Οι έμμεσοι φόροι καλά κρατούν

Γιώργος Α. Κορομηλάς
Πρόεδρος Ινστιτούτου Οικονομικών και Φορολογικών Μελετών

Είναι γνωστό ότι η ανάγκη του κράτους για έσοδα οδηγεί, κατά κανόνα, σε λήψη μέτρων που αυξάνουν τη φορολογία, ειδικά την έμμεση, δημιουργώντας ορατά και πολλές φορές ανεπίλυτα προβλήματα. Το θέμα είναι ότι τα μέτρα αυτά αποκτούν μόνιμο χαρακτήρα και εντασσόμενα πλέον στο φορολογικό σύστημα της χώρας λαμβάνονται υπόψη στην αξιολόγησή του, δηλαδή αξιολογείται η κατανομή των συνολικών φορολογικών εσόδων στις διαφορετικές ομάδες και η μεταξύ τους σχέση, έτσι ώστε να εξαχθούν τα συμπεράσματα εκείνα αναφορικά με τα φορολογικά βάρη τα οποία επιβάλλονται και τις τυχόν στρεβλώσεις που παράγουν.

Από το 2010 παρατηρούμε συνεχείς και σημαντικές αυξήσεις στους έμμεσους φόρους, ειδικά στο ΦΠΑ, με αποτέλεσμα την ποσοστιαία αύξηση της συμμετοχής των έμμεσων φόρων ως προς το σύνολο των φορολογικών εσόδων, σε ποσοστά με στοιχεία Ιουνίου 2016 περίπου 61% των φορολογικών εσόδων να προέρχεται από τους έμμεσους φόρους έναντι 39% από άμεσους, καταγράφοντας αύξηση σε σχέση με τα στοιχεία του 2015 κατά 4,9%.

Η σχέση αυτή ανάμεσα στα έσοδα από άμεσους και έμμεσους φόρους δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη διότι παρόμοια πρακτική ακολουθείται γενικότερα εντός και εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η υιοθέτηση πολιτικής επιβολής νέων ή/και αύξησης υφιστάμενων έμμεσων φόρων έρχεται να δικαιολογηθεί από τους εμπνευστές της βάσει μιας σειράς επιχειρημάτων με κυριότερο το ότι οι έμμεσοι φόροι έχει αποδειχθεί ότι είναι κοινωνικά άδικοι αλλά θεωρούνται περισσότερο ανθεκτικοί στις υφιστάμενες διακυμάνσεις της οικονομικής δραστηριότητας σε σύγκριση με τους άμεσους φόρους, οι οποίοι συνδέονται πιο άμεσα με την κερδοφορία των επιχειρήσεων ή/και με το τελικό καθαρό φορολογητέο εισόδημα των φυσικών προσώπων. Όμως η «ανθεκτικότητα» αυτών δεν δικαιολογεί σε καμία περίπτωση καμία περαιτέρω αύξησή τους διότι θα πυροδοτηθούν αλυσιδωτές αντιδράσεις οι οποίες θα οδηγήσουν σε περαιτέρω ύφεση με ανυπολόγιστες συνέπειες.

Έχει καταγραφεί επίσης η άποψη ότι θα πρέπει να αυξηθεί η φορολογία στις επιχειρηματικές δραστηριότητες διότι η μείωση του κύκλου εργασιών και συνεπώς των κερδών λόγω της ύφεσης σε συνδυασμό με τη μείωση των φορολογικών συντελεστών που ζητούν οι φορείς της αγοράς μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές απώλειες φορολογικών εσόδων. Σίγουρα οι άμεσοι φόροι είναι πιο ευαίσθητοι στις μεταβολές της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας, ειδικά σε περιόδους οικονομικής ύφεσης, αλλά αυτό ως γεγονός δεν δικαιολογεί την άποψη αυτή ούτε μπορεί να επιτρέψει άλλες φορολογικές παρεμβάσεις, οι οποίες μπορούν να πλήξουν ευθέως την επιχειρηματικότητα.

Για κανένα λόγο δεν επιτρέπεται να δημιουργηθεί ένα φορολογικό περιβάλλον στο οποίο θα κυριαρχεί η αβεβαιότητα, διότι όχι μόνο δεν θα υπάρξουν νέες επενδύσεις, αλλά και οι υφιστάμενες επενδυτικές δραστηριότητες θα κάνουν φτερά. Απαιτείται να γίνει μια ουσιαστική φορολογική μεταρρύθμιση, να δημιουργηθεί ένα απλό, σταθερό και δίκαιο φορολογικό περιβάλλον έτσι ώστε οι επενδυτές ημεδαποί και αλλοδαποί να γνωρίζουν, στον πλέον ικανοποιητικό βαθμό, τις συνολικές τους φορολογικές υποχρεώσεις έτσι ώστε να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν τις μελλοντικές επιχειρηματικές κινήσεις τους τις οποίες έχει ανάγκη η χώρα μας για να εξέλθει από την ύφεση.

Μια υγιής αύξηση των εσόδων δεν μπορεί ούτε θα προέλθει από οποιαδήποτε νέα αύξηση είτε στην έμμεση είτε στην άμεση φορολογία, αντίθετα θα προέλθει από την απλοποίηση και τη σταθεροποίηση του φορολογικού συστήματος και την ουσιαστική καταπολέμηση της φορολογικής παραβατικής συμπεριφοράς.