Χάνουν από τις Άμεσες Ενισχύσεις οι μικρότεροι αγρότες

Τι δείχνει για την ΚΑΠ ο «Αγροτικός Άτλαντας 2019»

νδιαφέροντα σημεία κριτικής στην ΚΑΠ και στο μέλλον της ευρωπαϊκής αγροτικής πολιτικής μπορεί να εντοπίσει κανείς στον «Αγροτικό Άτλαντα 2019», μια ειδική έκδοση που συνυπογράφουν το γερμανικό ίδρυμα Heinrich Boll Stiftung, o Oργανισμός BirdLife International και το οικολογικό δίκτυο Friends of the earth Εurope.

Όπως γίνεται αντιληπτό, οι θέσεις που καταγράφονται στο εν λόγω πόνημα χαρακτηρίζονται από μια φιλοπεριβαλλοντική φιλοσοφία, ωστόσο δεν παύουν να παρατίθενται αριθμητικά στοιχεία και προβληματικές με ιδιαίτερη χρησιμότητα, σε μια περίοδο που βλέπουμε τον επίτροπο Χόγκαν να επιχειρηματολογεί υπέρ της αύξησης των πράσινων μέτρων στη Γεωργία.

Άλλωστε, οι πρόσφατες ευρωεκλογές έδωσαν περισσότερη ισχύ στο κόμμα των Οικολόγων – Πράσινων που, με 72 έδρες, αναμένεται να επηρεάσει ακόμα περισσότερο προς την κατεύθυνση υιοθέτησης μιας ΚΑΠ με οικολογική ευαισθησία και βασικό της μέλημα τις πρακτικές κατά της Κλιματικής Αλλαγής.

Οι βασικές θέσεις για την ΚΑΠ

Μεταξύ άλλων, ο «Αγροτικός Άτλαντας» περιλαμβάνει δώδεκα θέσεις – συμπεράσματα για την Κοινή Αγροτική Πολιτική. Επιλέξαμε τα έξι πιο ενδιαφέροντα από αυτά και σας τα παρουσιάζουμε:

• Η ΚΑΠ είναι σημαντική για όλους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Διαμορφώνει την αγροτική δραστηριότητα, που με τη σειρά της σχηματίζει την ύπαιθρο και τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές της συνθήκες.
• Οι αγρότες που διαχειρίζονται μεγάλη γη λαμβάνουν μεγάλα χρηματικά ποσά. Οι μικρές εκμεταλλεύσεις λαμβάνουν πολύ λίγα. Αποτέλεσμα αυτού, οι επενδύσεις να πάσχουν σε χώρες με μικρές εκμεταλλεύσεις.
• Οι περιοχές στην ύπαιθρο λαμβάνουν περαιτέρω στήριξη, εκτός του αγροτικού τομέα. Ωστόσο, τα διαθέσιμα κονδύλια για τέτοιους σκοπούς είναι πολύ λιγότερα από αυτά για τις άμεσες ενισχύσεις.
• Μόλις το 3% των αγροτικών επιχειρήσεων της ΕΕ διαχειρίζεται πάνω από το 50% της αγροτικής γης. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας 2003-2013, περισσότερο από το 25% των εκμεταλλεύσεων σταμάτησε τη λειτουργία του.
• Μια ευρέως αποδεκτή ΚΑΠ πρέπει να προστατεύει το περιβάλλον και το κλίμα, να βελτιώνει την ευζωία των ζώων και να προωθεί τη βιωσιμότητα στις μικρές και μεσαίες εκμεταλλεύσεις.
• Η ΚΑΠ συμβάλλει στην αποτροπή της πολιτικής αποδόμησης της κοινωνίας. Είναι εξόχως σημαντική σε περιοχές της περιφέρειας και της υπαίθρου, όπου υπάρχουν υψηλά ποσοστά δυσαρέσκειας απέναντι στην ΕΕ.

Η γεωργοκτηνοτροφία αντιστοιχεί στο 38% του προϋπολογισμού της ΕΕ, ήτοι 58 δισ. ευρώ ετησίως. Με άλλα λόγια, κάθε Ευρωπαίος πολίτης πληρώνει 114 ευρώ ετησίως για τη χρηματοδότηση της ΚΑΠ. Η αγροτική πολιτική παίρνει το μεγαλύτερο κομμάτι του μπάτζετ της ΕΕ, όμως το μερίδιό της συρρικνώνεται. Το 1988 ήταν 55%. Έως το 2027, οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι θα είναι μόλις 27%. «Από αυτό το ποσοστό που διανέμεται στους γνωστούς μας δύο πυλώνες χρηματοδότησης», αναφέρει η έκθεση, «ο πρώτος απορροφά το 75% των κονδυλίων και πληρώνει τους αγρότες που καλλιεργούν ανάλογα με την έκταση των εκμεταλλεύσεών τους. Κατά μέσον όρο, ο Ευρωπαίος αγρότης λαμβάνει 26,7 ευρώ / στρέμμα.

Ωστόσο, επειδή το μέγεθος των εκμεταλλεύσεων ποικίλλει, το 82% των χρημάτων πηγαίνει σε μόλις 20% των δικαιούχων». Και συνεχίζει: «Ο δεύτερος πυλώνας καλύπτει το εναπομείναν 25% των πόρων. Χρηματοδοτεί προγράμματα στην περιφέρεια, βιολογικές καλλιέργειες και εκτροφές, αγροτική δραστηριότητα σε μειονεκτικές περιοχές, καθώς και πρακτικές υπέρ του περιβάλλοντος και της προστασίας κατά της κλιματικής αλλαγής.

Παρά το γεγονός ότι ο εν λόγω πυλώνας ανταμείβει τις φιλοπεριβαλλοντικές πρακτικές, η Κομισιόν έχει προτείνει τη μείωση του μπάτζετ κατά 27% για την επόμενη προγραμματική περίοδο. Στον πρώτο πυλώνα, το κούρεμα θα είναι 10%. Πρόκειται για μια εξέλιξη που μαρτυρεί έλλειψη στρατηγικής καθοδήγησης», αναφέρει η έκθεση.

Εξωτερικής σύγκλισης το ανάγνωσμα Ενδιαφέρον είναι και το κομμάτι που περιγράφει τη «μάχη» που γίνεται αυτήν τη στιγμή ενόψει της Νέας ΚΑΠ, σε συνέχεια των όσων έχουν συζητηθεί στα θεσμικά όργανα της ΕΕ τα τελευταία χρόνια. Ως γνωστόν, τα περισσότερα «νεοεισερχόμενα» κράτη-μέλη απολαμβάνουν κατά μέσον όρο χαμηλότερες στρεμματικές ενισχύσεις από τα παλαιότερα. Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων της ΚΑΠ του 2013, οι νέοι απαίτησαν οι εθνικές ενισχύσεις να βασίζονται σε ένα ενιαίο σύστημα στρεμματικών ενισχύσεων. Ο τελικός συμβιβασμός προέβλεπε ότι κανένα κράτος-μέλος δεν θα λάμβανε μικρότερη μέση ενίσχυση του 90% του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Στις διαπραγματεύσεις της ΚΑΠ μετά το 2020, οι ίδιες χώρες πιέζουν για πλήρη εξωτερική σύγκλιση όλων των κρατών-μελών. Όπως σχολιάζει η έκθεση: «Καθώς τα μεγέθη των εκμεταλλεύσεων διαφέρουν κατά πολύ ανά την ΕΕ, η κατανομή των πληρωμών είναι παράδοξη. Το 80% των πληρωμών αυτών πηγαίνουν σε μόλις 20% των εκμεταλλεύσεων. Πάνω από 30% των ενισχύσεων πηγαίνει σε μόλις 131.000 από τις 6.700.000 εκμεταλλεύσεις. Η Κομισιόν πρόσφατα πρότεινε να υπάρχει πλαφόν στο ποσό ανώτατης ενίσχυσης ανά εκμετάλλευση, αλλά προς το παρόν τίποτα δεν είναι δεδομένο.

Κριτική στις Άμεσες Ενισχύσεις

Ενδιαφέρον είναι και το σημείο στο οποίο εκφράζονται οι προβληματικές της ΚΑΠ στον τομέα των Άμεσων Ενισχύσεων και κατά πόσο αυτές πηγαίνουν στους αγρότες που τις έχουν ανάγκη. «Οι Άμεσες Ενισχύσεις δεν ωφελούν πάντα τον αγρότη που τις λαμβάνει. Περίπου η μισή ευρωπαϊκή αγροτική γη ενοικιάζεται και οι ιδιοκτήτες συχνά καρπώνονται τα οφέλη, χρεώνοντας υψηλά ενοίκια.

Η πρωταρχική ιδιότητα των ενισχύσεων ως αποζημίωση και δίχτυ προστασίας για την απώλεια του εισοδήματος από ενδεχόμενη πτώση τιμών, πλέον δεν μοιάζει να είναι πειστική. Οι Άμεσες Ενισχύσεις εξυπηρετούν τρεις σκοπούς: Να στηρίξουν τους αγρότες με χαμηλά εισοδήματα, να σταθεροποιήσουν το εισόδημα του αγρότη σε ένα περιβάλλον με υψηλά ρίσκα και ορισμένες φορές να βοηθήσουν τους Ευρωπαίους αγρότες να ανταποκριθούν στα πρότυπα των προϊόντων ανταγωνιστών τους από άλλες περιοχές.

Πυλώνας ΙΙ: Απειλούν την ύπαιθρο οι περικοπές

Κομβικός είναι ο ρόλος του δεύτερου πυλώνα για τη διατήρηση και ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και της ανάπτυξης των περιοχών της περιφέρειας, σύμφωνα με τον «Αγροτικό Άτλαντα 2019». Όπως αναφέρει, «το 20% του πληθυσμού της ΕΕ διαβιεί σε αγροτικές περιοχές. Αυτές παρουσιάζουν μεγάλες διαφοροποιήσεις και ιδιαιτερότητες, γι’ αυτό και η ευελιξία του εν λόγω πυλώνα βοηθά τις κυβερνήσεις να ανταποκριθούν στις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών. Μεταξύ μιας πληθώρας πολύτιμων εργαλείων, οι κυβερνήσεις μπορούν να επιλέξουν ενίσχυση σε νέους αγρότες, προώθηση της δενδροφύτευσης και πόρους ανακούφισης από φυσικές καταστροφές».

Πιο κάτω, η έκθεση καταλήγει: «Η πρόταση που υπάρχει στο τραπέζι είναι περικοπή των πόρων του δεύτερου πυλώνα έως και 26%, εν μέρει για να μην υπάρξουν μεγάλες περικοπές στις Άμεσες Ενισχύσεις. Ο Πυλώνας ΙΙ θεωρείται, όμως, το κομμάτι εκείνο της ΚΑΠ που κάνει το περισσότερο καλό. Εάν η ΕΕ σκοπεύει να προωθήσει όντως πολιτικές ενάντια στην κλιματική αλλαγή, οφείλει να τον προστατεύσει».