποιούνται σε επίπεδο καντονιών και κάλυψη των ελλειμμάτων των τελευταίων από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση και επαναποτίμηση των «αδρανών» περιουσιακών στοιχείων. Η Βέρνη δεν έπεισε όμως τους πολίτες της και τώρα πρέπει να σκαρφιστεί κάτι καινούργιο.
Λατρεμένες offshore. «Βρες με πρώτα και μετά φορολόγησέ με!»
panama-offshore-630.jpg
AP Photo/Arnulfo Franco
Εθνικού ψυχοδράματος συνέχεια… και με offshore. Η φτωχοποίηση μέσω της υπερφορολόγησης των πολλών και, απέναντί της, η επίδειξη ωμής απληστίας των λίγων πλούσιων και ισχυρών είναι απόλυτη. Είναι δε εξοργιστική, όταν η όλη εικόνα εισβάλλει βίαια στους θεσμούς της πολιτικής, χτυπώντας ευθέως το δημόσιο συμφέρον… Οχι μόνον το ελληνικό συμφέρον, αλλά την παγκόσμια πραγματική οικονομία.
Για να βάζουμε τα πράγματα στη θέση τους. Ουδέποτε στον δημόσιο διάλογο ετέθη μόνον η λογιστική διάσταση των offshore –παρ’ ότι το λογιστικό ίχνος ήταν πολύ σημαντικό για τους «καλλιτέχνες» της φοροαποφυγής στις ΗΠΑ, στο Σίτι του Λονδίνου ή στο Λουξεμβούργο.
Προκαλούσε εύλογο εκνευρισμό στη Δύση η πολιτική τους πτυχή. Ηταν γνωστή η σχέση, λ.χ., του σάχη της Περσίας, του Μάρκος των Φιλιππίνων, του Αμίν Νταντά της Ουγκάντα, του Σαντάμ Χουσεΐν, του Καντάφι και δεκάδων άλλων ηγετών, μοναρχών, ισόβιων προέδρων και δικτατόρων με τα λάφυρα και τη διαφθορά.
Εξίσου γνωστή ήταν η προστασία και η διευκόλυνση που παρείχε σε όλες αυτές τις ελίτ το επίσημο δίκτυο των δυτικών τραπεζών και των επικρατειών εχεμύθειας. Από τη δεκαετία του 1980 ήταν κοινή πεποίθηση στους οικονομικούς οργανισμούς (ΟΟΣΑ, ΔΝΤ κ.λπ.) ότι η διόγκωση της νομισματικής σφαίρας και, εν συνεχεία, η παράλληλη αυτονόμησή της από τις εθνικές ρυθμίσεις δεν είχε απλώς να κάνει με κάποιο «μαύρο», αόρατο, τρομερό δίκτυο εγκληματιών και εμπόρων ναρκωτικών που πολιορκούσε τα οχυρά των εθνικών δημόσιων εσόδων.
Επρόκειτο για ένα καθ’ όλα αξιοσέβαστο, καθιερωμένο σύστημα εξουσίας το οποίο αποδεχόταν το διακεκριμένο πλιάτσικο και τη διαφθορά ως φυσιολογικό κομμάτι της καθημερινής λειτουργίας του και ασπαζόταν την ιδεολογικοποιημένη άποψη ότι «οι φόροι είναι για τα ανθρωπάκια».
Η βασίλισσα της Αγγλίας, π.χ., άρχισε να πληρώνει φόρους από το 1993. Η πυραμίδα του Μπέρνι Μέιντοφ, η Long Term Capital Management, η Lehman Brothers, η ασφαλιστική AIG, η Enron του «Kenny Boy» (έτσι αποκαλούσε χαϊδευτικά τον διευθύνοντα σύμβουλο της Enron, Κένεθ Λέι, o τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζορτζ Μπους ο νεότερος) ήταν βουτηγμένες στις offshore.
Στο πλαίσιο της αρχιτεκτονικής της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής οικονομίας, οι φορολογικοί παράδεισοι αποτελούσαν κοινό μυστικό με δύο χαρακτηριστικά:
- α) ήταν λατρεμένο παιχνίδι των ελίτ χρήματος και εξουσίας,
- β) παρείχαν ασυλία και μυστικές διευκολύνσεις στα μέλη τους ανά τον κόσμο. Σύμφωνα με στοιχεία της κυβέρνησης των ΗΠΑ του 2008, οι 83 από τις 100 μεγαλύτερες αμερικανικές εταιρείες είχαν θυγατρικές offshore και σύμφωνα με στοιχεία του Tax Justice Network του 2009, οι 99 από τις 100 μεγαλύτερες εταιρείες της Ευρώπης χρησιμοποιούσαν υπεράκτιες θυγατρικές.
Ενδεχομένως, λίγο ενδιαφέρει το ιστορικό και ο ιδεολογικός τρόπος με τον οποίο αναπτύχθηκαν οι offshore. Πάντως, πάνω από το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πλούτου (πάνω από 13-18 τρισεκατομμύρια δολάρια) βρίσκεται «κάπου εκεί έξω», προκαλώντας παγκόσμια απορρύθμιση και μακροοικονομικές ανισορροπίες.
Τα συσσωρευμένα κεφάλαια στις offshore σε στενή αλληλοσύνδεση (interconnections) με τις μεγάλες τράπεζες, μαζί με την απορρύθμιση και την άκρατη ελευθερία προκάλεσαν την εμφάνιση των καινοτομιών που οδήγησαν στην κρίση του 2007-2008 των ΗΠΑ και στην κρίση χρέους της Ελλάδας το 2009-2010 και μετά στην ευρωζώνη.
Το ΔΝΤ το 2009 εξηγούσε σε έκθεσή του πώς οι offshore μαζί με τα φορολογικά συστήματα αύξησαν τις ροές του παγκόσμιου χρέους. Αλλη έκθεση του ΔΝΤ (4 Οκτωβρίου 2010, με τίτλο «Κατανοώντας τις χρηματοπιστωτικές διασυνδέσεις» – βλ. http://www.imf.org/external/np/pp/eng/2010/100410.pdf) δείχνει το πώς η ελληνική κρίση θα επηρέαζε συστημικά τον κόσμο – παρ’ ότι η έκθεση των διάφορων funds στην Ελλάδα ήταν μικρή.
Η έκθεση αυτή στο Διάγραμμα 10, στη σελίδα 19, χαρτογραφεί τις διασυνδέσεις περίπου 100 εμπλεκόμενων χωρών.
Με έναν μαύρο κύκλο δείχνει ένα κρίσιμο σύνολο δεκαπέντε χωρών και καταγράφει τις μεταξύ τους διασυνδέσεις, παρουσιάζοντας το «καυτό» χρήμα που σχετιζόταν με το ελληνικό χρέος. Με εξαίρεση τη Γαλλία και τη Γερμανία –οι τράπεζες των οποίων ήταν βαθιά αναμεμειγμένες στο ελληνικό χρέος–, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ, οι υπόλοιπες χώρες ήταν οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι, τα νησιά Καϊμάν, το Μπαχρέιν, η Βερμούδα, η Νήσος του Μαν, το Τζέρσεϊ, το Λιχτενστάιν, το Γκρένσεϊ, η Ιρλανδία, βέβαια, το Λουξεμβούργο και, σίγουρα, η Ελβετία –όλες επικράτειες των offshore.
Η όλη εικόνα χαρτογραφημένη σε ένα τεράστιο, πολυπλόκαμο δίκτυο απορρυθμισμένης αδιαφάνειας που επηρεάζει την πραγματική ζωή στην Ελλάδα, την Ευρώπη, τις ΗΠΑ, την Αφρική, τη Λατινική Αμερική, την Ασία...
Η παράνομη φοροδιαφυγή και η θεωρητικώς εύλογη φοροαποφυγή απεικονίζονται σαν ένα ζαλιστικό ζιγκ ζαγκ, στο οποίο τελικά είναι απίθανο να διαπιστωθεί σε ποια μεριά του νόμου βρίσκονται οι offshore.
Πάντως, τον καλύτερο ορισμό της διαχωριστικής γραμμής ανάμεσα σε «συνεργαζόμενες» και «μη συνεργαζόμενες offshore» και ανάμεσα στη «φοροδιαφυγή» και τη «φοροαποφυγή» τον είχε δώσει ο βιτριολικός πρώην υπουργός Οικονομικών της Μεγάλης Βρετανίας, Ντένις Χίλι: «Ανάμεσα στη φοροαποφυγή και τη φοροδιαφυγή, η απόσταση έχει το πάχος του τοίχου της φυλακής».
Ή όπως είχε πει το 2012 ο Βίκτωρ Ρέστης: «Δεν μπορείς να λες στους πλοιοκτήτες που έχουν έναν βαθμό φορολογικής ασυλίας σε όλο τον κόσμο “θα σε φορολογήσω”. Ναι, σίγουρα. Βρες με πρώτα!».
Τα καλύτερα «πλυντήρια» παγκοσμίως
Δύο από τα σημαντικότερα ζητήματα που ανέδειξαν τα Panama Papers ήταν η τεράστια εμπλοκή της Βρετανίας στο κύκλωμα διακίνησης του βρόμικου χρήματος του πλανήτη, αλλά από την άλλη πλευρά και η σχεδόν παντελής απουσία των ΗΠΑ.
Οι διαρροές αποκάλυψαν ότι τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα του Λονδίνου μαζί με τις στρατιές των κτηματομεσιτών, των δικηγορικών γραφείων, των εταιρειών δημοσίων σχέσεων και των εμπόρων έργων τέχνης ήταν εθισμένα στο βρόμικο χρήμα.
Εδειξαν ότι το Λονδίνο αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του κυκλώματος που περιλαμβάνει τον Παναμά, τις Βρετανικές Παρθένους Νήσους, τις Σεϊχέλες και τα άλλα υπεράκτια κέντρα.
Αποδείχθηκε ότι ανεξαρτήτως του αν είσαι Ρώσος ολιγάρχης, Αφρικανός δικτάτορας ή αξιωματούχος κάποιου εμιράτου στον Περσικό, η Βρετανία και οι υπεράκτιες κτήσεις της είναι πάντα έτοιμες να προσφέρουν μια ζεστή αγκαλιά στο πολύτιμο ρευστό σου.
Μόνον η Mossack Fonseca φέρεται να έστησε για τους πελάτες περί τις 2.800 εταιρείες-βιτρίνα, οι οποίες ήταν ιδιοκτήτριες περιουσιών στη Βρετανία.
Τα βρετανικά κτηματομεσιτικά γραφεία γνώριζαν ότι όταν πωλούσαν πολυτελή ακίνητα των 3-15 εκατ. στερλινών στο Λονδίνο συναλλάσσονταν με βρόμικο χρήμα.
Γι’ αυτό και συνιστούσαν εταιρικές μορφές που θα βοηθούσαν τους αγοραστές να παραμείνουν ανώνυμοι.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον γνώριζε όταν δήλωνε ότι «οι υπεράκτιες εταιρείες κατέχουν σε Αγγλία, Ουαλία μια περιουσία συνολικού ύψους 122 δισ. λιρών... ένα μέρος αυτής -ειδικά στο Λονδίνο- έχει αγοραστεί με λεηλατημένο ή ξεπλυμένο χρήμα».
Ηταν η απόλυτη παραδοχή αδράνειας από έναν πρωθυπουργό ο οποίος προβάλλει όμως εαυτόν εδώ και δύο χρόνια ως σταυροφόρο κατά της διαφθοράς και της φοροαποφυγής.
Ο Κάμερον χρειάστηκε να διαβεβαιώσει δημοσίως τουλάχιστον τρεις φορές από την περασμένη Δευτέρα ότι ο ίδιος και η οικογένειά του δεν πρόκειται να έχουν όφελος στο μέλλον από τις υπεράκτιες εταιρείες που είχε στήσει μέσω Mossack Fonseca ο πατέρας τους Ιαν προκειμένου να μην πληρώνει φόρο στο βρετανικό κράτος.
Χωρίς να πείσει βέβαια, αφού η Telegraph αποκάλυψε χθες ότι η επενδυτική εταιρεία του πατρός Κάμερον Blainmore Holdings είχε μεταφέρει τις δραστηριότητές της στην Ιρλανδία (του μειωμένου εταιρικού φόρου 10%) από το 2010 - τη χρονιά που ο υιός Κάμερον έγινε πρωθυπουργός, προκειμένου να μην υποβληθεί σε εξονυχιστικό έλεγχο.
Η αδράνεια όμως του Βρετανού πρωθυπουργού και συνολικά των κυβερνήσεων, της πολιτικής και οικονομικής ελίτ της Γηραιάς Αλβιώνος να ελέγξουν την μετατροπή της χώρας τους σε παγκόσμιο πλυντήριο βρόμικου χρήματος δεν σταματά εδώ.
Από το 2011 μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας διαπίστωνε ότι οι 17 υπερπόντιες κτήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν από τα πιο δημοφιλή μέρη του κόσμου για το στήσιμο εταιρειών-κελύφη.
Ομως η βρετανική κυβέρνηση δεν έπραξε κάτι. Οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι ήταν, σύμφωνα με τη μελέτη, ιδιαίτερα δημοφιλείς για το επίπεδο της μυστικότητας που προσέφεραν.
Δεν είναι τυχαίο ότι συνολικά 113.000 από τις 214.000 εταιρείες που έστησε η Mossack Fonseca ήταν εκεί.
Xιλιάδες ακόμη εταιρείες-σφραγίδα στήθηκαν και σε άλλες βρετανικές κτήσεις.
Επειτα από έντονες πιέσεις, τόσο οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι όσο και άλλες υπεράκτιες κτήσεις υποχρέωσαν στα τέλη του 2015 τις εταιρείες που ιδρύονταν στην επικράτειά τους να καταχωρίζουν τα ονόματα των διευθυντών και των ιδιοκτητών τους.
Ωστόσο τα στοιχεία αυτά δεν δημοσιοποιούνται στο ευρύ κοινό προφανώς για να μη χαθεί η... ανταγωνιστικότητα.
Παρ’ όλα αυτά ο ΟΟΣΑ θεωρεί σήμερα ότι, επειδή συμμορφώθηκαν με τα πρότυπα ανταλλαγής οικονομικών πληροφοριών με τις φορολογικές αρχές άλλων χωρών, οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι είναι… «σε μεγάλο βαθμό συμβατές» με τη φορολογική συμφωνία που έχουν υπογράψει 100 χώρες του κόσμου.
«Παράδεισος» οι ΗΠΑ
Εκείνη η χώρα που δεν έχει υπογράψει ακόμη αυτή τη συμφωνία είναι πάντως οι ΗΠΑ.
Τυχαίο αυτού δεν είναι το γεγονός ότι μόλις 211 άτομα που είχαν διεύθυνση στις ΗΠΑ βρέθηκαν από την έρευνα ιδιοκτήτες των εταιρειών-βιτρίνες που έστηνε επί 38 συναπτά έτη η Mossack Fonseca.
«Οι Αμερικανοί δεν χρειάζεται να τρέχουν στον Παναμά ή τους άλλους υπεράκτιους παραδείσους προκειμένου να κρύψουν τα πλούτη τους, μπορούν να το κάνουν σε οποιαδήποτε Πολιτεία της χώρας τους», τονίζει η Shruti Shah.
«Σε κάθε Πολιτεία των ΗΠΑ μπορεί κάποιος να ιδρύσει μια εταιρεία περιορισμένης ευθύνης ή μια άλλη νομική οντότητα και δεν απαιτείται η αποκάλυψη του δικαιούχου αυτής (...). Αν χρειαζόταν να ανανεώσω την κάρτα μου στη βιβλιοθήκη θα μου ζητούσαν άδεια οδήγησης ή έναν λογαριασμό ΔΕΚΟ, όχι όμως για τη δημιουργία μια εταιρείας-κέλυφος στις Πολιτείες των ΗΠΑ», τονίζει στον χθεσινό «Guardian» η Shah.
Το Ντέλαγουερ είναι μία τέτοια περίπτωση. H μικρή Πολιτεία της ανατολικής ακτής των ΗΠΑ αποτελεί πιθανότατα τον μεγαλύτερο φορολογικό παράδεισο του πλανήτη.
Οι νόμοι του Ντέλαγουερ καθιστούν εύκολη τη δημιουργία εταιρειών-βιτρίνες με τις οποίες οι αμερικανικές επιχειρήσεις αποφεύγουν την υψηλότερη φορολόγηση στις Πολιτείες όπου δραστηριοποιούνται παραγωγικά.
Περισσότερο από ένα εκατομμύριο εταιρείες και άλλες οντότητες έχουν τη νομική έδρα τους στο Ντέλαγουερ, πάνω από το 50% των εισηγμένων στο χρηματιστήριο επιχειρήσεων των ΗΠΑ (μεταξύ αυτών και το 64% των 500 μεγαλύτερων της λίστας Forbes) έχουν την έδρα τους εκεί.
Δεν είναι όμως μόνο το Ντέλαγουερ. «H Σομαλία εφαρμόζει λίγο πιο αυστηρά πρότυπα απ’ ό,τι το Γουαϊόμινγκ και η Νεβάδα», λέει ο καθηγητής του αυστραλέζικου Πανεπιστημίου Griffin, Τζέισον Σαρμάν.
Στις δύο αυτές Πολιτείες υπάρχει επίσης ανάλογη ευκολία για όσους επιθυμούν ανωνυμία και χαμηλή φορολόγηση.
Διόλου τυχαία είναι δύο Πολιτείες των ΗΠΑ στις οποίες η Mossack Fonseca παρείχε υπηρεσίες.
Ας σημειωθεί ότι έχουν περάσει 8 χρόνια από τότε που κατατέθηκε στο Κογκρέσο νόμος που υποχρεώνει τις Πολιτείες να συλλέγουν, διακρατούν και αναβαθμίζουν πληροφορίες για τους ιδιοκτήτες όλων των εταιρειών που ιδρύονται στις ΗΠΑ. Φυσικά ποτέ δεν εγκρίθηκε.
Ετσι, αυτό που μυρίζονται όλοι πλέον είναι ότι μετά τις αποκαλύψεις των Panama Papers ο αριθμός των εταιρειών-βιτρίνες στις ΗΠΑ θα αυξηθεί.
Αντί να παρκάρουν τα χρήματά τους στην Μπελίζ, τον Παναμά και τα Νησιά Κεϊμάν, εταιρείες και φυσικά πρόσωπα θα στραφούν προς τις ΗΠΑ.
Αλλωστε, από πέρυσι οι ΗΠΑ ήταν ήδη πολύ πιο μπροστά στη σχετική κατάταξη χρηματοοικονομικού απορρήτου τoυ Δικτύου Κοινωνικής Δικαιοσύνης (TJN) από τον Παναμά, στην 3η θέση στον κόσμο έναντι 13ης, πίσω από την Ελβετία και το Χονγκ Κονγκ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου