Εναλλακτικοί τρόποι για την ενίσχυση εσόδων των Ταμείων
Μια άκρως εύθραυστη ισορροπία τρόμου, με τα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων να μην επαρκούν και το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους να εγκρίνει την τελευταία στιγμή έμμεση ή άμεση κρατική χρηματοδότηση ή τη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Ασφάλισης να καλύπτει τις τρύπες, ακολουθώντας τις δοκιμασμένες συνταγές της «ταμειακής διευκόλυνσης» της ανταλλαγής ομολόγων με repos ή της ρευστοποίησης περιουσίας, επιτυγχάνεται τα τελευταία πέντε χρόνια, ώστε να πληρώνονται οι συντάξεις στην ώρα τους...
Οριακή κατάσταση
Οριακή κατάσταση
Η κατάσταση είναι οριακή, καθώς η μείωση της απασχόλησης, η ακόμη μεγαλύτερη αύξηση της ανεργίας, καθώς και η πτώση των μισθών έχουν οδηγήσει σε δραματική μείωση των εσόδων των ασφαλιστικών ταμείων.
Εκτιμάται ότι ύφεση και εισφοροδιαφυγή «κοστίζουν» στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης περί τα 20 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο διπλάσιο της κρατικής χρηματοδότησης, η οποία για το 2015 έχει περιοριστεί στα 9,6 δισ. ευρώ, από 11 δισ. ευρώ τον προηγούμενο χρόνο. Μόνο τους τελευταίους μήνες, από την προκήρυξη των εκλογών και μετά, τα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων από ρυθμίσεις χρεών υποχώρησαν ήδη κατά 18%.
Τα επίσημα στοιχεία των προϋπολογισμών των ασφαλιστικών ταμείων δείχνουν «τρύπα» 1,1 δισ. ευρώ (έπειτα από προσαρμογές που έγιναν από την προηγούμενη ηγεσία του υπουργείου Εργασίας), ενώ τα νέα μέτρα που έχει εξαγγείλει η κυβέρνηση για αναστολή εφαρμογής των διατάξεων που οδηγούν σε μειώσεις συντάξεων, κατάργηση της βασικής - αναλογικής σύνταξης και καταβολή της 13ης σύνταξης στους χαμηλοσυνταξιούχους εκτιμάται ότι θα δημιουργήσουν πρόσθετο έλλειμμα της τάξης του 1 δισ. ευρώ.
Εν αναμονή των νεότερων στοιχείων από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, στο υπουργείο Εργασίας έχουν ήδη θορυβηθεί διαπιστώνοντας ότι η ρευστότητα των ασφαλιστικών ταμείων από 2,155 δισ. ευρώ τον Νοέμβριο του 2013 περιορίστηκε σε μόλις 435 εκατ. ευρώ μέσα σε ένα χρόνο (-79,8%). Εκτιμούν, μάλιστα, ότι στο «κλείσιμο» το ποσό αυτό θα μειωθεί έτι περαιτέρω. Τα στοιχεία του συστήματος «Ηλιος» καταγράφουν, επίσης, αύξηση της συνταξιοδοτικής δαπάνης παρά τη μείωση του αριθμού των δικαιούχων, καθώς είναι σε εκκρεμότητα περισσότερες από 350.000 αιτήσεις για κύριες συντάξεις, επικουρικές και εφάπαξ, με τον χρόνο αναμονής να φτάνει και να ξεπερνάει τα δύο χρόνια. Για την άμεση καταβολή όλων αυτών των συντάξεων και των εφάπαξ εκτιμάται ότι απαιτούνται 2,8 δισ. ευρώ.
Εκτιμάται ότι ύφεση και εισφοροδιαφυγή «κοστίζουν» στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης περί τα 20 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο διπλάσιο της κρατικής χρηματοδότησης, η οποία για το 2015 έχει περιοριστεί στα 9,6 δισ. ευρώ, από 11 δισ. ευρώ τον προηγούμενο χρόνο. Μόνο τους τελευταίους μήνες, από την προκήρυξη των εκλογών και μετά, τα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων από ρυθμίσεις χρεών υποχώρησαν ήδη κατά 18%.
Τα επίσημα στοιχεία των προϋπολογισμών των ασφαλιστικών ταμείων δείχνουν «τρύπα» 1,1 δισ. ευρώ (έπειτα από προσαρμογές που έγιναν από την προηγούμενη ηγεσία του υπουργείου Εργασίας), ενώ τα νέα μέτρα που έχει εξαγγείλει η κυβέρνηση για αναστολή εφαρμογής των διατάξεων που οδηγούν σε μειώσεις συντάξεων, κατάργηση της βασικής - αναλογικής σύνταξης και καταβολή της 13ης σύνταξης στους χαμηλοσυνταξιούχους εκτιμάται ότι θα δημιουργήσουν πρόσθετο έλλειμμα της τάξης του 1 δισ. ευρώ.
Εν αναμονή των νεότερων στοιχείων από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, στο υπουργείο Εργασίας έχουν ήδη θορυβηθεί διαπιστώνοντας ότι η ρευστότητα των ασφαλιστικών ταμείων από 2,155 δισ. ευρώ τον Νοέμβριο του 2013 περιορίστηκε σε μόλις 435 εκατ. ευρώ μέσα σε ένα χρόνο (-79,8%). Εκτιμούν, μάλιστα, ότι στο «κλείσιμο» το ποσό αυτό θα μειωθεί έτι περαιτέρω. Τα στοιχεία του συστήματος «Ηλιος» καταγράφουν, επίσης, αύξηση της συνταξιοδοτικής δαπάνης παρά τη μείωση του αριθμού των δικαιούχων, καθώς είναι σε εκκρεμότητα περισσότερες από 350.000 αιτήσεις για κύριες συντάξεις, επικουρικές και εφάπαξ, με τον χρόνο αναμονής να φτάνει και να ξεπερνάει τα δύο χρόνια. Για την άμεση καταβολή όλων αυτών των συντάξεων και των εφάπαξ εκτιμάται ότι απαιτούνται 2,8 δισ. ευρώ.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα ρευστότητας φαίνεται πως αντιμετωπίζει ο Οργανισμός Ασφάλισης Ελευθέρων Επαγγελματιών (ΟΑΕΕ), καθώς τα έσοδα από εισφορές ανέρχονται σε 260 εκατ. ευρώ το δίμηνο, όταν οι μηνιαίες ανάγκες για την πληρωμή συντάξεων ξεπερνούν τα 250 εκατ. Μικρότερο πρόβλημα ταμειακής ρευστότητας, μέγιστο όμως πρόβλημα περιουσίας αντιμετωπίζει και το ΙΚΑ, το οποίο για να πληρώνει συντάξεις χρειάζεται περίπου 1 δισ. ευρώ κάθε μήνα, ποσό που μετά βίας «πιάνει» κάποιους μήνες του χρόνου, κυριολεκτικά την τελευταία μέρα. Τον Ιανουάριο, σύμφωνα με τα στοιχεία που διαθέτουν στη Γενική Γραμματεία Κοινωνικών Ασφαλίσεων, τα έσοδα του μεγαλύτερου ασφαλιστικού φορέα της χώρας ανήλθαν σε 958 εκατ. ευρώ, στα ίδια δηλαδή επίπεδα με τον Ιανουάριο του 2014.
Σε αυτό το περιβάλλον, οι επιλογές του υπουργείου και των διοικήσεων των ασφαλιστικών οργανισμών, εκτός από την προσπάθεια για αύξηση των εσόδων μέσω νέας ρύθμισης, πάταξης της εισφοροδιαφυγής και σταδιακής αύξησης των κατώτατων μισθών, είναι γνωστές, δοκιμασμένες αλλά και περιορισμένες.
Κουμπαράς
Εκτός από την προβλεπόμενη κρατική χρηματοδότηση υπάρχει και το έκτακτο κονδύλι του προϋπολογισμού, ύψους 1 δισ. ευρώ, που χρησιμοποιείται για την κάλυψη τέτοιων αναγκών.
Το ΑΚΑΓΕ (Ασφαλιστικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης Γενεών), ο κουμπαράς των Ταμείων που έχει δημιουργηθεί εδώ και χρόνια, μπορεί να μην έχει ακόμη «σπάσει», διαθέτει όμως δύο... παράπλευρους λογαριασμούς, οι οποίοι «αιμοδοτούν» τα ταμεία κύριας και επικουρικής ασφάλισης. Εκτός δηλαδή από το ποσό των 3,1 δισ. ευρώ που αποτελεί το αποθεματικό του ΑΚΑΓΕ και το οποίο δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθεί πριν από το 2019, υπάρχουν δύο λογαριασμοί με έσοδα από τις έκτακτες εισφορές στις συντάξεις, ύψους περίπου 550 εκατ. ευρώ. Από αυτούς τους δύο λογαριασμούς καλύφθηκαν ελλείμματα του ΟΑΕΕ και του ενιαίου υπερ-επικουρικού των μισθωτών (ΕΤΕΑ) τον Δεκέμβριο του 2014 και εκτιμάται ότι θα καλυφθούν και το 2015.
Κουμπαράς
Εκτός από την προβλεπόμενη κρατική χρηματοδότηση υπάρχει και το έκτακτο κονδύλι του προϋπολογισμού, ύψους 1 δισ. ευρώ, που χρησιμοποιείται για την κάλυψη τέτοιων αναγκών.
Το ΑΚΑΓΕ (Ασφαλιστικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης Γενεών), ο κουμπαράς των Ταμείων που έχει δημιουργηθεί εδώ και χρόνια, μπορεί να μην έχει ακόμη «σπάσει», διαθέτει όμως δύο... παράπλευρους λογαριασμούς, οι οποίοι «αιμοδοτούν» τα ταμεία κύριας και επικουρικής ασφάλισης. Εκτός δηλαδή από το ποσό των 3,1 δισ. ευρώ που αποτελεί το αποθεματικό του ΑΚΑΓΕ και το οποίο δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθεί πριν από το 2019, υπάρχουν δύο λογαριασμοί με έσοδα από τις έκτακτες εισφορές στις συντάξεις, ύψους περίπου 550 εκατ. ευρώ. Από αυτούς τους δύο λογαριασμούς καλύφθηκαν ελλείμματα του ΟΑΕΕ και του ενιαίου υπερ-επικουρικού των μισθωτών (ΕΤΕΑ) τον Δεκέμβριο του 2014 και εκτιμάται ότι θα καλυφθούν και το 2015.
Παράλληλα, είναι πάγια τακτική κυρίως του ΙΚΑ να μην αποδίδει το σύνολο των συνεισπραττόμενων εισφορών, των εισφορών, δηλαδή, που εισπράττει για λογαριασμό τρίτων (ΟΑΕΔ, ΕΟΠΥΥ κ.λπ.), ενώ πολύ συχνά καταφεύγει στον εσωτερικό δανεισμό ή στην ταμειακή διευκόλυνση από άλλα ταμεία ή κλάδους που διαθέτουν ρευστότητα και βέβαια στην ανταλλαγή repos με ομόλογα.
Πρόστιμα... υπέρ του ασφαλιστικού συστήματος
Με τη ρευστότητα του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης να ακροβατεί, η ηγεσία της κοινωνικής ασφάλισης καλείται να λύσει έναν ακόμη δύσκολο γρίφο, αυτόν της εξεύρεσης πρόσθετων πόρων χρηματοδότησης των ασφαλιστικών ταμείων, διασφαλίζοντας τη μακροπρόθεσμη και απρόσκοπτη καταβολή παροχών προς τους ασφαλισμένους.
Τόσο ο αναπληρωτής υπουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων Δημήτρης Στρατούλης όσο και ο γενικός γραμματέας Γιώργος Ρωμανιάς έχουν επεξεργαστεί προτάσεις για τη θεσμοθέτηση νέων πόρων υπέρ του ασφαλιστικού συστήματος, επιπλέον της προβλεπόμενης κρατικής χρηματοδότησης. Και οι δύο εκτιμούν ότι πρόκειται κυρίως για πόρους που είναι σε θέση να αποδώσουν άμεσα και αποτελεσματικά τα απαραίτητα έσοδα, απορρίπτοντας, τουλάχιστον για την ώρα, θέσεις και προτάσεις που αφορούν στην επιβολή νέων φόρων.
Μεταξύ των προτάσεων για επιπλέον χρηματοδότηση των Ταμείων, που ήδη έχουν κατατεθεί στο υπουργείο, χωρίς οριστική επεξεργασία και συγκεκριμένη κοστολόγηση, είναι:
Τόσο ο αναπληρωτής υπουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων Δημήτρης Στρατούλης όσο και ο γενικός γραμματέας Γιώργος Ρωμανιάς έχουν επεξεργαστεί προτάσεις για τη θεσμοθέτηση νέων πόρων υπέρ του ασφαλιστικού συστήματος, επιπλέον της προβλεπόμενης κρατικής χρηματοδότησης. Και οι δύο εκτιμούν ότι πρόκειται κυρίως για πόρους που είναι σε θέση να αποδώσουν άμεσα και αποτελεσματικά τα απαραίτητα έσοδα, απορρίπτοντας, τουλάχιστον για την ώρα, θέσεις και προτάσεις που αφορούν στην επιβολή νέων φόρων.
Μεταξύ των προτάσεων για επιπλέον χρηματοδότηση των Ταμείων, που ήδη έχουν κατατεθεί στο υπουργείο, χωρίς οριστική επεξεργασία και συγκεκριμένη κοστολόγηση, είναι:
- Κοινωνική ρήτρα στα δημόσια έργα ως ποσοστό επί της αξίας του αναλαμβανόμενου έργου με το οποίο θα επιβαρύνεται ο εργολήπτης σε κάθε περίπτωση συμβάσεων παραχώρησης δημοσίων έργων και συμβάσεων κρατικών προμηθειών.
- Μέρος από τα πρόστιμα που επιβάλλονται για φοροδιαφυγή κατά τους φορολογικούς ελέγχους των επιχειρήσεων.
- Μέρος από τα πρόστιμα που επιβάλλονται από το υπουργείο Εμπορίου ή από την Αρχή Ανταγωνισμού.
- Μέρος από τα πρόστιμα που επιβάλλονται για παραβιάσεις του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (KOK).
- Μέρος από τα πρόστιμα που επιβάλλονται για φοροδιαφυγή κατά τους φορολογικούς ελέγχους των επιχειρήσεων.
- Μέρος από τα πρόστιμα που επιβάλλονται από το υπουργείο Εμπορίου ή από την Αρχή Ανταγωνισμού.
- Μέρος από τα πρόστιμα που επιβάλλονται για παραβιάσεις του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (KOK).
- Μέρος από τα πρόστιμα που επιβάλλουν ανεξάρτητες αρχές, όπως ΡΑΕ, ΕΣΡ, ΑΑΔΑΕ και ΕΕΤΤ.
- Τμήμα από τα φορολογικά έσοδα.
- Πόροι από το ΑΚΑΓΕ.
Για την ώρα, δεν εξετάζεται από το υπουργείο παλαιότερη πρόταση του κ. Ρωμανιά, για την επιβολή ενός φόρου «mini Tobin», ο οποίος θα επιβάρυνε αποκλειστικά τα πιστωτικά ιδρύματα και όχι τους συναλλασσομένους με αυτά και θα περιοριζόταν σε ένα μικρό ποσοστό επί της αξίας των συναλλαγών, και μάλιστα αφού εξαιρούνταν οι διεθνείς συναλλαγές. Ο ίδιος ο γενικός γραμματέας Κοινωνικής Ασφάλισης επισημαίνει ότι δεν είναι σωστός ο χρόνος για τη συζήτηση ενός τέτοιου μέτρου, όπως αντίστοιχα δεν μπορεί αυτή την εποχή να εφαρμοστεί και η παλαιότερη σκέψη για ρήτρα επί της δημόσιας ακίνητης περιουσίας, καθώς οι αντικειμενικές αξίες μειώνονται και σε κάθε περίπτωση υπολείπονται κατά πολύ των αντίστοιχων εμπορικών αξιών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου