Φώτης Κουρμούσης: Ειδικός Γραμματέας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους

 

Γιάννης Παχουλάκης

Δημοσιογράφος

Η Συνέντευξη του Μήνα

Στο επίκεντρο της προσπάθειας της κυβέρνησης για ανάσχεση των οικονοµικών επιπτώσεων της πανδηµίας σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά και για µακροπρόθεσµη αντιµετώπιση της υπερχρέωσης των φυσικών και νοµικών προσώπων βρίσκεται το τελευταίο διάστηµα η Ειδική Γραµµατεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους του Υπουργείου Οικονοµικών. Με δύο σηµαντικές ρυθµίσεις, το Πρόγραµµα Επιδότησης Δανείων «ΓΕΦΥΡΑ» και τον νέο Κώδικα Διαχείρισης Οφειλών και Παροχής Δεύτερης Ευκαιρίας η Ε.Γ.Δ.Ι.Χ. επιδίωξε να απαντήσει αφενός στα άµεσα προβλήµατα ρευστότητας της πραγµατικής οικονοµίας όσο και στην ανάγκη δηµιουργίας ενός πλαισίου που θα παρέχει µια πραγµατική δεύτερη ευκαιρία στις επιχειρήσεις που τίθενται σε καθεστώς πτώχευσης.

Ο Ειδικός Γραµµατέας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους κ. Φώτης Κουρµούσης, αναλύει στο Epsilon7 τους λόγους για τους οποίους πιστεύει πως υπήρξε θετική ανταπόκριση των πολιτών στο Πρόγραµµα «ΓΕΦΥΡΑ» και εξηγεί τις καινοτοµίες που εισάγει ο νέος Κώδικας.

Αναφορικά µε το µείζον θέµα προστασίας της πρώτης κατοικίας, ο κ. Κουρµούσης αναφέρει πως «στο στάδιο της πτώχευσης ή πλειστηριασµού η 1η κατοικία αγοράζεται από ειδικό Φορέα, ο οποίος υποχρεούται να µισθώσει την κατοικία στον πολίτη για 12 έτη. Επίσης ο Φορέας υποχρεούται να την επανα-πωλήσει στον πολίτη, εφόσον αυτός ανακάµψει οικονοµικά». Με τον τρόπο αυτό, υποστηρίζει πως «αποφεύγονται οι εξώσεις, που θα επέρχονταν εάν αποκτούσε κάποιος άλλος τρίτος το ακίνητο».

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί η απάντησή του στο ερώτηµα αν τελικά ο νόµος Κατσέλη, και κατά πόσον, βοήθησε στη διευθέτηση του ιδιωτικού χρέους. Ο Ειδικός Γραµµατέας τονίζει πως από τη µία πλευρά ο Ν.3869/2010 συνέβαλε σηµαντικά στην επίλυση του προβλήµατος της υπερχρέωσης των ευάλωτων νοικοκυριών, από την άλλη όµως «αποτέλεσε αντικείµενο καταστρατήγησης από τους στρατηγικούς κακοπληρωτές, οι οποίοι προσπαθούν να κερδίσουν χρόνο και να αποφύγουν την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους, επιβαρύνοντας το σύνολο της κοινωνίας».

E7 | Κύριε Κουρµούση, που αποδίδετε την επιτυχία του προγράµµατος «ΓΕΦΥΡΑ», συγκριτικά και µε το προηγούµενο πρόγραµµα επιδότησης δανείων;

Η επιτυχία του προγράµµατος «ΓΕΦΥΡΑ» τεκµηριώνεται από τις σχεδόν 95 χιλιάδες αιτήσεις, οι οποίες υποβλήθηκαν µέσα σε 7 εβδοµάδες. Το πρόγραµµα περιλαµβάνει Κρατική επιδότηση δανείων 1ης κατοικίας, όσων επλήγησαν οικονοµικά από τις δυσµενείς επιπτώσεις της πανδηµίας του κορωνοϊού.

Βασικοί παράγοντες αυτής της επιτυχίας είναι:

• το αυξηµένο ποσοστό επιδότησης (90% µέγιστη Κρατική επιδότηση),
• η επιβράβευση των συνεπών δανειοληπτών, αφού επιδοτούνται και τα εξυπηρετούµενα δάνεια και µάλιστα µε αυξηµένο ποσοστό (έναντι των λοιπών δανείων),
• η διευρυµένη περίµετρος κάλυψης των δικαιούχων, καθώς το πρόγραµµα έχει αυξηµένα όρια επιλεξιµότητας (π.χ. 57 χιλιάδες ευρώ µέγιστο ετήσιο οικογενειακό εισόδηµα, 300 χιλιάδες ευρώ µέγιστη αξία 1ης κατοικίας, 300 χιλιάδες ευρώ υπόλοιπο δανείου),
• η πλήρως αυτοµατοποιηµένη και ταχύτατη διαδικασία της αίτησης, χωρίς να χρειάζεται η υποβολή κανενός δικαιολογητικού (π.χ. πιστοποιητικό βαρών),
• η ενεργή προώθηση του προγράµµατος από τις τράπεζες και διαχειριστές δανείων (µε αποστολή sms και email στους δικαιούχους οφειλέτες).

Τα ανωτέρω αποτελούν και στοιχεία διαφοροποίησης έναντι του προηγούµενου προγράµµατος προστασίας της κύριας κατοικίας (Ν.4605/2019), όπου υποβλήθηκαν περίπου 6.900 αιτήσεις σε διάστηµα 13 µηνών.

Στο πλαίσιο ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης όλων των φορέων για το πρόγραµµα ΓΕΦΥΡΑ συµµετείχα ως κεντρικός εισηγητής σε 61 e-εκδηλώσεις πανελλαδικά, οι 10 εκ των οποίων στην πρωτεύουσα και οι υπόλοιπες 51 στην ελληνική περιφέρεια.

Η Ειδική Γραµµατεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, µέσω της ιστοσελίδας www.keyd.gov.gr, συνεχίζει και υποστηρίζει όλους του πολίτες παρέχοντας χρήσιµο ενηµερωτικό υλικό. Επιπλέον µέσω των 50 Κέντρων – Γραφείων Ενηµέρωσης και Υποστήριξης Δανειοληπτών, τα οποία λειτουργούν πανελλαδικά, οι ενδιαφερόµενοι µπορούν να λάβουν δωρεάν προσωποποιηµένη πληροφόρηση, καλώντας στο τηλέφωνο 213.212.57.30, ώστε να ορίσουν µια (τηλε) συνάντηση.

E7 | Ποια προβλήµατα του έως σήµερα υφιστάµενου θεσµικού πλαισίου αντιµετώπισης της υπερχρέωσης έρχεται να αντιµετωπίσει ο νέος Κώδικας Διευθέτησης Οφειλών και Παροχής Δεύτερης Ευκαιρίας που θα εφαρµοστεί από την 1η Ιανουαρίου 2021;

Η πολυετής οικονοµική κρίση στην Ελλάδα είχε ως αποτέλεσµα τη συσσώρευση και διόγκωση ενός ιδιαίτερα υψηλού ιδιωτικού χρέους, οξύνοντας ένα πρόβληµα µε σηµαντικές κοινωνικές και οικονοµικές διαστάσεις. Σύµφωνα µε επίσηµα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, της Α.Α.Δ.Ε. και του Ε.Φ.Κ.Α., το συνολικό χρέος του ιδιωτικού τοµέα (πολίτες και επιχειρήσεις) προς δηµόσιο, τράπεζες και διαχειριστές δανείων ανέρχεται σε 234 δισ. ευρώ. Η πρόσφατη πανδηµία του κορωνοϊού και η συνεπαγόµενη διεθνής οικονοµική ύφεση αναµένεται να αυξήσει περαιτέρω το ιδιωτικό χρέος.

Στην προσπάθεια να αντιµετωπισθεί το ζήτηµα της υπερχρέωσης εφαρµόστηκαν τα προηγούµενα χρόνια διάφοροι νόµοι, που δηµιούργησαν ένα σύνθετο, µη συµπληρωµατικό πλέγµα µέτρων, χωρίς τελικά να καταφέρουν να δώσουν ουσιαστική λύση στο πρόβληµα του ιδιωτικού χρέους. Για τους περισσότερους οφειλέτες, οι οποίοι είχαν πραγµατικές οικονοµικές δυσκολίες, τα προγράµµατα του παρελθόντος δεν απάντησαν επί της ουσίας στο ζήτηµά τους, µε συνέπεια να συνεχίζουν να αντιµετωπίζουν τις ίδιες δυσκολίες. Επιπρόσθετα, η πολυπλοκότητα στη νοµοθεσία αποτέλεσε για κάποιους, στρατηγικούς κακοπληρωτές, ευκαιρία προς αξιοποίηση. Σε επίπεδο εφαρµογής, οι πιστωτές βίωσαν διαφορετικά προβλήµατα, όπως ασυµµετρία πληροφόρησης, δυσκολίες στο µεταξύ τους συντονισµό και σηµαντικές καθυστερήσεις στην εξέλιξη των διαδικασιών.

Επιπλέον, η απουσία εξωδικαστικών λύσεων επέφερε µεγάλη υπερφόρτωση του δικαστικού συστήµατος, όπου σήµερα εκκρεµούν ακόµη δεκάδες χιλιάδες υποθέσεις προς εκδίκαση στα διάφορα Ειρηνοδικεία της χώρας και οι πολίτες πρέπει να περιµένουν µέχρι και 12 έτη για να εκδικαστεί η αίτησή τους.

Ο νέος «Κώδικας Διευθέτησης Οφειλών και Παροχής Δεύτερης Ευκαιρίας», αντιµετωπίζει κατά τρόπο ολιστικό την υπερχρέωση των φυσικών και νοµικών προσώπων, µε µια ενιαία διαδικασία. Παρέχονται τόσο εξωδικαστικές διαδικασίες ρύθµισης όλων των οφειλών νοικοκυριών και επιχειρήσεων (δηλ. πρόληψης της αφερεγγυότητας), όσο και δικαστικές διαδικασίες διαγραφής όλων των χρεών σε περίπτωση που ο οφειλέτης δεν µπορεί να τα εξυπηρετήσει (δηλ. συλλογικής ικανοποίησης των πιστωτών, µε ταυτόχρονη απαλλαγή του). Το νέο θεσµικό πλαίσιο διαµορφώνεται κατ’ εφαρµογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 1023/2019 και προβλέπεται να αντικαταστήσει όλα τα επιµέρους εργαλεία ρύθµισης οφειλών που υπάρχουν σήµερα (υπερχρεωµένα νοικοκυριά, προστασία πρώτης κατοικίας, εξωδικαστικός µηχανισµός, πτωχευτικός κώδικας). Θα ψηφιστεί εντός Οκτωβρίου 2020 και θα εφαρµοστεί από 1/1/2021.

E7 | Ποιες είναι οι βασικές αρχές του Κώδικα και οι καινοτοµίες που εισάγονται;

Ο νέος Κώδικας έχει 3 βασικούς άξονες:

• Έγκαιρη προειδοποίηση, ώστε να ειδοποιούνται οι οφειλέτες για να προβούν σε ενέργειες αντιµετώπισης της υπερχρέωσης, προτού να είναι αργά. Η καινοτοµία έγκειται στο γεγονός ότι οι οφειλέτες θα λαµβάνουν ενηµέρωση και θα τους παρέχεται συµβουλευτική υποστήριξη, σε περίπτωση αναγκαιότητας.
• Προληπτική αναδιάρθρωση, δηλ. ρύθµιση όλων των οφειλών σε έως 20 έτη (ήτοι 240 δόσεις).
• 2η ευκαιρία, µέσω της πτώχευσης – ρευστοποίησης της περιουσίας και ταυτόχρονης απαλλαγής – διαγραφής όλων των οφειλών για τα φυσικά και τα νοµικά πρόσωπα. Επίσης, θα πρέπει να αναφερθεί ότι η πτώχευση διαφοροποιείται από την ατέρµονη διαδικασία που γνωρίζαµε έως σήµερα αφού ολοκληρώνεται σε 1 έτος, µετά την έκδοση της δικαστικής απόφασης, για την πλειονότητα των περιπτώσεων (που έχουν περιουσία) και το αργότερο σε 3 έτη για τις υπόλοιπες περιπτώσεις (που δεν έχουν περιουσία).

E7 | Σε ποιες περιπτώσεις επέρχεται η πτώχευση φυσικών ή νοµικών προσώπων; Πως αντιµετωπίζεται το θέµα των στρατηγικών κακοπληρωτών;

Η διαδικασία της πτώχευσης είναι το τρίτο και τελευταίο στάδιο στους 3 άξονες του Κώδικα Διευθέτησης Οφειλών και Παροχής 2ης Ευκαιρίας. Εφόσον, εξαντληθούν όλα τα περιθώρια αναδιάρθρωσης των χρεών και αντικειµενικά διαπιστωθεί η αδυναµία ρύθµισης ή αποπληρωµής των οφειλών, δηλαδή ότι το χρέος δεν είναι βιώσιµο, τότε µόνο επέρχεται η πτώχευση. Εάν ένα νοικοκυριό ή µία επιχείρηση δεν δύναται να αποπληρώσει τις οφειλές, τότε το πρόβληµα της υπερχρέωσης δεν πρέπει να διαιωνίζεται, µεταφέροντας τις εν λόγω οφειλές στις επόµενες γενιές. Εποµένως, παρέχεται η δυνατότητα στον οφειλέτη να εκκινήσει και πάλι την οικονοµική του δραστηριότητα, απαλλαγµένος από τα οικονοµικά βάρη των προηγούµενων ετών.

Όσον αφορά στο θέµα των στρατηγικών κακοπληρωτών, το νέο πλαίσιο έχει δικλείδες ασφαλείας για την πρόληψη και αντιµετώπιση των στρατηγικών κακοπληρωτών, µε την άρση απορρήτου, καθώς και τη διενέργεια ελέγχων και διασταυρώσεων, ώστε να αποκλείονται όσοι έχουν δόλιες συµπεριφορές. Οι έλεγχοι που θα διενεργηθούν προκειµένου να εντοπισθούν οι στρατηγικοί κακοπληρωτές, θα είναι εκτεταµένοι και θα πραγµατοποιηθούν σε όλο το φάσµα της οικονοµικής δραστηριότητας και των περιουσιακών τους στοιχείων, µε διασταυρώσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

E7 | Με ποιους τρόπους προστατεύονται η πρώτη κατοικία και τα ευάλωτα νοικοκυριά;

Οι ευάλωτες κοινωνικά οµάδες και η 1η κατοικία αυτών, προστατεύονται µε ειδικές πρόνοιες, τόσο στο επίπεδο της προληπτικής αναδιάρθρωσης των οφειλών, όσο και στο επίπεδο της πτώχευσης/ρευστοποίησης.

Πιο συγκριµένα:

Στο στάδιο του εξωδικαστικού µηχανισµού ρύθµισης οφειλών επιδοτούνται τα δάνεια 1ης κατοικίας.

Στο στάδιο της πτώχευσης ή πλειστηριασµού: η 1η κατοικία αγοράζεται από ειδικό Φορέα, ο οποίος υποχρεούται να µισθώσει την κατοικία στον πολίτη για 12 έτη. Επίσης ο Φορέας υποχρεούται να την επανα-πωλήσει στον πολίτη, εφόσον αυτός ανακάµψει οικονοµικά. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγονται οι εξώσεις, που θα επέρχονταν εάν αποκτούσε κάποιος άλλος/τρίτος το ακίνητο. Ο Φορέας αυτός είναι ιδιωτικός και επιλέγεται από το κράτος, µέσω διαγωνιστικής διαδικασίας.

E7 | Ποιο ρόλο αναλαµβάνουν στην εφαρµογή του νέου Κώδικα λογιστές – οικονοµολόγοι και άλλοι επιστηµονικοί κλάδοι;

Στο πλαίσιο του νέου Κώδικα, οι συναφείς επιστηµονικοί κλάδοι καλούνται να συµβάλουν στην υποστήριξη των οφειλετών, µε σκοπό να αντιµετωπίσουν την υπερχρέωση, να λάβουν τις ορθές αποφάσεις και να προβούν στις δέουσες ενέργειες. Ειδικότερα:

• Οι διαχειριστές αφερεγγυότητας αναλαµβάνουν να διενεργήσουν, ως σύνδικοι, τις διαδικασίες της πτώχευσης φυσικών και νοµικών προσώπων. Πλέον µπορούν να ασκήσουν τα εν λόγω καθήκοντα δικηγόροι, οικονοµολόγοι – λογιστές, καθώς και εταιρείες (ελεγκτικές συµβουλευτικές, δικηγορικές), εφόσον διαθέτουν την απαιτούµενη τεχνογνωσία και πιστοποίηση.
• Οι εµπειρογνώµονες καλούνται να αναλάβουν κρίσιµο ρόλο στη διαδικασία επίτευξης συµφωνίας ρύθµισης ή εξυγίανσης του οφειλέτη. Συστήνεται Μητρώο Εµπειρογνωµόνων, όπου δύνανται να εγγραφούν ως µέλη φυσικά και νοµικά πρόσωπα, τα οποία προσφέρουν κατ’ επάγγελµα υπηρεσίες παροχής χρηµατοοικονοµικών συµβουλών, όπως µέλη του Σώµατος Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών, πιστοποιηµένοι εκτιµητές του κλάδου άυλων αγαθών ή επιχειρήσεων, εγγεγραµµένοι στο οικείο Μητρώο του Υπουργείου Οικονοµικών.
• Οι οικονοµολόγοι – λογιστές εκπονούν οικονοµικές µελέτες βιωσιµότητας, µέσω των οποίων προτείνονται (εναλλακτικές) λύσεις ρύθµισης οφειλών.
• Οι δικηγόροι παρέχουν νοµικές συµβουλές στους οφειλέτες, έτσι ώστε να διασφαλίσουν τα δικαιώµατά τους και να γνωρίζουν τις υποχρεώσεις τους.
• Οι µηχανικοί – εκτιµητές ακινήτων αποτιµούν την εµπορική αξία των περιουσιακών στοιχείων.
• Οι πιστοποιηµένοι διαµεσολαβητές καλούνται να διαδραµατίσουν κοµβικό ρόλο, στο πλαίσιο της εξωδικαστικής ρύθµισης οφειλών, αφού ο νόµος ρητά προβλέπει τη δυνατότητα εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών, µεταξύ οφειλέτη και πιστωτών.

Διαβάστε το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του κ. Κουρμούση στο τεύχος Οκτωβρίου 2020 του περιοδικού Epsilon7.