ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΦΕΡΝΕΙ ΤΟ ΝΕΟ ΕΤΟΣ ΣΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ Γεωπολιτικό... big bang το 2016

ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΦΕΡΝΕΙ ΤΟ ΝΕΟ ΕΤΟΣ ΣΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ

Γεωπολιτικό... big bang το 2016

Του Γιώργου Καπόπουλου
kapopoulos@pegasus.gr

Το 2016 προβάλλει προκαταβολικά, από την κληρονομιά του 2015 ως χρονιά - μεταίχμιο για τη μεταβατική περίοδο στις διεθνείς ισορροπίες που άρχισε με την κατάρρευση του Υπαρκτού Σοσιαλισμού και τη διάλυση της ΕΣΣΔ το 1989 -1991 και συσωρευσε μέχρι και τις μέρες μας μέτωπα που ανοίγουν και δεν κλείνουν την αποσταθεροποίηση και την αβεβαιότητα: Από τις σχέσεις της Δύσης με τη Ρωσία, την Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση, την Ευρύτερη Μέση Ανατολή και Νοτιοδυτική Ασία, μέχρι την περιοχή Ασίας-Ειρηνικού.

Μέσα στο 2015 καταγράφηκε μια μεγάλη στροφή στη στρατηγική της Ουάσιγκτον με κύρια σημεία αναφοράς την προσέγγιση με τη Μόσχα και την Τεχεράνη στη Μέση Ανατολή, ταυτόχρονα με επιδείνωση της έντασης με την Κίνα στη Νότια Σινική Θάλασσα, ενώ η Ευρωζώνη και η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση συνολικά βρίσκονται ξανά σε μιά συνολική αβεβαιότητα, που παραπέμπει στα υπαρξιακά ερωτήματα που είχαν διατυπωθεί στην αρχή της κρίσης, την άνοιξη του 2010.

Προς μια μεγάλη συμμαχία;
Μέσα στο 2016 και μάλιστα από ό,τι φαίνεται από την αρχή της καινούργιας χρονιάς, θα φανεί αν ΗΠΑ και Ρωσία μπορούν να κλείσουν όλες τις διμερείς εκκρεμότητες που καταγράφηκαν μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και να οικοδομήσουν μια σταθεροποιητική συμμαχία στη Μέση Ανατολή και στη Νοτιοδυτική Ασία (Αφγανιστάν - Πακιστάν) με κοινό στόχο την ανάσχεση του Ισλαμικού Φονταμενταλισμού, που πέραν των δύο αυτών κρίσιμων γιά την παγκόσμια σταθερότητα περιοχών, με ορμητήριο την ακυβέρνητη Λιβύη, έχει αποσταθεροποιήσει σχεδόν το σύνολο της Υποσαχάριας Αφρικής.

Η πρώτη και μεγαλύτερη εκκρεμότητα είναι η Ουκρανία, όπου όλες οι πλευρές (Ουάσιγκτον, Μόσχα και Γαλλία, Γερμανία) έχουν πολλούς λόγους να επιθυμούν μια συμβιβαστική λύση, η οποία θα θυμίζει τη Βοσνία, όπου η συμφωνία του Ντέιτον το 1995 νομιμοποίησε τα τετελεσμένα.

Μιά συμφωνία Δύσης - Ρωσίας για την Ουκρανία, δεν θα διευκολύνει μόνον τη συνεργασία των δύο πλευρών στη Συρία και στο Ιράκ, αλλά θα έχει και άλλες καταλυτικές συνέπειες: Πρώτον, θα τερματίσει τον ανταγωνισμό Ουάσιγκτον - Μόσχας και σε άλλες χώρες της πρώην ΕΣΣΔ (όπως η Γεωργία ή το Αζερμπαϊτζάν) και μοιραία θα εκτονώσει τη σκληρή αντιπαλότητα στην κατασκευή δικτύων μεταφοράς φυσικού αερίου και πετρελαίου.

Μπ. Ομπάμα

Και οι δύο πλευρές θέλουν τον συμβιβασμό για μια σειρά από λόγους:

Πρώτον, ο ισλαμικός φονταμενταλισμός είναι μια πρόκληση που πλέον δεν μπορούν οι ΗΠΑ να αντιμετωπίσουν με μονομερείς επεμβάσεις στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή, ενώ για τη Ρωσία που έχει εκατομμύρια Μουσουλμάνων πολιτών και συνορεύει με τις μουσουλμανικές χώρες της πρώην ΕΣΣΔ στην Κεντρική Ασία και τον Καύκασο, ο φονταμενταλισμός αποτελεί πρόκληση στρατηγικών διαστάσεων.

Δεύτερον, η οικονομική ανάπτυξη και ο εκσυγχρονισμός της Ρωσίας νοούνται μόνον με ισότιμη ένταξη της χώρας στο παγκοσμιοποιημένο διεθνές περιβάλλον και όχι σε συνθήκες περικύκλωσης - περιχαράκωσης και αντιπαράθεσης με τη Δύση.

Κιμ Γιονγκ Ουν

Τρίτον, οι ΗΠΑ που επένδυσαν στη σύγκρουση στην Ουκρανία για να ελέγξουν μια Ευρασιατική Στρατηγική Σύγκλιση Ρωσίας- Γερμανίας αντελήφθησαν στην πορεία ότι μια απομονωμένη από την Ευρώπη, Μόσχα, ωθείται εκ των πραγμάτων σε στενή συνεργασία με την Κίνα, μια ευρασιατική σύγκλιση πολύ πιο επικίνδυνη από τον Άξονα Μόσχας - Βερολίνου.

Σταθεροποίηση στην Ουκρανία θα είναι και ένα σαφές μήνυμα προς την Τουρκία και τη Σαουδική Αραβία ότι δεν θα μπορούν να περιπλέκουν ή να καθυστερούν την αξιοποίηση των δυνάμεων του Ιράν και των Συμμάχων του για τη συντριβή των Τζιχαντιστών. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά την Αγκυρα το μήνυμα θα είναι να μην περιμένει στήριξη από ΗΠΑ και ΝΑΤΟ στη διμερή αντιπαράθεση με τη Μόσχα.

Αβεβαιότητα στον Ειρηνικό
Μέσα στο 2015 οι ΗΠΑ πέτυχαν μια Εμπορική Ένωση των Χωρών του Ειρηνικού, ο στόχος της οποίας είναι η ανάσχεση της συνολικής επιρροής της Κίνας στην περιοχή, με την ένταση να εμφανίζεται και να επανεμφανίζεται στις διαμφισβητούμενες μεταξύ Κίνας και των γειτονικών χωρών ζώνες της Νότιας Σινικής Θάλασσας.

Το ερώτημα που τίθεται για το 2016 είναι αν η Ουάσιγκτον χαράξει κόκκινες γραμμές που θα αμφισβητούν ευθέως και χωρίς περιστροφές την πολιτική του Πεκίνου για σταδιακή ειρηνική ενσωμάτωση της Ταϊβάν και αν θα έχουμε εξελίξεις στην Κορεατική Χερσόνησο.

Οι εξελίξεις στην απομονωμένη Βόρεια Κορέα του Κιμ Γιογκ Ουν μπορούν να έχουν καταλυτικές περιφερειακές επιπτώσεις.

Είναι βέβαιο ότι σε περίπτωση εσωτερικής αποσταθεροποίησης της Βόρειας Κορέας, το Πεκίνο μπορεί να ρίξει το βάρος του προς την κατεύθυνση μιας σταδιακής επανένωσης της Κορεατικής Χερσονήσου, μια πολιτική που θα μπορούσε να οδηγήσει στη διάρρηξη της στενής συμμαχίας ΗΠΑ - Νοτίας Κορέας ? Ιαπωνίας, με την ενιαία Κορέα ή να είναι ουδέτερη ζώνη ή ακόμη χειρότερα de facto σύμμαχος του Πεκίνου.

Εμβάθυνση συνεργασίας
Στο σημείο αυτό, γίνεται κατανοητή η σημασία που αποδίδουν πλέον οι ΗΠΑ στην αποτροπή μιας περαιτέρω εμβάθυνσης της συνεργασίας Ρωσίας - Κίνας και η μεγάλη διαφορά των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ουάσιγκτον στην Ευρώπη και στην Ευρύτερη Περιοχή Ασίας-Ειρηνικού:

Στην Ευρώπη, το ζητούμενο είναι μια φόρμουλα που να καθιστά τις χώρες της πρωην ΕΣΣΔ γέφυρα συνεργασίας Ρωσίας -Δύσης και όχι πεδίο αντιπαράθεσης, είτε για περικύκλωση της Μόσχας, είτε για συγκρότηση αποκλειστικής ρωσικής ζώνης επιρροής.

• Στην Ευρύτερη Περιοχή Ασίας - Ειρηνικού, το Πεκίνο με σημεία αναφοράς την ενσωμάτωση της Ταϊβάν και τον έλεγχο της Κορεατικής Χερσονήσου απειλεί ευθέως την πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ όχι μόνον σε περιφερειακό, αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο.

Με αυτά τα δεδομένα σε περίπτωση υπέρβασης των διμερών εκκρεμοτήτων ΗΠΑ-Ρωσίας ζητούμενο είναι αν η Ουάσιγκτον νιώσει ότι έχει διευρυμένο περιθώριο ελιγμών για να προωθήσει την ανάσχεση της επέκτασης της επιρροής του Πεκίνου, χωρίς ταυτόχρονα να διαταράξει τη σχέση οικονομικής αλληλεξάρτησης ανάμεσα στις δύο χώρες, με τις ΗΠΑ να είναι η μεγαλύτερη αγορά για τις κινεζικές εξαγωγές και την Κίνα να είναι μεγαλύτερος αγοραστής τίτλων του αμερικανικού δημόσιου χρέους.

Με δύο λόγια, μια πιθανή προσέγγιση ΗΠΑ-Ρωσίας θα πριμοδοτήσει την αντιπαράθεση ή θα διευκολύνει έναν ρεαλιστικό συμβιβασμό στις σχέσεις Ουάσιγκτον - Πεκίνου;

Η Ποσοτική Χαλάρωση είναι ασύμβατη με τη δημοσιονομική πειθαρχία
Ευρώπη, ώρα μηδέν

Πριν από ένα χρόνο υπήρχε διάχυτη υπεραισιοδοξία για τη δυνατότητα να γίνει υπέρβαση της Κρίσης στην Ευρωζώνη με αναίμακτο τρόπο, χωρίς δηλαδή σύγκρουση της Γερμανίας με τους εταίρους της, μέσω της Ποσοτικής Χαλάρωσης, την οποία ο επικεφαλής της ΕΚΤ Μ. Ντράγκι είχε εξαγγείλει από τα μέσα του Δεκεμβρίου του 2014 για τις 22 Ιανουαρίου 2015.

Κατά τη διάρκεια του 2015 απεδείχθη ότι η Ποσοτική Χαλάρωση είναι ασύμβατη με την άκαμπτη δημοσιονομική πειθαρχία, όπως αυτή ορίζεται από το Σύμφωνο Σταθερότητας. Το αποτέλεσμα είναι, όπως το διατύπωσαν πανηγυρικά οι Financial Times στο πρωτοσέλιδο δημοσίευμά τους τη Δευτέρα 28 Δεκεμβρίου, οι Αγορές και η πλειοψηφία των αναλυτών να θεωρούν ότι η παρεμβατική εμβέλεια της ΕΚΤ και του Ντράγκι ως προς την ενίσχυση μιας δυναμικής ανάπτυξης έχει εξαντληθεί.

Στην αρχή του 2016 θα ξεκαθαρίσει ποιο κυβερνητικό σχήμα θα διαδεχθεί την κυβέρνηση του Ραχόι στην Ισπανία και πώς θα κινηθεί απέναντι στη γνωστή θέση της Κομισιον ότι ο Προϋπολογισμός για το 2016 θα πρέπει να αναθεωρηθεί επί το αυστηρότερον. Η σύγκρουση ή η υποταγή της Μαδρίτης στα κελεύσματα των Βρυξελλών και του Βερολίνου θα επηρεάσουν αναμφισβήτητα καθοριστικά και τις επιλογές της κυβέρνησης Κόστα στην Πορτογαλία.

Ταυτόχρονα με τις εξελίξεις στην Ιβηρική, θα πρέπει να δούμε αν η ρητορική δυσφορίας με απειλές σύγκρουσης που εκφέρει η Ιταλία του Ρέντζι τις τελευταίες εβδομάδες κατά της Δημοσιονομικής Λιτότητας που έχει επιβάλει η Γερμανία στην Ευρωζώνη θα έχει συνέχεια και αν θα μεταφερθεί σε Συνόδους Κορυφής και Eurogroup.

Επόμενο ζητούμενο είναι η στάση που θα κρατήσει η Γαλλία τόσο μετά το σοκ της πρωτιάς της Ακροδεξιάς του Εθνικού Μετώπου της Λεπέν στις πρόσφατες περιφερειακές εκλογές όσο και μετά τη σκληρή κριτική που δέχθηκε από την Ιταλία γιά ουσιαστική υποταγή στο Βερολίνο. Τι θα κάνουν οι Ολάντ - Βαλς; Θα τολμήσουν να ηγηθούν του Νότου της Ευρωζώνης ή θα επιλέξουν να διαμεσολαβήσουν ανάμεσα στον Νότο και το Βερολίνο, με πιθανότερο αποτέλεσμα να δυσαρεστήσουν εξίσου και τις δύο πλευρές.

Ανοικτό παραμένει και το ερώτημα αν όλα τα παραπάνω πριμοδοτήσουν την περιχαράκωση και την απομόνωση της Γερμανίας ή αν ωθήσουν τουλάχιστον ένα τμήμα της πολιτικής ελίτ της χώρας να διακινδυνεύσει να προτείνει μια ρεαλιστική προσαρμογή.

Τέλος, πότε και με ποια διατύπωση ο Κάμερον και η Κομισιόν θα διατυπώσουν μια κοινά αποδεκτή φόρμουλα για τις σχέσεις Βρετανίας ? Ε.Ε. που να επιτρέπει στον πρωθυπουργό της Βρετανίας να ταχθεί υπέρ του «ναι» στο Δημοψήφισμα για την παραμονή ή όχι του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ε.Ε., που θα διεξαχθεί μάλλον προς τα τέλη του 2016;

Ενα είναι βέβαιο, όλα τα παραπάνω μαζί με τις αβέβαιες εξελίξεις γύρω από το Προσφυγικό θα σφραγίσουν τη μοίρα της Ε.Ε., που στο Δημοψήφισμα της Βρετανίας εντός του 2016, στις γαλλικές εκλογές της άνοιξης του 2017 και τις γερμανικές το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς θα δει να δοκιμάζεται όχι μόνον η περαιτέρω πορεία της, αλλά η ίδια η ύπαρξή της.