Η απασχόληση ανηλίκων είναι ένα φαινόµενο, σταθερά ορατό κατά την ιστορική εξέλιξη των ανθρώπινων κοινωνιών. Η χώρα µας λόγω της οικονοµικής κρίσης που βιώνει τα τελευταία έτη, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγµα αποσταθεροποίησης των πολιτικών, οικονοµικών και κοινωνικών της δοµών.
της Πανωραίας Ντάτη (Επιθεωρήτρια ΣΕΠΕ, Οικονομολόγος, MSc in Management Services)
Το οικογενειακό εισόδηµα έχει δραµατικά µειωθεί, µε την περικοπή µισθών, συντάξεων κ.λπ. και συγχρόνως τα ποσοστά ανεργίας έχουν αυξηθεί (αν και τον τελευταίο χρόνο, σύµφωνα µε επίσηµα στοιχεία, έχουν µειωθεί). Πλέον οι εργασιακές σχέσεις έχουν µετατοπισθεί σε νέες µορφές απασχόλησης, µε τις οποίες διαπιστώνεται µείωση του βιοτικού επιπέδου της ελληνικής οικογένειας. Ως συνέπεια αυτών αναδεικνύεται η αύξηση της παιδικής εργασίας, όπου σε πολλές περιπτώσεις ακολουθούνται οι νόµιµες διαδικασίες για την πρόσληψη ανηλίκων, αλλά δυστυχώς υπάρχουν και περιπτώσεις στις οποίες υποκρύπτεται και παράνοµη απασχόληση αυτών, όπου οι ανήλικοι παραµένουν ανασφάλιστοι και δυστυχώς πολλές φορές απλήρωτοι, χωρίς να τηρούνται τα ισχύοντα χρονικά όρια εργασίας και οι συνθήκες ασφάλειας και υγείας στους χώρους εργασίας.
 Εργασία ανηλίκου
Ανήλικοι που δεν έχουν συµπληρώσει το 15ο έτος της ηλικίας τους απαγορεύεται να απασχοληθούν σε οποιαδήποτε εργασία. Οι ανήλικοι δεν επιτρέπεται να απασχολούνται, αν δεν είναι εφοδιασµένοι µε βιβλιάριο εργασίας, ειδικό για τη συγκεκριµένη εργασία ή οµάδα εργασιών. Βιβλιάριο εργασίας δεν απαιτείται, όταν πρόκειται για απασχόληση ανηλίκου, σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 52 του Ν.3850/2010, δηλ. για καλλιτεχνικές και παρεµφερείς εργασίες, ύστερα από άδεια της Eπιθεώρησης Εργασίας.


Χορήγηση βιβλιαρίου ανηλίκου
Για την εργασία ανηλίκου απαιτείται η έκδοση βιβλιαρίου εργασίας ανηλίκου (Υ.Α. 1390/1989 – ΦΕΚ Β΄ 766/09-10- 1989), όπου ο εργοδότης που προτίθεται να απασχολήσει ανήλικο βεβαιώνει σε υπεύθυνη δήλωση του Ν.1599/1985, την ειδικότητα απασχόλησης και τα καθήκοντα αυτού, αναφέροντας ότι ο ανήλικος δεν θα απασχοληθεί σε βαριές, επικίνδυνες και ανθυγιεινές εργασίες. Η χορήγηση βιβλιαρίων ανηλίκων γίνεται από τις κατά τόπους Επιθεωρήσεις Εργασίας του τόπου κατοικίας του ανήλικου ή του τόπου εργασίας, κατ΄εκλογή του. Το εν λόγω βιβλίο θεωρείται από την αρµόδια Επιθεώρηση Εργασίας, αφού πρωτίστως ο ανήλικος προβεί σε ιατρικές εξετάσεις, βάσει παραπεµπτικού που του χορηγείται και ισχύει για τον αναγραφόµενο σε αυτόν χρόνο.
 Πρόσληψη
Με την «οριστική» παραλαβή του βιβλιαρίου εργασίας, ο ανήλικος είναι σε θέση να µπορεί να προσληφθεί από τον εργοδότη που συµπλήρωσε την υπεύθυνη δήλωση. Το εν λόγω βιβλιάριο εργασίας δεν ισχύει για κανένα άλλο εργοδότη και για καµία άλλη εργασία, εκτός από αυτές που αναφέρονται στην υπεύθυνη δήλωση. Αν τροποποιηθούν τα καθήκοντα χρειάζονται επιπλέον ιατρικές εξετάσεις. Η διαδικασία της πρόσληψης γίνεται µέσα από το Πληροφοριακό σύστηµα ΕΡΓΑΝΗ, όπως ακολουθείται και για τους λοιπούς εργαζοµένους, µε την συµπλήρωση του αντίστοιχου αριθµού µητρώου του θεωρηµένου βιβλιαρίου εργασίας ανηλίκου.



Ανήλικοι σε καλλιτεχνικές εργασίες
Με άδεια της Επιθεώρησης Εργασίας επιτρέπεται η απασχόληση ανηλίκων που δεν έχουν συµπληρώσει το 15ο έτος της ηλικίας τους σε θεατρικές παραστάσεις, µουσικές εκτελέσεις ή άλλες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, διαφηµιστικά προγράµµατα, επιδείξεις µόδας, ραδιοφωνικές ή τηλεοπτικές εγγραφές ή εκποµπές, εγγραφές σε βίντεο, κινηµατογραφικές λήψεις, καθώς και η χρησιµοποίηση τους ως µοντέλων, εφόσον δεν βλάπτεται η σωµατική και η ψυχική και ηθική τους υγεία. Για την απασχόληση σε άλλες παρεµφερείς απασχολήσεις, εκδίδεται για τον σκοπό τούτο Υπουργική απόφαση.
Ωράριο εργασίας
Το ωράριο των εργαζοµένων κάτω των 16 ετών καθώς και των ανήλικων που φοιτούν σε γυµνάσια, λύκεια και κάθε τύπου τεχνικές ή επαγγελµατικές σχολές δηµόσιες ή ιδιωτικές αναγνωρισµένες από το κράτος πρέπει να ακολουθείται ως ακολούθως:
Η απασχόληση δεν πρέπει να είναι περισσότερο από 6 ώρες την ηµέρα και 30 ώρες την εβδοµάδα.
Η ανάπαυση να είναι 12 τουλάχιστον συνεχών ωρών ανάµεσα στις βάρδιες που πρέπει να συµπεριλαµβάνει το χρονικό διάστηµα από 10µ.µ. έως 6π.µ..
Η νυχτερινή εργασία από 10:00µ.µ. έως 06:00 π.µ. απαγορεύεται σε οποιοδήποτε είδος εργασίας.
Η ηµερήσια απασχόληση ανηλίκων που φοιτούν σε γυµνάσια ή λύκεια, κάθε τύπο τεχνικές ή επαγγελµατικές σχολές, δηµόσιες ή ιδιωτικές αναγνωρισµένες από το κράτος, αρχίζει και τελειώνει δύο ώρες τουλάχιστον πριν από την έναρξη ή µετά τη λήξη των µαθηµάτων (Απόφ.188310/46 Υπ.Οικον. και Εργασίας και 25825/51 ερµηνευτική).
Όταν ο ηµερήσιος χρόνος εργασίας υπερβαίνει τις 4,5 ώρες, παρέχεται στους νέους διάλειµµα 30 τουλάχιστον συνεχών λεπτών.
Υπερωριακή απασχόληση των ανηλίκων απαγορεύεται.
Οι ως άνω περιορισµοί ισχύουν ακόµα και για την απασχόληση των ανηλίκων σε οικογενειακές επιχειρήσεις.
 Απαγορευµένες εργασίες Κυριακής και εξαιρέσιµων
Σύµφωνα, µε τη ρητή διάταξη του νόµου, πρόσωπα, που δεν συµπλήρωσαν το 16ο έτος της ηλικίας τους δεν επιτρέπεται να εργάζονται τις Κυριακές και τις εξαιρέσιµες εορτές σε α) βιοµηχανικά και βιοτεχνικά εργοστάσια και εργαστήρια, β) λατοµεία, µεταλλεία και ορυχεία κάθε είδους, γ) οικοδοµικές ή άλλες παρεµφερείς υπαίθριες εργασίες, δ) εµπορικά καταστήµατα και πρατήρια κάθε είδους (εγκ. Υπ. Εργ. 253/1972).
Η ανωτέρω απαγόρευση δεν ισχύει όταν πρόκειται για εργασία, η οποία επιβάλλεται λόγω ανωτέρας βίας, ιδίως δε όταν αυτή εκτελείται κατόπιν διαταγής της Αρχής ή είναι απαραίτητη για την ασφάλεια των προσώπων ή την κοινή σωτηρία ή τις παραµονές Χριστουγέννων και ευαγγελισµού, εφόσον συµπέσουν µε ηµέρα Κυριακή ή κατά τη διάρκεια τοπικής εµπορικής πανήγυρης (αρ. 9 ΒΔ. 14/1913). Να σηµειωθεί ότι η σύµβαση εργασίας που καταρτίζεται κατά παράβαση των ανωτέρω διατάξεων είναι άκυρη και ο εργοδότης διώκεται και ποινικώς αυτεπάγγελτα ή κατόπιν µήνυσης από τα εποπτικά και αστυνοµικά όργανα ή από την οικεία εργατική επαγγελµατική οργάνωση (αρ. 16 του Ν.2639/98).




 Νυχτερινή εργασία
Όσον αφορά τις ώρες εργασίας των ανηλίκων επισηµαίνουµε την απαγόρευση της νυχτερινής εργασίας τους, δηλαδή κατά τις ώρες από 10.00 το βράδυ έως 06.00 το πρωί της επόµενης ηµέρας (άρθρα 54, 65 του Ν.3850/10– άρθρο 8 του Π.Δ 62/98- άρθρο 5 του N.1837/89).
Επιτρέπεται ανήλικοι κάτω των 18 ετών, να απασχολούνται κατά τη νύχτα σε βιοµηχανικές επιχειρήσεις, δηµόσιες ή ιδιωτικές ή στα παραρτήµατα αυτών:
α) σε εργασίες που απασχολούνται µόνο µέλη µιας και της αυτής οικογένειας, β) όταν οι ανάγκες της µαθητείας τους ή της επαγγελµατικής τους κατάρτισης το απαιτούν.
Στην περίπτωση αυτή, η απασχόληση των ανηλίκων επιτρέπεται µόνο εφόσον συµπληρώσουν το 16ο έτος ηλικίας και µε τον όρο ότι θα εξασφαλίζεται συνεχής νυχτερινή διακοπή, που θα έχει διάρκεια τουλάχιστον 13 ώρες (αρ.3 παρ.2 του Ν.4215/1961).
Αµοιβή
Οι ανήλικοι εργαζόµενοι αµείβονται µε βάση το κατώτατο τουλάχιστον ηµεροµίσθιο του ανειδίκευτου εργάτη που προβλέπεται από την ΕΓΣΣΕ, ανάλογα µε τις ώρες απασχόλησής τους. Ευνοϊκότερες συνθήκες εργασίας και µεγαλύτερη αµοιβή ρυθµίζονται µε συλλογικές συµβάσεις εργασίας.
 Κανονική άδεια
Η κανονική άδεια χορηγείται κατά την περίοδο των θερινών σχολικών διακοπών σε συνεχείς ηµέρες. Το µισό της κανονικής άδειας χορηγείται τµηµατικά και σε άλλες χρονικές περιόδους, αν το ζητήσει ο ανήλικος (αρ.56 παρ.1 του Ν.3850/2010). Οι διατάξεις οι οποίες ρυθµίζουν την κανονική άδεια στις επιχειρήσεις που λειτουργούν εποχιακά και ευνοϊκότερες για τους εργαζοµένους ρυθµίσεις δεν θίγονται. Κατά τα λοιπά εφαρµόζονται οι κείµενες διατάξεις περί κανονικών αδειών όπως ισχύουν κάθε φορά.
Άδεια εξετάσεων
Οι ανήλικοι εργαζόµενοι, ανεξάρτητα από το χρόνο απασχόλησης τους, όταν είναι συγχρόνως και µαθητές ή σπουδαστές σε αναγνωρισµένη σχολή, δικαιούνται για τη συµµετοχή τους στις εξετάσεις και άδεια δύο ηµερών, συνεχόµενη ή τµηµατική, κατά την αίτησή τους, για κάθε ηµέρα εξετάσεων, µε την υποχρέωση να αποδεικνύουν τη συµµετοχή τους µε σχετική βεβαίωση. Η άδεια αυτή δεν µπορεί να είναι µικρότερη των 14 ηµερών συνολικά. Οι άδειες αυτές είναι χωρίς αποδοχές από τον εργοδότη. Οι αποδοχές των αδειών αυτών καταβάλλονται πάντοτε από τον Ο.Α.Ε.Δ. και η δαπάνη των έξι πρώτων ηµερών κατ’ έτος βαρύνει τον προϋπολογισµό αυτού, η δε λοιπή αποδίδεται στον Ο.Α.Ε.Δ. από τον προϋπολογισµό του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, στον οποίο εγγράφεται σχετική πίστωση.
Ανανέωση Βιβλιαρίου Εργασίας
Τα βιβλιάρια εργασίας αναθεωρούνται κατ΄έτος ή σε µικρότερα χρονικά διαστήµατα αν κατά την κρίση του Επιθεωρητή Εργασίας ή του ιατρού απαιτούνται ιατρικές εξετάσεις σε µικρότερα του έτους χρονικά διαστήµατα, καθώς και όταν υπάρχει αλλαγή εργασίας.
Σε περίπτωση απώλειας ή φθοράς του βιβλιαρίου αντικαθίσταται από την Επιθεώρηση Εργασίας, σύµφωνα µε τις προβλεπόµενες διαδικασίες (ιατρικές εξετάσεις κ.λπ.).
 Αξιώσεις ανηλίκων
Ανήλικοι που απασχολούνται σε οποιονδήποτε εργοδότη έχουν όλες τις αξιώσεις που απορρέουν από έγκυρη σύµβαση εξαρτηµένης εργασίας, ανεξάρτητα αν τηρήθηκαν οι διατάξεις για την πρόσληψή τους.




 Ποινικές και διοικητικές κυρώσεις
Ο έλεγχος της εφαρµογής των διατάξεων του νόµου, ανήκει στην Επιθεώρηση Εργασίας, τα όργανα της οποίας µπορούν να απαγορεύσουν τη συνέχιση της εργασίας του ανηλίκου σε ορισµένη επιχείρηση, όταν απασχολείται µε συνθήκες που δε διασφαλίζουν τη σωµατική ή ψυχική του υγεία.
Ο εργοδότης ή οι εκπρόσωποί του που παραβαίνουν από δόλο ή από αµέλεια τις διατάξεις του νόµου (αρ.67 Ν.3850/2010) και των αποφάσεων, που εκδίδονται κατ’ εξουσιοδότησή του, τιµωρούνται, αν από άλλη ποινική διάταξη δεν προβλέπεται βαρύτερη ποινή, µε τις ποινές του άρθρου 458 του Ποινικού Κώδικα.
Με κράτηση ή πρόστιµο τιµωρείται και εκείνος που ασκεί την επιµέλεια του ανηλίκου, όταν επιτρέπει σε αυτόν να ασχολείται κατά παράβαση των άρθρων 51, 52, 54 και 57 του Ν.3850/2010.
Εργοδότης που παραβιάζει τις διατάξεις και απασχολεί ανηλίκους σε εργασίες, έργα ή δραστηριότητες κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 65, παρ. 4, 5 και 6, τιµωρείται µε φυλάκιση µέχρι δύο ετών και µε χρηµατική ποινή.
Με την ίδια ποινή τιµωρείται και όποιος έχει την επιµέλεια ανηλίκου που απασχολείται σε εργασία, έργο ή δραστηριότητες κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 65, παρ. 4, 5 και 6.
 Συμπερασματικά
Η απασχόληση ανηλίκων για πολλούς γονείς ισοδυναμεί με την τάση και την αντίληψη ότι η εργασία θα μετατρέψει τα παιδιά σε ώριμους, υπεύθυνους ενήλικες και ότι μέσα από την επαφή με τον κόσμο της εργασίας και των δυσκολιών του να εξασφαλίσεις μισθό, θα συνειδητοποιήσουν ότι «αγαθά κόποις κτώνται». Άλλοι δε γονείς προσδοκούν στην ενίσχυση των εισοδημάτων στον οικογενειακό προϋπολογισμό και άλλοι ζουν αποκλειστικά από την εργασία ανηλίκων. Σε κάθε περίπτωση, τα στατιστικά στοιχεία σε παγκόσμιο επίπεδο είναι δραματικά και η παιδική εργασία εξακολουθεί να υπάρχει σε πολλά σημεία με ανήλικους να πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης και σκληρής κακομεταχείρισης, αλλά και παράνομης απασχόλησης.
Το ποσοστό ανηλίκων που εργάζονται θα πρέπει να θεωρηθεί πλέον δείκτης οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, ωστόσο υφίσταται απουσία ολοκληρωμένων και ενημερωμένων στατιστικών στοιχείων, συντονιστικού φορέα και συνολικού σχεδίου δράσης. Δε γνωρίζουμε με απόλυτη ακρίβεια τον αριθμό ανηλίκων που απασχολούνται είτε υπό νόμιμες είτε υπό παράνομες συνθήκες. Επιπλέον, ο αριθμός των παιδιών και εφήβων που απασχολούνται σε οικογενειακές επιχειρήσεις αποτελεί δε την αρχή για μια άλλη μορφή απαγορευμένης εργασίας, όπου δεν τηρούνται ωράρια και μέτρα ασφάλειας και υγείας, με συνέπειες και στη σχολική επίδοση των παιδιών.
*Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από άρθρο της κας Πανωραίας Ντάτη, με τίτλο «Το σύννομο πλαίσιο της εργασίας ανηλίκων εργαζομένων» που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Οκτωβρίου 2017 του περιοδικού Epsilon7.
πηγή :www.e-forologia.gr