ΕΠΙΤΟΚΙΑ, «ΚΟΚΚΙΝΑ» ΔΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΜΟΧΛΕΥΣΗ, ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΙΤΙΕΣ Οι ευρωπαϊκές τράπεζες βρίσκονται στη δίνη του κυκλώνα

ΕΠΙΤΟΚΙΑ, «ΚΟΚΚΙΝΑ» ΔΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΜΟΧΛΕΥΣΗ, ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΙΤΙΕΣ

Οι ευρωπαϊκές τράπεζες βρίσκονται στη δίνη του κυκλώνα

Tης Κατερίνας Κοσμά

Ο τραπεζικός τομέας στην Ευρώπη αναδεικνύεται ως η αχίλλειος πτέρνα της επιδιωκόμενης ανάπτυξης. Από τη μία τα χαμηλά επιτόκια, από την άλλη η αύξηση των κόκκινων δανείων, δημιουργούν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ που καλούνται να αντιμετωπίσουν με επιτυχία οι διοικήσεις των τραπεζών, προκειμένου να μη βρεθούν στη δίνη του κυκλώνα. Η κατάσταση επιδεινώνεται από τα υψηλά πρόστιμα που επιβάλλουν οι αρχές των ΗΠΑ. Μέσα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον με εντεινόμενες ανησυχίες για την υγεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, οι τραπεζίτες ανακοινώνουν διαδοχικά σχέδια αναδιάρθρωσης με στόχο την εξοικονόμηση δαπανών και κατ' επέκταση την ενδυνάμωσή τους. Την ίδια ώρα πληθαίνουν οι φωνές που -με αφορμή την «καμπάνα» στην Deutsche Bank- καταγγέλλουν οικονομικό πόλεμο από τις ΗΠΑ, ως απάντηση στην πρόσφατη απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Apple.

«Εκρηκτικό» μείγμα που απειλεί το τραπεζικό οικοδόμημα της Ευρώπης δημιουργούν η αδύναμη ανάπτυξη και τα χαμηλά επιτόκια σε συνδυασμό με τη ραγδαία αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και την απειλή επιβολής προστίμων - μαμούθ για παλαιές ... αμαρτίες, όπως αυτό που διεκδικούν από την Deutsche Bank οι αμερικανικές αρχές.

Οι ευρωπαϊκές τράπεζες παραμένουν, εν έτει 2016, εξαιρετικά ευάλωτες στα σοκ και εύθραυστες επιχειρήσεις με μεγάλη μόχλευση και ακόμη μεγαλύτερη διασύνδεση μεταξύ τους, γεγονός που «πυροδοτεί» σπασμωδικές κινήσεις και πανικό όταν κάτι πάει στραβά...

Μέσα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον με εντεινόμενες ανησυχίες για την υγεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, οι τραπεζίτες ανακοινώνουν διαδοχικά σχέδια αναδιάρθρωσης με στόχο την εξοικονόμηση δαπανών και κατ' επέκταση την ενδυνάμωσή τους.

Οικονομικά πακέτα

Την ίδια ώρα πληθαίνουν οι φωνές που - με αφορμή την «καμπάνα» στην Deutsche Bank - καταγγέλλουν οικονομικό πόλεμο από τις ΗΠΑ, ως απάντηση στην πρόσφατη απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Apple. Γερμανοί πολιτικοί και βιομήχανοι δεν δίστασαν να μιλήσουν προ ολίγων ημερών για «εκδικητικές ενέργειες» από το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης υποστηρίζοντας ότι οι Αμερικανοί έχουν «μια μακρά παράδοση» χρήσης κάθε διαθέσιμης ευκαιρίας για να εξαπολύσουν εμπορικό πόλεμο αν ωφελεί τη δική τους οικονομία... «Καμπανάκι» ότι η Deutsche Bank πρέπει να λάβει μέτρα για να πείσει τους επενδυτές ότι έχει βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο χτύπησε, στο μεταξύ, υψηλόβαθμος αξιωματούχος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Η μεγαλύτερη γερμανική τράπεζα χρειάζεται επίσης να αντιμετωπίσει «κινδύνους που προκύπτουν από δικαστικές διαμάχες» δήλωσε σχετικά ο Πίτερ Ντάτελς, αναπληρωτής διευθυντής αγορών χρήματος και κεφαλαίων του Ταμείου. Οι δηλώσεις αυτές έγιναν σε μια περίοδο που ο Βρετανός επικεφαλής της Deutsche Bank Τζον Κράιαν βρίσκεται σε «πυρετώδεις» διαπραγματεύσεις με στόχο τη μείωση του προστίμου των 14 δισ. δολαρίων.

Βασικός στόχος του 55χρονου Κράιαν είναι να έχει πετύχει μέχρι το τέλος του μήνα συμβιβασμό ύψους 4 έως 5 δισ. δολαρίων με το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ, ενώ η γερμανική τράπεζα εξετάζει ταυτόχρονα να προχωρήσει σε άντληση κεφαλαίων και αναστολή των μπόνους. Όπως, ωστόσο, γράφει ο γερμανικός Τύπος ο επικεφαλής της Deutsche Bank διαπραγματεύεται διαθέτοντας ένα ισχυρό «όπλο» στη φαρέτρα του: Αν η τράπεζα του καταρρεύσει θα ξεσπάσει μια νέα παγκόσμια τραπεζική κρίση.

Ο Κράιαν θα μπορούσε κάλλιστα να βρει «φρέσκο» χρήμα για να ηρεμήσει τα πνεύματα, δεν το κάνει όμως διότι γνωρίζει το συστημικό βάρος της τράπεζας που διοικεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Αντιλαμβάνεται πλήρως ότι το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών ασφαλώς και δεν επιθυμεί να τραβήξει τα πράγματα στα άκρα και να διακινδυνεύσει μια νέα τραπεζική κρίση και στην ίδια του τη χώρα.

Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι σύμφωνα με πληροφορίες του διεθνούς Τύπου η Deutsche Bank βρίσκεται σε άτυπες συζητήσεις με μεγάλες αμερικανικές επενδυτικές εταιρείες, για να διερευνήσει εναλλακτικές επιλογές, μεταξύ των οποίων και την αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου, σε περίπτωση που αυτή καταστεί αναγκαία από τον διογκούμενο λογαριασμό που πρέπει να πληρώσει για τις δικαστικές διαμάχες.

Σύμφωνα με τους Financial Times, προετοιμάζει την εισαγωγή στο χρηματιστήριο της μονάδας διαχείρισης ενεργητικού και την πώληση μειοψηφικού πακέτου των μετοχών της μονάδας, ώστε να περιορίσει το ύψος της αύξησης κεφαλαίου που ενδεχομένως θα χρειαστεί. Η τράπεζα θα μπορούσε επίσης να επανεξετάσει την πώληση της θυγατρικής της Deutsche Postbank και μέρη ή το σύνολο της μονάδας της διαχείρισης ενεργητικού. Οι αμερικανικές επενδυτικές τράπεζες, σύμφωνα με τo Bloom-berg, προσφέρονται να εγγυηθούν μία έκδοση μετοχών, ύψους περίπου 5 δισ. ευρώ, από την Deutsche, σε περίπτωση που θα τη χρειαζόταν η τράπεζα.

Αυτό είναι το ανώτατο ποσό που μπορεί να συγκεντρώσει η τράπεζα με την πώληση μετοχών με έκπτωση, χωρίς να χρειασθεί την έγκριση της γενικής συνέλευσης. Με υπέρογκα, ωστόσο, πρόστιμα κινδυνεύουν και άλλες ευρωπαϊκές τράπεζες. Σύμφωνα με πληροφορίες που μεταδίδουν τα μεγάλα διεθνή μέσα ενημέρωσης στο μάτι του κυκλώνα έχουν επίσης μπει οι Barclay’s και Credit Suisse.

Και αν η περίπτωση της Deu-tsche προκάλεσε τόσο μεγάλη ανησυχία, είναι σαφές πως ενδεχόμενα πρόστιμα ύψους δισ. δολαρίων και σε άλλες τράπεζες της γηραιάς ηπείρου θα δημιουργήσουν νέα αναστάτωση στα ευρωπαϊκά χρηματιστήριο και τις αγορές.

Όπως ανέφερε ρεπορτάζ των Financial Times το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης επιδιώκει την επίτευξη μιας συμφωνίας διακανονισμού και για τις τρεις ευρωπαϊκές τράπεζες. Εκτός από τον οικονομικό στόχο που ενδιαφέρει την Ουάσιγκτον και ισοδυναμεί με την είσπραξη δισεκατομμυρίων δολαρίων, οι αμερικανικές αρχές θέλουν να στείλουν και ένα σαφές πολιτικό μήνυμα: ότι η διακυβέρνηση Ομπάμα προχωρά στην τιμωρία των αθέμιτων τραπεζικών πρακτικών, λίγες μόλις εβδομάδες πριν τις κρίσιμες αμερικανικές εκλογές για την ανάδειξη νέου προέδρου.

Έτσι, σύμφωνα με πηγές που επικαλούνται οι Financial Times, το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης άφησε να εννοηθεί ότι θα προτιμούσε αφού επιτύχει στους διακανονισμούς και με τις τρεις τράπεζες και να τους παρουσιάσει σε μια και μόνη ανακοίνωση, κάτι που θα δημιουργούσε ιδιαίτερη αίσθηση στην κοινή γνώμη.

Πρόστιμα
Σημειώνεται ότι η βρετανική Barclay’s έχει προϋπολογίσει περί τα 2,5 δισ., ενώ η ελβετική Credit Suisse 1,82 δισ. για ενδεχόμενα πρόστιμα, στο πλαίσιο της συγκεκριμένης υπόθεσης.

Πέραν των προστίμων αυτό που πραγματικά «πονοκεφαλιάζει» τους παράγοντες του τραπεζικού κλάδου είναι η κατακόρυφη αύξηση των προκλήσεων.

Μάλιστα το ΔΝΤ, στην έκθεση για την Παγκόσμια Χρηματοοικονομική Σταθερότητα που έδωσε στη δημοσιότητα προειδοποιεί για τους κινδύνους στον τραπεζικό κλάδο από την αδύναμη παγκόσμια ανάπτυξη και την εξαιρετικά διευκολυντική πολιτική των μεγαλύτερων κεντρικών τραπεζών του πλανήτη. Ειδικότερα, το Ταμείο σημειώνει ότι τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στις προηγμένες οικονομίες αντιμετωπίζουν κυκλικές και δομικές προκλήσεις και χρειάζεται να προσαρμοστούν στη νέα εποχή της χαμηλής ανάπτυξης και των χαμηλών επιτοκίων, μειώνοντας τον μεγάλο όγκο προβληματικών δανείων και εξυγιαίνοντας τους ισολογισμούς τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αναφέρει το Ταμείο, οι αδύναμες τράπεζες θα πρέπει να εξυγιανθούν και τα τραπεζικά συστήματα θα πρέπει να συρρικνωθούν.

Για την Ευρωζώνη ειδικά, το ΔΝΤ υπογραμμίζει ότι ο μεγάλος όγκος των μη εξυπηρετούμενων δανείων και οι κεφαλαιακές ελλείψεις απαιτούν «επείγουσα και ολοκληρωμένη δράση».

Συνολικά για την Ευρωζώνη το Ταμείο υπολογίζει ότι ο καθαρός αντίκτυπος από την πώληση μη εξυπηρετούμενων δανείων μπορεί να γυρίσει από ζημιές της τάξης των €80 δισ. σε κέρδη περίπου €60 δισ. εφόσον υλοποιηθούν οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις.

Χρηματοδότηση
Εκτιμά παράλληλα ότι η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των λειτουργιών των τραπεζών μαζί με έναν βελτιωμένο συνδυασμό χρηματοδότησης και κόστους, θα μπορούσε να βελτιώσει τις συνολικές δαπάνες των τραπεζών κατά περίπου 40 δισ. ευρώ.

Προειδοποιεί, επίσης, ότι η αδύναμη κερδοφορία μπορεί να διαβρώσει τα κεφαλαιακά αποθέματα ασφαλείας των τραπεζών, υπονομεύοντας την ικανότητά τους να υποστηρίξουν την ανάπτυξη.

Όλα αυτά ενδεχομένως να δικαιολογούν το «καμπανάκι» που χτύπησε πρόσφατα ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Βίτορ Κονστάντσιο, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Οι τράπεζες είναι πολιορκία». Αλλά και ο διευθύνων σύμβουλος της Credit Suisse τόνισε μιλώντας σε συνέδριο ότι «οι ευρωπαϊκές τράπεζες δεν αποτελούν τομέα που μπορεί πραγματικά να επενδύσει κανείς»...

Όπως ωστόσο υποστηρίζουν πολλοί αναλυτές «οι ευρωπαϊκές τράπεζες είναι το αλεξικέραυνο για κάθε κακή είδηση στον κόσμο. Δεν αφορά μόνο το ευρωπαϊκό, αλλά το παγκόσμιο ρίσκο». Ως εκ τούτου ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζονται το τελευταίο διάστημα αντανακλά τον σκεπτικισμό των επενδυτών απέναντι σε μια βιομηχανία που έχει ταλαιπωρηθεί από αλλεπάλληλες κρίσεις και τα μέτρα που υιοθέτησε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για να να αντιμετωπίσει την αδύναμη ανάπτυξη και τον ακόμη πιο ισχνό πληθωρισμό.

ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΠΛΕΟΝ Η ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΓΙΑ ΚΑΠΟΙΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ
Σχέδια αναδιάρθρωσης για έξοδο από την κρίση

Σε κλοιό ασφυκτικών πιέσεων βρίσκονται οι ευρωπαϊκές τράπεζες με τις διοικήσεις τους να επεξεργάζονται σχέδια αναδιάρθρωσης με στόχο την ενδυνάμωση ή ακόμη και την επιβίωση. Στη Γερμανία, εκτός από την Deutsche Bank πιέσεις ασκούνται και στην Commerzbank, ενώ σε δεινή θέση έχουν περιέλθει πολλές πορτογαλικές, ισπανικές και ιταλικές τράπεζες με τις μετοχές των τελευταίων να έχουν χάσει από την αρχή του έτους σχεδόν το μισό της αξίας τους. Σύμφωνα μάλιστα με πηγές των Βρυξελλών οι ρυθμιστικές αρχές αναμένουν ότι η ιταλική τράπεζα Monte dei Paschi di Siena θα αναγκαστεί αργά ή γρήγορα να στραφεί στην κυβέρνηση για στήριξη.

Δύο μήνες αφότου η τράπεζα με έδρα τη Σιένα ανακοίνωσε έκτακτο σχέδιο για την άντληση κεφαλαίων 5 δισ. ευρώ, υπάρχουν έντονες ανησυχίες μεταξύ Ευρωπαίων αξιωματούχων ότι οι απαιτούμενοι πόροι δεν θα βρεθούν. Σύμφωνα με το Reuters, οι αρχές της Ευρωζώνης εξετάζουν κατά πόσον η τράπεζα θα χρειαστεί κρατική ενίσχυση, δεδομένων των πληροφοριών για χαμηλό ενδιαφέρον συμμετοχής στην πρόταση της τράπεζας.

Εκτιμάται δε ότι σε περίπτωση απόρριψης της συνταγματικής αναθεώρησης θα προκληθεί πολιτική αναταραχή με αποτέλεσμα να ανακοπεί η μεταρρυθμιστική προσπάθεια της Ιταλίας και να εκτιναχθεί το κόστος χρηματοδότησης των τραπεζών που ήδη σηκώνουν τεράστια βάρη μιας και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια έχουν εκτιναχθεί στα 360 δισ. ευρώ - περίπου δηλαδή στο 23% του ΑΕΠ της χώρας.

Στο... μικροσκόπιο των αγορών έχει μπει και η μεγαλύτερη τράπεζα της Ιταλίας, η UniCredit που έθεσε την13η Δεκεμβρίου ως ημερομηνία ανακοίνωσης των σχεδίων της για αύξηση του κεφαλαίου της.

Στη Γερμανία, η Deutsche Bank ανακοίνωσε 4.000 απολύσεις οι οποίες έρχονται να προστεθούν στις 9.000 θέσεις που περικόπτονται συνολικά ανά τον κόσμο για να γίνει η τράπεζα «πιο ανταγωνιστική», στο πλαίσιο της νέας στρατηγικής της.

Αλλά και ηCommerzbank, προανήγγειλε σχέδιο αναδιάρθρωσης που προβλέπει την κατάργηση 9.600 θέσεων εργασίας και τον τερματισμό της καταβολής μερισμάτων, για πρώτη φορά στην ιστορία της. Στόχος είναι η εξοικονόμηση 1,1 δισ. ευρώ ετησίως με ορίζοντα τετραετίας, ώστε μέχρι το 2020 να έχει ενισχυθεί σημαντικά η κερδοφορία της.

Η νέα στρατηγική προβλέπει και αποεπενδύσεις και συγκεκριμένα την σταδιακή μείωση των δραστηριοτήτων της στον κλάδο της επενδυτικής τραπεζικής.

Διάχυτη στο μεταξύ είναι η ανησυχία στο Βέλγιο για την επιχειρούμενη αναδιάρθρωση της ING και την απώλεια 3,500 θέσεων εργασίας που έχει στα σκαριά η τράπεζα για την επόμενη πενταετία. Από την πλευρά τους πάντως τόσο οι κυβερνήσεις (ομοσπονδιακή και κοινοτικές) όσο και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις προχωρούν στην σύσταση μιας ομάδας εργασίας με σκοπό την εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων για τον περιορισμό του αριθμού των απολύσεων.

Ανάλογες αποφάσεις ανακοίνωσαν η ισπανική Banco Popular Espanol (περικοπή 3.000 θέσεων εργασίας) και η ολλανδική ABN Amro (περικοπή 1.375 θέσεων εργασίας έως το 2020). Σύμφωνα με στοιχεία του Bloomberg, στις ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν χαθεί 150.000 θέσεις εργασίας, τα τελευταία εννέα χρόνια.

Αίσθηση εξάλλου προκάλεσε πρόσφατα το «καμπανάκι» που χτύπησε η Fitch για την αναιμική ανάπτυξη της Πορτογαλίας που σε συνδυασμό με τα υψηλά επίπεδα χρέους, ασκούν πιέσεις στις τράπεζες της χώρας. Σύμφωνα με τον διεθνή οίκο το υποτονικό περιβάλλον στο οποίο δραστηριοποιούνται οι πορτογαλικές τράπεζες καθιστά δύσκολη την δημιουργία κεφαλαίων και την επίτευξη ικανοποιητικών κερδών, ενώ κάνει λόγο για «υψηλά επίπεδα προβληματικών στοιχείων στο ενεργητικό τους».

Στο... κάδρο έχουν μπει και οι ισπανικές τράπεζες οι οποίες βλέπουν τις μετοχές τους να βουλιάζουν και την κερδοφορία τους να παραπαίει, ξυπνώντας στις αγορές μνήμες από το bailout του 2012. Η κερδοφορία τους σημείωσε βουτιά σχεδόν 30% στο α' εξάμηνο του έτους, ενώ οι μετοχές τους έχουν δει το 50% της αξίας τους να γίνεται καπνός τα τελευταία δύο χρόνια.