ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΦΠΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Το ελληνικό παράδοξο του ΦΠΑ και η ευρωπαϊκή εμπειρία

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΦΠΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Το ελληνικό παράδοξο του ΦΠΑ και η ευρωπαϊκή εμπειρία

Σημαντική επιβάρυνση των νοικοκυριών θα επιφέρει η αναπροσαρμογή του ΦΠΑ σύμφωνα με τον πρόεδρο της Ελληνικής Συνομοσπονδίας Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας Βασίλη Κορκίδη, ενώ υπογραμμίζει ότι το πρόβλημα της Ελλάδας με τον ΦΠΑ έγκειται στην αποδοτικότητα του συγκεκριμένου φόρου, καθώς η Ελλάδα διαθέτει έναν από τους τέσσερις υψηλότερους συντελεστές ΦΠΑ στην Ευρώπη.

Ο κ. Κορκίδης αναφέρει σε σημερινές δηλώσεις του ότι η γενική γραμματεία Εμπορίου έχοντας το 2014 μετρήσει επιστημονικά την επίπτωση του ενιαίου συντελεστή ΦΠΑ υπολόγισε αύξηση 2,6% στη συνολική κατανάλωση, ενώ για τη διατροφή η αύξηση φτάνει το 4,5%. Δηλαδή σε ετήσια δαπάνη 10.000 ενός νοικοκυριού, η επιβάρυνση θα είναι περίπου 260 ευρώ.

Συγκεκριμένα, όπως σημειώνει, γίνεται λόγος για τη θέσπιση δύο συντελεστών, έναν χαμηλό για τα τρόφιμα, τα φάρμακα και τα βιβλία και έναν υψηλό για όλα τα υπόλοιπα προϊόντα και υπηρεσίες. Σύμφωνα με τα πιθανά σενάρια εξετάζεται ενιαίος συντελεστής 16% ή 18% διατηρώντας το 6,5% ως χαμηλό συντελεστή. Με βάση λοιπόν τις εκτιμήσεις για τις αυξήσεις με στοιχεία 2014:

- για τη συνολική ετήσια κατανάλωση με κύκλο εργασιών 113,66 δισ. ευρώ και αύξηση 2,6% θα φέρει επιβάρυνση 2,95 δισ. ευρώ.

- για το σύνολο της λιανικής ύψους 42,48 δισ. ευρώ η αύξηση 2,6% θα φέρει επιβάρυνση 1,1 δισ. ευρώ.

- για τον κλάδο διατροφής με κύκλο εργασιών 34,14 δισ. ευρώ, η αύξηση 4,5% θα φέρει επιβάρυνση 1,5 δισ. ευρώ.

Ο κ. Κορκίδης έδωσε στη δημοσιότητα γενικότερα στοιχεία στο πλαίσιο του προβληματισμού γύρω από το θέμα και υπογραμμίζει συμπερασματικά ότι το πρόβλημα της Ελλάδας με το ΦΠΑ έγκειται στην αποδοτικότητα του συγκεκριμένου φόρου. Με βασικούς συντελεστές 13% και 23%, τα έσοδα θα έπρεπε να είναι υψηλότερα, σύμφωνα με τον σχετικό δείκτη που παρακολουθεί ο ΟΟΣΑ. Αυτός δείχνει ότι βρισκόμαστε περίπου στα μισά σε σχέση με τον μέσο όρο των 34 χωρών. Συγκεκριμένα, διαμορφώνεται στο 0,37 αντί για 0,55 που είναι ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ (σ.σ. το «άριστα» είναι η μονάδα, η οποία είναι και το άριστο σενάριο κατά το οποίο τα έσοδα στο ταμείο είναι ίσα με αυτά που θα έβγαζε ένας πολλαπλασιασμός του «τζίρου» μιας οικονομίας με τον έναν και μοναδικό συντελεστή που θα είχε η χώρα).

Ακόμη, σημειώνει ότι η βελτίωση του συγκεκριμένου δείκτη θα επέλθει μέσω της ενίσχυσης των φοροελεγκτικών μηχανισμών και της υιοθέτησης μέτρων καταπολέμησης της φοροδιαφυγής και λιγότερο μετροποποιήσεις των φορολογικών συντελεστών.

Τα στοιχεία που αναφέρει ο κ. Κροκίδης είναι τα εξής:

Γενικά στοιχεία ΟΟΣΑ για ΦΠΑ σε Ελλάδα

• Η Ελλάδα διαθέτει έναν από τους τέσσερις υψηλότερους συντελεστές ΦΠΑ στην Ευρώπη, ενώ ο ΟΟΣΑ μας κατατάσσει στις πρώτες 10 χώρες μεταξύ των 34 χωρών-μελών του Οργανισμού, βάσει κεντρικού συντελεστή με διαφορά τεσσάρων μονάδων (23% έναντι 19%) από τον μέσο όρο.

• Το μερίδιο του ΦΠΑ ως προς τα συνολικά έσοδα έχει, ήδη από το 2012, ξεπεράσει περίπου κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ. Ακόμη και ο δείκτης που μετράει την απόδοση του ΦΠΑ ως προς το ΑΕΠ, δείχνει ότι η Ελλάδα έχει ξεπεράσει τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ από το 2012, με την τάση τόσο το 2014 όσο και το 2015 να είναι αυξητική.

• Ένα είναι το σημαντικό πρόβλημα της Ελλάδας: ο δείκτης απόδοσης του ΦΠΑ, ο οποίος ουσιαστικά μετράει το κατά πόσον ο φόρος αποδίδει τα προσδοκώμενα σε συνάρτηση με τους συντελεστές που εφαρμόζονται. Σε αυτό το επίπεδο, τα στοιχεία δείχνουν ότι καταγράφουμε πολύ χαμηλή επίδοση, καθώς απέχουμε πολύ τόσο από τον μέσο όρο της Ευρώπης όσο και από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ.

• Με το βασικό συντελεστή στο 23%, η Ελλάδα κατατάσσεται στις πρώτες θέσεις της Ευρώπης, καθώς μας ξεπερνάει η Ουγγαρία με 27%, η Δανία, η Κροατία και η Σουηδία με 25%, καθώς και Φινλανδία με τη Ρουμανία που έχουν συντελεστή 24%.

• Τα έσοδα από ΦΠΑ ως προς το ΑΕΠ έφταναν το 2012 στο 7,1%, όταν ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ ήταν στο 6,6%. Για το 2015, προβλέπεται ότι τα έσοδα από ΦΠΑ θα φτάσουν στο 7,8%, όπως προκύπτει από τον κρατικό προϋπολογισμό (σ.σ. προβλέπονται έσοδα 14,4 δισ. ευρώ με το ΑΕΠ στα 185 δισ. ευρώ). Αυτή θα είναι μια επίδοση υψηλότερη από τις περισσότερες χώρες του ΟΟΣΑ μεταξύ των οποίων η Γαλλία, η Ισπανία και η Γερμανία.

Ισχύοντες συντελεστές ΦΠΑ

1) Κανονικός συντελεστής ΦΠΑ 23% (16% στα νησιά) για ένδυση - υπόδηση, τηλεπικοινωνίες, παροχή υπηρεσιών, έπιπλα - είδη οικιακής χρήσης, αυτοκίνητα, μοτοσικλέτες, μεταφορές, καύσιμα, οικοδομικά υλικά, αλκοολούχα ποτά, ακίνητα, ηλεκτρικές & ηλεκτρονικές συσκευές, κοσμήματα κ.α.

2) Χαμηλός συντελεστής ΦΠΑ 13% (9% στα νησιά) για τρόφιμα, μη αλκοολούχα ποτά, ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο, εστιατόρια, καφενεία, ζαχαροπλαστεία, εισιτήρια ΜΜΜ, υπηρεσίες ανακαίνισης παλαιών κατοικιών, άνθη, υπηρεσίες από συγγραφείς - συνθέτες - καλλιτέχνες, ιδιωτικές κλινικές, διαγνωστικά κέντρα, εισιτήρια κινηματογράφου - συναυλιών, κόμιστρα ταξί κ.α.

3) Μειωμένος συντελεστής ΦΠΑ 6,5% (5% στα νησιά) για φάρμακα, διαμονή σε ξενοδοχεία, εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία και θέατρα

Ειδικό καθεστώς ΦΠΑ στα νησιά

• Το ειδικό καθεστώς ΦΠΑ στα νησιά (χαμηλότεροι κατά 30% συντελεστές) δημιουργήθηκε προκειμένου να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεών τους και να αντισταθμιστεί το αυξημένο κόστος μεταφοράς των αγαθών στα νησιά.

• Λέσβος, Χίος, Σάμος, Δωδεκάνησα και Κυκλάδες φορολογούνται με συντελεστές 5%, 9% και 16% αντί για 6,5%, 13% και 23% που είναι οι γενικοί συντελεστές για την υπόλοιπη επικράτεια.

• Η συγκεκριμένη πολιτική (ειδικό καθεστώς ΦΠΑ) έχει κοστολογηθεί από τις υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών στα 346 εκ. ευρώ, χωρίς όμως να σημαίνει ότι ενδεχόμενη κατάργηση της ευνοϊκής πολιτικής θα απέφερε αντίστοιχα έσοδα στα κρατικά ταμεία. Κι αυτό διότι αυξητικές μεταβολές ΦΠΑ, ειδικά σε περιοχές που στηρίζονται στον τουρισμό, μπορεί να πλήξουν και την τουριστική κίνηση και κατά συνέπεια, την κατανάλωση.

Η ευρωπαϊκή εμπειρία για το ειδικό καθεστώς ΦΠΑ

• Το ισχύον καθεστώς δεν κατατάσσει την Ελλάδα στις «εξαιρέσεις» της Ευρώπης, καθώς ειδικά η Νότια Ευρώπη είναι γεμάτη από «φορολογικούς παραδείσους ΦΠΑ», ενώ πολλές χώρες πριμοδοτούν ευαίσθητους κλάδους για την οικονομία τους με χαμηλούς συντελεστές, οι οποίοι είναι χαμηλότεροι ακόμη και από το 5%.

• Δανία, Γερμανία, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Κύπρος, Αυστρία, Πορτογαλία, Φινλανδία και Μεγάλη Βρετανία είναι οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εφαρμόζουν ευνοϊκά καθεστώτα επιβολής ΦΠΑ βάσει γεωγραφικών κριτηρίων, όπως προκύπτει από έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μέχρι τις 1/1/2015 και αποδεικνύει ότι η Ελλάδα δεν είναι η μοναδική χώρα που διαφοροποιεί τους φορολογικούς συντελεστές και με βάση στοιχεία εντοπιότητας.

• Δεκάδες χώρες εφαρμόζουν μειωμένους (υπερχαμηλούς) συντελεστές, αντίστοιχους με το 6,5% που ισχύει στην Ελλάδα. Η Γαλλία εφαρμόζει συντελεστές 2,1% και 5,5%, η Ισπανία 4% όπως και η Ιταλία, το Λουξεμβούργο 3%, ενώ πολλές χώρες βρίσκονται στο 5% (Πολωνία, Ρουμανία, Ηνωμένο Βασίλειο κ.λπ.).

Ευρωπαϊκά παραδείγματα:

• Η Πορτογαλία εφαρμόζει μειωμένους συντελεστές τόσο στον «τουριστικό παράδεισο» της Μαδέρας (5%, 12%, 22%) όσο και στις Αζόρες (5%, 10%, 18%). Οι συντελεστές φτάνουν να είναι μειωμένοι ακόμη και κατά πέντε ποσοστιαίες μονάδες.

• Η Ισπανία έχει αναπτύξει ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς στις Κανάριες Νήσους, στη Θέουτα και στη Μελίγια, περιοχές στις οποίες δεν επιβάλλεται καθόλου ΦΠΑ.

• Η περιοχή του Λιβίνιο στην Ιταλία αποτελεί «παράδεισο του ΦΠΑ» από τον 16ο αιώνα, καθώς ο φόρος προστιθέμενης αξίας δεν επιβάλλεται καν. Η Καμπιόνε ντ' Ιταλία, δήμος της επαρχίας του Κόμο, είναι γνωστή πόλη επίσης για τον μηδενικό ΦΠΑ, ενώ αντίστοιχα, βάσει της κοινοτικής οδηγίας του ΦΠΑ θεωρούνται «τρίτα εδάφη», τα οποία δεν υπόκεινται σε ΦΠΑ, τα ιταλικά ύδατα της λίμνης του Λουγκάνο.

• Η Γερμανία δεν επιβάλλει καθόλου ΦΠΑ στη νήσο της Ελιγολάνδης. Αν και κατοικείται από μόλις 1.500 κατοίκους, θεωρείται ένα από τα γνωστότερα Duty Free στην Ευρώπη, καθώς τα πλοία από και προς τη στεριά περνούν μέσα από τα διεθνή ύδατα. Πόλη 1.500 κατοίκων με μηδενικό ΦΠΑ είναι και το Μπίσινγκεν στα γερμανοελβετικά σύνορα.

• Στη Δανία, τα νησιά Φερόες και η Γροιλανδία δεν θεωρούνται έδαφος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, γι' αυτό δεν εφαρμόζεται ΦΠΑ στις συγκεκριμένες δύο περιοχές.

• Στη Γαλλία υπάρχει ειδικό καθεστώς στα γαλλικά υπερπόντια διαμερίσματα πλην της Γαλλικής Γουιάνας, δηλαδή σε Γουαδελούπη, Μαγιότα, Μαρτινίκα και Ρεϊνιόν. Εφαρμόζονται συντελεστές της τάξεως του 2,1% και 8,5%. Στην Κορσική εφαρμόζονται συντελεστές ανάλογα με το προϊόν ή την υπηρεσία που κυμαίνονται από 0,9% έως 20%.

• «Εδαφικές προσαρμογές», όπως λέγονται, ισχύουν επίσης σε περιοχές της Κύπρου (Δεκέλεια και Ακρωτήρι) όπως και στις νήσους Ωλάντ που βρίσκονται στη Φινλανδία. Η Αυστρία εφαρμόζει ειδικό συντελεστή 19% στο Junkholz και στο Mittelberg.