Η έννοια της δημοσιονομικής διαφάνειας δεν είναι νέα. Παραδείγματα δημοσιονομικής διαφάνειας εντοπίζονται πολύ νωρίς στην ιστορία. Τα πιο αξιοσημείωτα εντοπίστηκαν στην αρχαία Αθήνα κατά το τέταρτο και κυρίως το πέμπτο αιώνα π.Χ., όπου χαρακτηρίζονται ως «ο χρυσός αιώνας της δημοσιονομικής διαφάνειας», καθώς και στην Αχαΐα Ρώμη.
Στην σύγχρονη εποχή, μετά από μια μακρά περίοδο «δημοσιονομικής σκοταδισμός», συναντάται αρχικά η έννοια της διαφάνειας του προϋπολογισμού. Η δημοσιονομική διαφάνεια διασφαλίζεται από τις παραδοσιακές αρχές που διέπουν τα δημοσιονομικά μεγέθη του Κρατικού Προϋπολογισμού και πλέον από το κοινοτικό προϋπολογισμό, δηλαδή από την αρχή της ετήσιας διάρκειας και από τις αρχές της ενότητας, της καθολικότητας, της μη ειδικής προορισμού των εσόδων και της ειδικότητας των πιστώσεων. Οι παραδοσιακές αυτές αρχές του προϋπολογισμού έχουν συμπληρωθεί με τα τελευταία χρόνια και με άλλες αρχές διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, όπως προβλέπεται στην ελληνική νομοθεσία, όπως η αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης, με ειδικότερα τις αρχές της οικονομικότητας, της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας, ευθύνη και την ευθύνη,
Σύμφωνα με έναν ορισμό που έχει δοθεί από την ΕΕ, ως δημοσιονομική διαφάνεια ή ως διαφάνεια του Προϋπολογισμού ορίζεται « η πλήρης αποκάλυψη όλων των σχετικών δημοσιονομικών πληροφοριών σε τακτικό και συστηματικό τρόπο. Αποτελεί βασικό στοιχείο της καλής διακυβέρνησης της διαθεσιμότητας του κοινού σε κατανοητή, προσπελάσιμη, χρήσιμη και έγκαιρη δημοσιονομική πληροφόρηση (ενημέρωση σχετικά με τον προϋπολογισμό), προκειμένου οι εθνικοί ελεγκτικοί φορείς, όπως η Βουλή, οι ελεγκτές, οι τοπικές αρχές, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών οι οποίοι μπορούν να ελέγχουν τον Προϋπολογισμό και αποφασίζουν να λογοδοτούν για την είσπραξη των δημόσιων εσόδων καθώς και τη χρήση τους με τρόπο αποτελεσματικό και αποδοτικό και να απαιτούν πολιτικές ικές που βελτιώνουν την παροχή υπηρεσιών ».
Σύμφωνα με τον ορισμό που δόθηκε από το ΔΝΤ, ως δημοσιονομική διαφάνεια μπορεί να οριστεί « η σαφήνεια, η αξιοπιστία, η συχνότητα, η επικαιρότητα και η συνάφεια της δημόσιας δημοσιονομικής αναφοράς και η ειλικρίνεια στο κοινό όσον αφορά τη διαδικασία εκπόνησης από η κυβέρνηση της δημοσιονομικής πολιτικής ».
Η έννοια της δημοσιονομικής διαφάνειας είναι ευρύτερη από την έννοια της διαφάνειας του προϋπολογισμού. Ειδικότερα, η έννοια της δημοσιονομικής διαφάνειας περιλαμβάνει όλες τις δραστηριότητες που πραγματοποιούνται από τομείς που χρηματοδοτούνται από το προϋπολογισμό (διαφάνεια του προϋπολογισμού), καθώς και όλες οι μη χρηματοδοτούμενες από τον προϋπολογισμό δραστηριότητες, οι οποίες ονομάζονται ως τεκμηριωμένες δημοσιονομικές δραστηριότητες, οι οποίες πραγματοποιούνται από δημόσιες επιχειρήσεις ή κεντρικές τράπεζες. Η δημοσιονομική διαφάνεια αναφέρεται σε όλα τα περιουσιακά στοιχεία και τις υποχρεώσεις του δημόσιου τομέα, καθώς και τα έσοδα και τις δαπάνες που εγκρίνονται στο κρατικό προϋπολογισμό.
Επιπλέον, η έννοια της δημοσιονομικής διαφάνειας ενσωματώνει την έννοια του ανοιχτού προϋπολογισμού, των χρηματοοικονομικών και μη χρηματοοικονομικών αναφορών, των δραστηριοτήτων του ευρύτερου δημόσιου τομέα καθώς και τη διαχείριση των δημόσιων πόρων.
Η δημοσιονομική διαφάνεια αναφέρεται στην δημοσίευση των δημοσιονομικών πληροφοριών. Ωστόσο, η διαθεσιμότητα της πληροφορίας δεν είναι άσκοπη, δεδομένου ότι ο απώτερος στόχος είναι η αποδοτικότητα και η αποτελεσματικότερη διαχείριση των δημόσιων πόρων, καθώς και η διαθεσιμότητα των δεδομένων κατά τρόπο που να επιτρέπει την ανάλυση των δημοσιονομικών τάσεων με τρόπο φιλικό προς τους χρήστες, καθώς και την εύκολη περαιτέρω χρήση (αναχρησιμοποίηση) των σχετικών δεδομένων και πληροφοριών. Όσον αφορά την μορφή με την οποία πρέπει να είναι διαθέσιμα στους πολίτες τα δημοσιονομικά δεδομένα, προκειμένου να είναι δυνατή η αποτελεσματική επαναχρησιμοποίησή τους, απαιτείται η δημοσίευσή τους σε μορφή αναγνώσιμη από μηχανογραφική μονάδα ("machine-readable"), καθώς και η δυνατότητα χρήσης τους ("αδειοδοτημένα").
Η θεωρία, καθώς και οι διεθνείς οργανισμοί, έχουν επισημάνει τα οφέλη της ενίσχυσης της δημοσιονομικής διαφάνειας. Η δημοσιονομική διαφάνεια θεωρείται σημαντικό στοιχείο για την αποτελεσματική διαχείριση των δημοσίων οικονομικών και την επίτευξη της καλής διακυβέρνησης, καθώς συμβάλλει στη λογιστική σε σχέση με την εκτέλεση του προϋπολογισμού.
Οι διάφορες εμπειρικές μελέτες δείχνουν ότι η δημοσιονομική διαφάνεια μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των δημοσίων δαπανών και κατά συνέπεια στη μείωση των δημοσιονομικών κινδύνων. Ειδικότερα, η δημοσιονομική διαφάνεια έχει ως αποτέλεσμα την επισήμανση των δημοσιονομικών κινδύνων όσον αφορά τη δημοσιονομική θέση μιας χώρας, επιτρέποντάς της έτσι να αναλάβει εν ευθέτω χρόνω και με πιο ήπιο τρόπο δράσεις στο επίπεδο της δημοσιονομικής πολιτικής στις μεταβαλλόμενες οικονομικές συνθήκες, γεγονός που μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στη βαρύτητα μιας οικονομικής κρίσης.
Όπως επισημαίνει το ΔΝΤ, ο βαθμός δημοσιονομικής διαφάνειας μπορεί επίσης να συμβάλλει στη δημιουργία αισθήματος δημοσιονομικής αξιοπιστίας της χώρας και να διαδραματίζει ρόλο στον τρόπο με τον οποίο οι αγορές αντιλαμβάνονται τη δημοσιονομική ιστορία της χώρας. Η απώλεια της εμπιστοσύνης των αγορών στις κυβερνήσεις με κρυφές ή υποτιμημένες ελλείψεις σε συνέχεια της πρόσφατης οικονομικής κρίσης υπογράμμισε τη σημασία της δημοσιονομικής διαφάνειας για την παγκόσμια χρηματοπιστωτική και οικονομική σταθερότητα. Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε αναλύεται η σχέση μεταξύ δημοσιονομικής διαφάνειας (με βάση τον δείκτη του «Ανοικτού Προϋπολογισμού») και ενός δείκτη αντίληψης των χρηματοοικονομικών αγορών. Η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι πριν από την κρίση του 2010 η διαφάνεια δεν είχε σημαντική (ή τουλάχιστον είχε μικρή) επίπτωση στις αντιλήψεις των επενδυτών. Οι επενδυτές αγνοούσαν το θέμα της διαφάνειας, καθώς συνέχισαν να δανείζουν με χαμηλές επιτοκίες ακόμα και τις χώρες που δεν είχαν διαφανές προϋπολογισμό δεδομένων. Ωστόσο, μετά την κρίση του 2008 οι αγορές άρχισαν να επιδεικνύουν μεγαλύτερη ευαισθησία στη δημοσιονομική απόδοση. Από την άλλη, μετά την κρίση, η σχέση μεταξύ δημοσιονομικής διαφάνειας και αντιλήψεων των επενδυτών ενισχύθηκε σημαντικά.
Η καλύτερη δημοσιονομική πληροφόρηση συνδέεται επίσης με τη μείωση του δανεισμού και την καλύτερη πιστωτική κατάταξη της χώρας. Ειδικότερα, έχει υποστηριχθεί ότι η δημοσιονομική διαφάνεια είναι σημαντική καθώς επιτρέπει στις χρηματοοικονομικές αγορές να εκτιμούν με ακρίβεια την οικονομική θέση της κυβέρνησης και τις πραγματικές δαπάνες και οφέλη των κυβερνητικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των υφισταμένων και των μελλοντικών οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων.
Η αύξηση της διαφάνειας και της συμμετοχής των πολιτών δεν μπορεί παρά να οδηγήσει σε καλύτερες πολιτικές και υπηρεσίες. Η αύξηση της διαφάνειας μπορεί επίσης να οδηγήσει στον περιορισμό της διαφθοράς και να προωθήσει την ακεραιότητα του δημόσιου τομέα, η οποία είναι απαραίτητη για την ανάκτηση της εμπιστοσύνης των πολιτών στην ουδετερότητα και την αξιοπιστία της δημόσιας διοίκησης.
Ωστόσο, η επίτευξη της δημοσιονομικής διαφάνειας δεν είναι πάντοτε εύκολη και εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Ειδικότερα, μπορούμε να διακρίνουμε δύο είδη εμποδίων στην προσπάθεια επίτευξης της δημοσιονομικής διαφάνειας και ιδιαίτερα των ενδογενών εμποδίων που προκύπτουν από την ίδια τη φύση του θέματος και των επιτευγμάτων που δημιουργούνται από τους δημοσιονομικούς παράγοντες που λαμβάνουν αποφάσεις και τους θεσμικούς παράγοντες και των οποίων τα συμφέροντα ενδέχεται να βλαπτονται από την δημοσιονομική διαφάνεια.
Μεταξύ των εγγενών προβλημάτων περιλαμβάνεται η τεχνική πολυπλοκότητα των δημοσιονομικών εγγράφων, των εννοιών και των όρων, που μπορεί να επηρεάσει την ευαισθησία των πολιτών και τη συμμετοχή τους στις σχετικές διαδικασίες, τη φύση της δημοσιονομικής πληροφόρησης η οποία περιλαμβάνει αριθμητική ανάλυση, δεδομένου ότι αφορά βασικά δημοσιονομικά μεγέθη του προϋπολογισμού, δηλαδή τις δαπάνες, τα έσοδα, τη δανειοδοσία, και τα οποία σχετίζονται με αυτό που αναφέρεται ως «ο φόβος των αριθμών», την αρνητική δημοσιότητα των ΜΜΕ, αβαλλόμενη φύση των δραστηριοτήτων του Δημοσίου.
Ωστόσο, ειδικά ως προς τα ΜΜΕ, θα πρέπει να παρατηρηθεί ότι δεν πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι αποτελούν έναν από τους βασικούς χρήστες της δημοσιονομικής πληροφόρησης, οι οποίοι προβαίνουν στην επαναχρησιμοποίηση των στοιχείων του προϋπολογισμού και των δημοσιονομικών στοιχείων γενικότερα και μπορούν, συνεπώς, την προϋπόθεση ότι λειτουργούν σύμφωνα με τους κανόνες της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, να διαδραματίσουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση των πολιτών στα δημοσιονομικά ζητήματα, στην διευκόλυνση της ους να κατανοήσουν και τελικά να ενθαρρύνουν τη συμμετοχή τους στη δημοσιονομική διαδικασία.
Εκτός από τα ενδογενή εμπόδια υπάρχουν και άλλα εμπόδια για την επίτευξη της δημοσιονομικής διαφάνειας. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται κυρίως η άρνηση του κυβερνήτη να ανταποκριθεί σε ζητήματα παροχής δημοσιονομικών πληροφοριών, κυρίως σε μη δημοκρατικά καθεστώτα, αλλά και στην εκούσια τακτική διαφάνεια της κυβέρνησης και της διαφθοράς.
Έτσι, για παράδειγμα, η κυβέρνηση μπορεί να καταστήσει δύσκολη την ανεύρεση των βασικών δημοσιονομικών πληροφοριών ή να καταστήσει δύσκολη την κατανόησή τους. Ο όγκος και η διαφάνεια των πληροφοριών μπορούν να χρησιμοποιηθούν από την κυβέρνηση ως εργαλείο για την αποθάρρυνση των χρηστών από την αναζήτηση και τη χρήση της δημοσιονομικής πληροφόρησης καθώς και από τη διαχείριση των ΜΜΕ. Η αδιαφάνεια της δημοσιονομικής πληροφόρησης μπορεί να φτάσει μέχρι την λεγόμενη «δημιουργική λογιστική», για την οποία κατηγορήθηκε η Ελλάδα αλλά και άλλες χώρες, κυρίως η Ιταλία και η Πορτογαλία, προκειμένου να συμμορφωθούν με τα κριτήρια ένταξης στην ΕΝΕ.
Βεβαίως, ακόμη και σε δημοκρατικά καθεστώτα, ο όγκος των παρεχόμενων δημοσιονομικών δεδομένων και ο τρόπος παρουσίασης τους μπορεί τελικά να οδηγήσει σε δημοσιονομική αδιαφάνεια. Όπως αποδίδει η θεωρία της διάκρισης μεταξύ «ονομαστικής» και «αποτελεσματικής» δημοσιονομικής διαφάνειας, είναι καθοριστικής σημασίας, ιδίως σε χώρες που έχουν συγκεντρώσει υψηλές βαθμολογίες σε δείκτες που μετρούν την τυπική συμμόρφωσή τους με τις καλύτερες πρακτικές δημοσιονομικής διαφάνειας (ονομαστική δημοσιονομική διαφάνεια). Εντούτοις, υπάρχει η δυνατότητα να μην συνοδεύεται από αποτελεσματική δημοσιονομική διαφάνεια, η οποία προϋποθέτει την πρόσβαση, την κατανόηση και, ενδεχομένως, την περαιτέρω χρήση (επαναχρησιμοποίηση) από τους χρήστες (κυρίως πολίτες) της δημοσιονομικής πληροφόρησης.
Επιπλέον, επισημαίνεται από διάφορους συντάκτες, ο κίνδυνος η δημοσιονομική ατζέντα για δημοσιονομική διαφάνεια να προσδιορίζεται με προγράμματα λιτότητας και νεοφιλελεύθερες ιδέες για τη μείωση του κράτους. Αυτό μπορεί να συμβεί καθώς οι προτάσεις για δημοσιονομική διαφάνεια συχνά περιλαμβάνονται στις δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις στις οποίες, εκτός από τα δημοσιονομικά μέτρα για τη διάρθρωση του προϋπολογισμού, περιλαμβάνονται δημοσιονομικές προσαρμογές για τη μείωση του ελλείμματος και του χρέους που συνίστανται σε αύξηση του φόρου ή μείωση των κρατικών δαπανών κυρίως στο πλαίσιο της μισθολογικής, συνταξιοδοτικής ή προνιανικής πολιτικής.
Η GIFT υποστηρίζει ότι μπορεί να προστατεύσει την δημοσιονομική διαφάνεια από την απόρριψη της αβεβαιότητας μέσω της ενθάρρυνσης υιοθέτησης προτύπων δημοσιονομικής διαφάνειας και όχι μέσω αξιολογήσεων ή άλλων προγραμμάτων. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ανάδειξης καλών παραδειγμάτων χωρών που διαθέτουν τεχνική ικανότητα και ισχυρές παραδόσεις διαφάνειας προκαλώντας με τον τρόπο αυτό σε άλλες χώρες «ενθουσιασμό» για την ανάληψη πρωτοβουλιών δημοσιονομικής διαφάνειας.
Τέλος, ένα άλλο εμπόδιο για την επίτευξη της δημοσιονομικής διαφάνειας μπορεί να είναι η ίδια η οικονομική κρίση και οι υποχρεώσεις που απορρέουν είτε από την εθνική νομοθεσία είτε από συμβατικές υποχρεώσεις για την επίτευξη δημοσιονομικής πειθαρχίας. Στην περίπτωση αυτή εκφράζεται φόβος ότι μια κυβέρνηση ενδέχεται να μην συμμορφωθεί με τις δημοσιονομικές διαφάνειας, προκειμένου να μην υποστεί συνέπειες λόγω παραβίασης των δημοσιονομικών κανόνων ή γενικότερα της «επιβαλλόμενης», όπως για παράδειγμα στην ΕΕ ή σε πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής, δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Οι ανεξάρτητοι δημοσιονομικοί θεσμοί, όπως τα δημοσιονομικά συμβούλια, οι ανώτατες εποπτικές αρχές, οι υπερεθνικές οργανώσεις, όπως κυρίως η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι διεθνείς οργανισμοί, οι οργανισμοί θέσπισης προτύπων, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, οι χρηματοπιστωτικές αγορές, η ακαδημαϊκή κοινότητα, οι ΜΜΕ, καθώς και κυρίως οι ίδιοι οι πολίτες.
Τα τελευταία έτη με σκοπό την ενίσχυση της δημοσιονομικής διαφάνειας αναπτύχθηκαν νέα πρότυπα ("πρότυπα") για τη δημοσιονομική αναφορά και νέα εργαλεία για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης με αυτά τα πρότυπα. Τα νέα πρότυπα δημοσιονομικής αναφοράς διακρίνονται σε γενικά πρότυπα, όπως το Κώδικα και το εγχειρίδιο δημοσιονομικής διαφάνειας του ΔΝΤ, σε πρότυπα προϋπολογισμού, όπως οι ΟΟΣΑ σχετικά με τη διαφάνεια του προϋπολογισμού, σε λογιστικές προδιαγραφές όπως οι διεθνείς και οι ευρωπαϊκές λογιστικές προδιαγραφές το δημόσιο τομέα (IPSAS και EPSAS), καθώς και σε στατιστικά πρότυπα, όπως το Ευρωπαϊκό Σύστημα Λογαριασμών (ESA ΕΕ), Εγχειρίδιο Οικονομικών το Στατιστικών της κυβέρνησης τΟΥ ΔΝΤ (GFSM ΔΝΤ το 2001) και το σύστημα Εθνικών Λογαριασμών του 2008 των Ηνωμέν ν Εθνών (ΣΕΛ 08 ΟΗΕ).
Τα νέα εργαλεία για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης με τα προαναφερθέντα δημοσιονομικά πρότυπα υποδείγματος διακρίνονται σε πολυμερή πλαίσια που αναπτύχθηκαν με τη συνεργασία διαφόρων εταίρων, όπως το δημόσιο οικονομικό εργαλείο για την αξιολόγηση των δημοσίων οικονομικών όσον αφορά τις δημόσιες δαπάνες και τη χρηματοοικονομική λογιστική (PEFA), σε τοπικό, όπως τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας (Eurostat) και σε εργαλεία της κοινωνίας των πολιτών όπως η Έρευνα Ανοικτού Προϋπολογισμού και ο Δείκτης Ανοικτού Προϋπολογισμού ).
Μέσω αυτών των διαγνωστικών εργαλείων, όπως το PEFA, το TADAT, το Σύστημα Δημοσιονομικής Αξιολόγησης της Δημοσιονομικής Διαφάνειας του ΔΝΤ, η αξιολόγηση του προϋπολογισμού του ΟΟΣΑ (αναθεώρηση του προϋπολογισμού) ή άλλα ειδικά πιο λεπτομερή εργαλεία αξιολόγησης της απόδοσης (τα λεγόμενα "εργαλεία διάτρησης" "), Που αξιολογούν τη διαφάνεια σε ορισμένους τομείς της δημοσιονομικής διαχείρισης, όπως η διαχείριση του χρέους, η σύναψη δημοσίων συμβάσεων, η πραγματοποίηση δημόσιων επενδύσεων και η αξιολόγηση της χρήσης των ΥΕΠ για την υλοποίηση συγκεκριμένων έργων, να ελέγχει το βαθμό δημοσιονομικής διαφάνειας σε μία χώρα.
Η προσπάθεια βελτίωσης της δημοσιονομικής διαφάνειας υποστηρίζεται από διεθνείς οργανισμούς, όπως το ΔΝΤ, τον ΟΟΣΑ και τον ΟΗΕ, οι οποίοι ασχολήθηκαν με την ανάπτυξη κωδίκων και προτύπων για τη δημοσιονομική διαφάνεια καθώς και με την αξιολόγηση των πρακτικών των χωρών σε αυτόν τον τομέα. Παράλληλα με τους προαναφερθέντες διεθνείς οργανισμούς, σημαντικό ρόλο παίζουν και ορισμένοι οργανισμοί της κοινωνίας των πολιτών και ορισμένες μη κυβερνητικές οργανώσεις, οι οποίες ανέπτυξαν δικά τους πρότυπα και εργαλεία για τη βελτίωση της δημοσιονομικής διαφάνειας. Ιδιαιτέρως ενεργό ρόλο αναλαμβάνουν οι οργανώσεις GIFT, Διεθνής Συνεργασία με τον Προϋπολογισμό, Open Knowledge και Open Government Partnership.
Σύμφωνα με τον Οδηγό για τη διαφάνεια στις εκθέσεις του προϋπολογισμού της Διεθνούς Συνεργασίας για τον Προϋπολογισμό, οι κυβερνήσεις πρέπει να δημοσιεύουν ορισμένα έγγραφα που αφορούν τα διαφορετικά στάδια του κρατικού προϋπολογισμού, δηλαδή την κατάρτιση του προϋπολογισμού, την έγκριση και την εκτέλεσή του, την εκτέλεση του προϋπολογισμού. Ειδικότερα τα έγγραφα αυτά είναι το σχέδιο προϋπολογισμού, το σχέδιο προϋπολογισμού της κυβέρνησης, ο προϋπολογισμός των πολιτών, ο προϋπολογισμός Προϋπολογισμός, οι τακτικές εκθέσεις εκτέλεσης του προϋπολογισμού, η εξαμηνιαία επισκόπηση της πορείας εκτέλεσης του προϋπολογισμού και της οικονομικής ελέγχου, η έκθεση για το τέλος του έτους - και Γενική ισοτιμία, καθώς και η έκθεση ελέγχου.
Τέλος, οι πρωτοβουλίες αναπτύχθηκαν σε εθνικό επίπεδο, όπως κυρίως με την υιοθέτηση νομοθετικών μέτρων για τη δημοσίευση των δημοσιονομικών στοιχείων και στοιχείων και, γενικότερα, για τη λήψη μέτρων για τη βελτίωση της διαφάνειας, την αύξηση του ρόλου του νομοθετικού σώματος στη διαδικασία κατάρτισης και έγκρισης του προϋπολογισμού, συμμετοχή των πολιτών στη δημοσιονομική διαδικασία καθώς και ενίσχυση του εσωτερικού και του εξωτερικού ελέγχου από τους Ανώτατους Ελεγκτικούς Οργανισμούς.
Οι προαναφερόμενες πρωτοβουλίες φαίνεται ότι αρχικά είχαν διαφορετικούς στόχους. Έτσι για παράδειγμα ενώ το ΔΝΤ και ο ΟΟΣΑ φαίνεται ότι ανέλαβαν πρωτοβουλίες για την αύξηση της δημοσιονομικής διαφάνειας ξεκινώντας κυρίως από την ανάγκη δημιουργίας αξιοπιστίας στις αγορές και τους επενδυτές, ενώ η ΕΕ επιτύχει δημοσιονομική πειθαρχία, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών θεώρησαν την τη βελτίωση της δημοσιονομικής διαφάνειας ως προαπαιτούμενο των μεταρρυθμίσεων, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, για την επίτευξη χρηστής διακυβέρνησης, καθώς και για τη μείωση της φτώχειας και την προώθηση της ανάπτυξης.
Αναφορικά με την Ελλάδα, προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της δημοσιονομικής διαφάνειας συνέβαλε στην καθιέρωση της υποχρέωσης αναρτήσεως του προσχεδίου του προϋπολογισμού στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Οικονομικών ταυτόχρονα με την υποχρέωση υποβολής του στο Κοινοβούλιο και στην καθιέρωση της υποχρέωσης δημοσίευσης δημοσιονομικών στοιχείων μέσω σύνταξης δημοσιονομικών αναφορών και την ταυτόχρονη υποχρέωση αναστολής τους στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Οικονομικών, γεγονός που επιτρέπει την πρόσβαση σε μία σειρά δημοσιονομικών δεδομένα κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού.
Σύμφωνα με την αρχή της διαφάνειας, η υποχρέωση όλων των λειτουργών που διαχειρίζονται τα κονδύλια της Γενικής Κυβέρνησης να εξασφαλίζουν την έγκαιρη πληροφόρηση, οικονομικής ή άλλης φύσεως, που σχετίζεται με τη διαχείριση της δημοσιονομικής πολιτικής, προκειμένου να καταστεί εφικτή η αποτελεσματική δημόσιος έλεγχος της άσκησης της δημοσιονομικής πολιτικής, εκτός αν η δημοσιοποίηση θα έβλαπτε ουσιαστικά την εθνική ασφάλεια, την άμυνα ή τις διεθνείς σχέσεις της Ελλάδας. Περαιτέρω, η αρχή της διαφάνειας αποτελεί και ένα από τα γενικά κριτήρια που διέπουν τους δημοσιονομικούς κανόνες. Ειδικότερα, η αρχή της διαφάνειας σημαίνει ότι προσδιορίζονται οι εκ των προτέρων ποσοτικοί στόχοι για μια συγκεκριμένη περίοδο.
Περαιτέρω, με σκοπό την ενίσχυση της διαφάνειας, προβλεπόταν η σύσταση μιας σειράς νέων δημοσιονομικών θεσμών. Συγκεκριμένα, δημιουργήθηκε το Ενιαίο Αρχείο Πληρωμών στο Υπουργείο Οικονομικών, το Εθνικό Στατιστικό Αρχείο, το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στην Βουλή, το Ενιαίο Ανεξάρτητο Αρχείο Δημοσίων Συμβάσεων, το ημικυαυτό Γενικό Γραμματέα Δημοσίων Εσόδων που μετατράπηκε σε Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων και το Ελληνικό Δημοσιονομικό Το Συμβούλιο, το Παρατηρητήριο Οικονομικής Αξίας των ΟΤΑ και το ΟΔΔΗΧ για την παρακολούθηση του χρέους.
Καταλήγοντας, η έννοια της δημοσιονομικής διαφάνειας έχει μεταβληθεί στο πέρασμα του χρόνου και σήμερα βρίσκεται στο επίκεντρο των πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση της οικονομικής και δημοσιονομικής κρίσης, της βελτίωσης της δημοσιονομικής διακυβέρνησης, της βιωσιμότητας των δημοσίων οικονομικών, της ευθύνης των κυβερνήσεων. Η ενίσχυση της δημοσιονομικής διαφάνειας αποτελεί προϋπόθεση για την επίτευξη της χρηστής διακυβέρνησης μιας χώρας. Εξάλλου, η αύξηση της δημοσιονομικής διαφάνειας, όπως και γενικότερα η διαφάνεια της δράσης της δημόσιας διοίκησης, αποτελεί τον μοναδικό τρόπο για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο δημόσιο και γενικότερα στα θεσμικά όργανα. Μολονότι η λήψη αποφάσεων σχετικά με τη δημοσιονομική πολιτική αποτελεί ευθύνη των δημοκρατικά εκλεγμένων κυβερνήσεων, ωστόσο είναι σημαντικό οι αποφάσεις αυτές να ελέγχονται από το Κοινοβούλιο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου