Αλβανία και ΠΓΔΜ πολύ πιο μπροστά από την Ελλάδα στον έλεγχο των αυθαίρετων

8 στους 10 οικισμούς στη χώρα δεν έχουν πολεοδομηθεί

Μια μελέτη που βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη αναδεικνύει συμπεράσματα που προκαλούν απογοήτευση αλλά και ανησυχία αφού δείχνουν ότι μόνον από τύχη δεν έχουν ακόμη συμβεί άλλες τραγωδίες όπως αυτή στο Μάτι το φετινό καλοκαίρι.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης, ως προς τον οικιστικό έλεγχο και συναφείς τομείς, η Ελλάδα δεν έχει κάνει ακόμη ούτε το πρώτο βήμα, άλλες βαλκανικές χώρες, ευρισκόμενες εκτός ΕΕ και άρα φτωχότερες σε χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως η Αλβανία και η ΠΓΔΜ, έχουν φτάσει στο τέλος.

Η μελέτη ξεκίνησε εθελοντικά από ομάδα ειδικών επιστημόνων. «Η πρώτη παθογένεια της χώρας είναι η διαφορά μεταξύ πραγματικότητας στο έδαφος και θεωρητικού θεσμικού πλαισίου. Ως παράδειγμα αναφέρεται η περίπτωση του Ματιού, που αν και επίσημα εκτός σχεδίου, στην πράξη διαθέτει την πυκνότητα μιας εντός σχεδίου περιοχής, χωρίς, ωστόσο, οδικό δίκτυο και μεγάλους κοινόχρηστους χώρους, που απαιτούνται για την εύρυθμη λειτουργία και ασφάλεια ενός οικισμού» όπως δείχνουν τα πρώτα συμπεράσματα της μελέτης.

Χαρακτηριστικό είναι ότι 8 στους 10 οικισμούς της χώρας ποσοστό 77% των οικισμών στη χώρα δεν έχουν πολεοδομηθεί, κάτι που σημαίνει ότι δεν υπάρχει το απαιτούμενο δίκτυο κοινόχρηστων - κοινωφελών χώρων, δηλαδή οδοί, πλατείες, αθλητικές εγκαταστάσεις, πάρκα… αλλά και υπάρχει οικοδόμηση σε σημεία επικίνδυνα, όπως δάση, ρέματα, αιγιαλό, επικλινή ή και σαθρά εδάφη.

Επιπλέον, ποσοστό 11% των μη πολεοδομημένων περιοχών βρίσκονται τόσο εκτός σχεδίου, όσο και εκτός οποιουδήποτε ρυθμιστικού πλαισίου. Σε ποσοστό μόνον 22,82% υπάρχουν στη χώρα πολεοδομημένες περιοχές, δηλαδή εντάσσονται σε σχέδιο πόλης ή όρια οικισμού, που έχουν σχεδιαστεί και εγκριθεί βάσει μελέτης. Ωστόσο, όλες οι περιοχές (πολεοδομημένες και μη) δεν ενσωματώνουν τη συνιστώσα της κλιματικής αλλαγής και της πρόληψης από φυσικές καταστροφές και εν γένει της ανθεκτικότητας.

Μάλιστα, οι επιστήμονες της ομάδας εργασίας σημειώνουν ότι «ειδικά η παράμετρος της ανθεκτικότητας είναι απαραίτητο να ενταχθεί στα νέα Τοπικά Χωρικά Σχέδια (ΤΧΣ – είναι τα καινούργια Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια, που πρέπει άμεσα να εγκριθούν για το σύνολο των 325 καλλικρατικών δήμων) και με αυτά να ρυθμίζεται η πρόληψη, η καταστολή και η αποκατάσταση των περιοχών έπειτα από φυσικές, και μη, καταστροφές».

Έως και το 2019, η Ελλάδα θα πρέπει να έχει δημιουργήσει λειτουργική Εθνική Υποδομή Γεωχωρικών Πληροφοριών, βάσει της Οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου INSPIRE, η οποία ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο με τον ν. 3882/2010. Επιπλέον, προδιαγράφηκε η σταδιακή λειτουργία δομών γεωχωρικών (δεδομένων που αφορούν τους τομείς χωροταξίας και πολεοδομίας σε διαφορετικά εδάφη) δεδομένων, όπως η «Ηλεκτρονική Πολεοδομική Ταυτότητα Δήμου» και η «Ηλεκτρονική Ταυτότητα Κτηρίου».

Σήμερα λειτουργούν σχετικά έργα ανάπτυξης υποδομών, όπως το e-poleodomia III, το e-ευρετήριο αιγιαλών, οι δασικοί χάρτες κ.α. «Ωστόσο» -τονίζεται στη μελέτη- «τα έργα αυτά δεν είναι μεταξύ τους διασυνδεμένα και δεν παρέχουν συνολική εικόνα των δομημένων επιφανειών της ελληνικής επικράτειας». Αντίθετα, οι ευρωπαϊκές χώρες, π.χ. Ιταλία, Πορτογαλία, Κύπρος –ακόμη και η Αλβανία και η πΓΔΜ- έχουν αναπτύξει ολοκληρωμένες υποδομές γεωχωρικών πληροφοριών, που περιλαμβάνουν και την τρισδιάστατη (3d) καταγραφή των υφιστάμενων κτηρίων.

Οι επιστήμονες της μελέτης προτείνουν τη δημιουργία του Ολοκληρωμένου Συστήματος Γεωγραφικών Πληροφοριών Δομημένων Επιφανειών και Ηλεκτρονικής Ταυτότητας Κτηρίων. Ως βασική πηγή τροφοδότησης, με πληροφορίες, του προτεινόμενου Συστήματος υποδεικνύουν τις καταχωρήσεις των στοιχείων του δικτύου της εταιρείας Διαχειριστής Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ), που διαθέτουν οι οικονομικές υπηρεσίες των ΟΤΑ. Χονδρικά, τα στοιχεία μπορούν να καταγράφονται στους μετρητές της ΔΕΗ, δημιουργώντας μια πολύτιμη βάση δεδομένων, και ακολούθως να κωδικοποιούνται και να συσχετίζονται με τη Γεωγραφική Βάση Δεδομένων των υφιστάμενων κτηρίων, να ενσωματώνονται πρόσθετες πληροφορίες (οικοδομικές άδειες, στατιστικές μελέτες κ.λπ.), αλλά και ιστορικά δεδομένα φυσικών καταστροφών, καθώς και ποιοτικά γεωχωρικά χαρακτηριστικά (κλίσεις ή ποιότητα εδάφους, ρέματα, δασικές εκτάσεις κ.λπ.)

Το κόστος μιας τέτοιας διαδικασίας υπολογίζεται σε 100-120 εκατ. ευρώ και ο χρόνος ολοκλήρωσής της στους 36 μήνες για το σύνολο της επικράτειας.

Γενικά, τα βασικότερα σημεία της μελέτης συνοψίζονται ως εξής:

· Δεν υπάρχει θεσμική διασύνδεση χωρικού σχεδιασμού με το πλαίσιο για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και οι παρεμβάσεις που αυτό προτείνει παραμένουν σε επίπεδο κατευθύνσεων και όχι συγκεκριμένων και δεσμευτικών περιορισμών και ελέγχου δόμησης. Η διασύνδεση αυτή πρέπει να γίνει άμεσα.

· Θα πρέπει να γίνει άμεσα καταγραφή των επικίνδυνων οικισμών και να δημιουργηθούν τα εργαλεία για άμεσες παρεμβάσεις στο θέμα της ανθεκτικότητάς τους.

· Πάση θυσία να αποτραπεί η δημιουργία νέων αυθαιρέτων κτιρίων ή οικισμών και γενικά μη πολεοδομημένων οικισμών.

· Να ξεκινήσουν άμεσα οι διαδικασίες για δημιουργία των απαραίτητων πλαισίων γεωχωρικών δεδομένων, τα οποία θα αποτελέσουν τη βάση για τις παραπάνω ενέργειες.

Τη μελέτη διεξάγουν οι Παναγιώτης και Βασίλειος Γκοιμίσης, πολιτικός μηχανικός και αρχιτέκτων πολεοδόμος αντίστοιχα, Κωνσταντίνος Λογοθέτης αγρονόμος τοπογράφος μηχανικός και Βασιλική Χαραλαμπίδου και Δανάη Μελιτά, πολεοδόμοι χωροτάκτες μηχανικοί.