ΔΕΕ C-320/15 Καταδικαστική απόφαση από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα αστικά λύματα στους οικισμούς Προσοτσάνης, Δοξάτου, Ελευθερούπολης, Βάγιας και Γαλάτιστας

ΔΕΕ C-320/15 Καταδικαστική απόφαση από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα αστικά λύματα στους οικισμούς Προσοτσάνης, Δοξάτου, Ελευθερούπολης, Βάγιας και Γαλάτιστας

Στις 14 Σεπτεμβρίου 2017 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εξέδωσε απόφαση για την προσφυγή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά της Ελληνικής Δημοκρατίας για παράβαση του άρθρου 4 παρ. 1 και 3, της οδηγίας 91/271 για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων. (Υπόθεση C-320/15)

Σύμφωνα με την απόφαση η Ελληνική Δημοκρατία, παραλείποντας να εξασφαλίσει δευτεροβάθμια ή ισοδύναμη επεξεργασία των αστικών λυμάτων των οικισμών Προσοτσάνης, Δοξάτου, Ελευθερούπολης, Βάγιας και Γαλάτιστας, με ισοδύναμο πληθυσμού¹ μεταξύ 2.000 και 10.000, παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 4, παράγραφος 1, της οδηγίας 91/271/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 1991, για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων, όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) 1137/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Οκτωβρίου 2008. 

Κατά τα λοιπά απέρριψε την προσφυγή.

Στις 26 Ιουνίου 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε με προσφυγή της από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο να αναγνωρίσει ότι η Ελληνική Δημοκρατία, παραλείποντας να εξασφαλίσει το κατάλληλο επίπεδο επεξεργασίας των αστικών λυμάτων των οικισμών Προσοτσάνης, Δοξάτου, Ελευθερούπολης, Βάγιας, Γαλάτιστας, Δεσφίνας και Χανιώτη, με ισοδύναμο πληθυσμού (ι.π.) μεταξύ 2.000 και 10.000, καθώς και του οικισμού του Πολύχρονου, με ι.π. μεταξύ 10.000 και 15.000, παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 4, παράγραφοι 1 και 3, της οδηγίας 91/271/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 1991, για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων (ΕΕ 1991, L 135, σ. 40), όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) 1137/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Οκτωβρίου 2008 (ΕΕ 2008, L 311, σ. 1).

Η προ της ασκήσεως της προσφυγής διαδικασία

• Στις 29 Μαΐου 2007 η Επιτροπή ζήτησε με επιστολή της από τις ελληνικές αρχές, εντός έξι μηνών, να σταλούν στοιχεία για την εκπλήρωση των υποχρεώσεών της, όπως προβλέπονται από το άρθρο 4 της οδηγίας 91/271, σχετικά με την επεξεργασία των αστικών λυμάτων για το έτος 2007.
• Οι ελληνικές αρχές έστειλαν τα στοιχεία 2 χρόνια αργότερα, κατόπιν αποστολής ερωτηματολογίου από την Επιτροπή για το έτος 2009.
• Η επιτροπή διαπίστωσε, με βάση τα διαβιβασθέντα στοιχεία, ότι 62 ελληνικοί οικισμοί παραβίαζαν το άρθρο 4 της οδηγίας, και ζήτησε διευκρινήσεις από τις ελληνικές αρχές με επιστολή που έστειλε στις 5/10/2010. Αφού εξέτασε τα στοιχεία που στάλθηκαν στις 21/12/2010, η Επιτροπή στις 17/6/2011 έστειλε προειδοποιητική επιστολή για παράβαση των υποχρεώσεων του άρθρου 4 της οδηγίας όσον αφορά τους 62 αυτούς οικισμούς.
• Στις 11/8/2011 η Ελληνική Δημοκρατία απάντησε κοινοποιώντας πληροφορίες σχετικές με τους εν λόγω οικισμούς.
• Την 1/6/2012 η Επιτροπή απηύθυνε αιτιολογημένη γνώμη στην Ελληνική Δημοκρατία, επισημαίνοντας ότι εξακολουθούσε να παραβαίνει τις διατάξεις της οδηγίας.
• Με επιστολές στις 20/7/2012 και 21/3/2013 η Ελληνική Δημοκρατία απάντησε στην αιτιολογημένη γνώμη, υποστηρίζοντας ότι 4 οικισμοί επρόκειτο να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις της οδηγίας 91/271, με την ολοκλήρωση διαφόρων έργων που χρηματοδοτούνταν από το επιχειρησιακό πρόγραμμα "Περιβάλλον και αειφόρος ανάπτυξη", και ότι οκτώ άλλοι οικισμοί διέθεταν λειτουργικό σταθμό επεξεργασίας λυμάτων με δεδομένα εκροής σύμφωνα με τις απαιτήσεις της ανωτέρω οδηγίας.
• Στις 21/2/2014 η Επιτροπή απηύθυνε στην Ελληνική Δημοκρατία συμπληρωματική αιτιολογημένη γνώμη, με την αιτιολογία ότι οκτώ οικισμοί και συγκεκριμένα οι οικισμοί Προσοτσάνης, Δοξάτου, Ελευθερούπολης, Βάγιας, Γαλάτιστας, Δεσφίνας, Πολύχρονου και Χανιώτη, εξακολουθούσαν να μη συμμορφώνονται προς τις απαιτήσεις της οδηγίας 91/271.
• Η Ελληνική Δημοκρατία, με την απάντησή της 22/4/2014, αναγνώρισε ότι τέσσερις από τους οκτώ επίμαχους οικισμούς θα συμμορφώνονταν πλήρως με τις εν λόγω απαιτήσεις μόνον όταν θα ολοκληρώνονταν τα συγχρηματοδοτούμενα έργα. Ως προς τους λοιπούς τέσσερις οικισμούς, παρατήρησε ότι, παρότι διέθεταν σταθμούς επεξεργασίας λυμάτων που λειτουργούσαν σύμφωνα με τις διατάξεις της οδηγίας 91/271, δεν είχαν αποστείλει ικανοποιητικό αριθμό δειγμάτων σύμφωνα με την οδηγία.
• Η Επιτροπή δεν ικανοποιήθηκε από τις απαντήσεις της Ελληνικής Δημοκρατίας και αποφάσισε να ασκήσει προσφυγή στις 26/6/2015. 

Σκεπτικό απόφασης

Με την συμπληρωματική αιτιολογημένη γνώμη της Επιτροπής στις 21/2/2014 που παρελήφθη αυθημερόν από την Ελληνική Δημοκρατία, τέθηκε προθεσμία δύο μηνών προκειμένου να συμμορφωθεί το εν λόγω κράτος μέλος. Για να κριθεί το βάσιμο της προσφυγής πρέπει να εκτιμηθεί αν η παράβαση που του προσάπτεται υφίστατο στις 21/4/2014.

Η Ελληνική Δημοκρατία δεν αμφισβητεί ότι στην λήξη της προθεσμίας, η απόρριψη των αστικών λυμάτων των οικισμών Προσοτσάνης, Δοξάτου, Ελευθερούπολης, Βάγιας και Γαλάτιστας δεν ήταν σύμφωνη προς τις απαιτήσεις του άρθρου 4, παρ. 1, της εν λόγω οδηγίας. Ωστόσο, κατά πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, ακόμα και αν το κράτος μέλος δεν αμφισβητεί την παράβαση, απόκειται στο Δικαστήριο να διαπιστώσει την ύπαρξη ή μη της παράβασης (απόφαση 10/3/2016, Επιτροπή κατά Ισπανίας). Από τα στοιχεία που προσκομίστηκαν, όπως παραδέχθηκε και η Ελληνική Δημοκρατία στα δικόγραφά της, προέκυψε ότι κατά την λήξη της προθεσμίας, στους 5 οικισμούς που προαναφέρθηκαν δεν είχαν ολοκληρωθεί τα αναγκαία έργα κατασκευής ή αναβαθμίσεως των σταθμών επεξεργασίας λυμάτων και ότι, ως εκ τούτου, οι απορρίψεις αστικών λυμάτων από τους εν λόγω οικισμούς δεν υφίσταντο τη δευτεροβάθμια ή ισοδύναμη επεξεργασία που απαιτείται από το άρθρο 4 παρ. 1, της οδηγίας 91/271.

Όσον αφορά τους οικισμούς Πολύχρονου, Χανιώτη και Δεσφίνας, προκύπτει ότι η Ελληνική Δημοκρατία παρέσχε στην Επιτροπή, για τα έτη 2011 έως 2014, αριθμό δειγμάτων, σε μη τακτά διαστήματα και σε διαφορετικές ποσότητες κάθε φορά. Η Επιτροπή υποστήριξε ότι τα δείγματα αυτά δεν ήταν αντιπροσωπευτικά από ποιοτικής απόψεως, δεδομένου ότι δεν υπήρχαν δείγματα που θα επέτρεπαν συγκριτική ανάλυση και δεν είχε ληφθεί υπόψη η καταλληλότητα του χρονικού σημείου κατά το οποίο πρέπει να λαμβάνονται τα δείγματα. Υπενθυμίζεται όμως ότι τόσο κατά το προ της ασκήσεως της προσφυγής στάδιο όσο και στο δικόγραφο της προσφυγής, η Επιτροπή προσάπτει στην Ελληνική Δημοκρατία ότι παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 4, παρ. 3, της οδηγίας 91/271, λόγω του αριθμού των δειγμάτων που εστάλησαν. Η απαίτηση για την καταλληλότητα του χρονικού σημείου κατά το οποίο λαμβάνονται τα δείγματα δεν εμπίπτει στις απαιτήσεις του παραρτήματος Ι, σημείο Β, της οδηγίας αυτής, και ως εκ τούτου, δεν εμπίπτει στις υποχρεώσεις που υπέχουν τα κράτη μέλη από το άρθρο 4 της εν λόγω οδηγίας. Υπενθυμίζεται ότι, στο πλαίσιο προσφυγής λόγω παραβάσεως, σκοπός της διαδικασίας που προηγείται της ασκήσεως της προσφυγής είναι να παρασχεθεί στο οικείο κράτος μέλος η δυνατότητα, αφενός, να συμμορφωθεί προς τις υποχρεώσεις που υπέχει από το Δίκαιο της Ένωσης και, αφετέρου να προβάλει λυσιτελώς τους αμυντικούς του ισχυρισμούς κατά των αιτιάσεων τις οποίες διατυπώνει η Επιτροπή. Συνεπώς, το αντικείμενο της ασκούμενης δυνάμει του άρθρου 258 ΣΛΕΕ προσφυγής οριοθετείται από την προ της ασκήσεως της προσφυγής διαδικασία την οποία προβλέπει η διάταξη αυτή. Το νομότυπο της διαδικασίας αυτής συνιστά ουσιώδη εγγύηση που παρέχει η Συνθήκη ΛΕΕ όχι μόνο για την προστασία των δικαιωμάτων του οικείου κράτους μέλους, αλλά και για να διασφαλιστεί ότι η διαδικασία που ενδεχομένως θα κινηθεί ενώπιον του Δικαστηρίου θα έχει ως αντικείμενο μια σαφώς καθορισμένη διαφορά (απόφαση της 11/9/2014, Επιτροπή κατά Γερμανίας). Στο δικόγραφο της προσφυγής, όπως και κατά το προ της ασκήσεως της προσφυγής στάδιο, η Επιτροπή προσήψε στην Ελληνική Δημοκρατία μόνον ότι παρέσχε δείγματα τα οποία δεν ήταν αντιπροσωπευτικά λόγω του ανεπαρκούς αριθμού τους και δεν αμφισβήτησε την ποιότητα των δειγμάτων που της είχαν αποσταλεί. Δεδομένου, αφενός, ότι από την εξέταση των στοιχείων που παρέσχε η Ελληνική Δημοκρατία με το υπόμνημα αντικρούσεως προκύπτει ότι παρέσχε στην επιτροπή πολλά δείγματα που αποδείκνυαν την αποτελεσματική δευτεροβάθμια επεξεργασία των αστικών λυμάτων, αφότου τέθηκαν σε λειτουργία τα αποχετευτικά δίκτυα των εν λόγω οικισμών, και, αφετέρου, ότι η Επιτροπή ανέφερε ότι δεν απαιτεί πλέον να εκτείνεται η συλλογή δώδεκα δειγμάτων, ήτοι ενός δείγματος το μήνα, σε διάστημα ενός πλήρους έτους, πρέπει να θεωρηθεί ότι έχει αποδειχθεί ότι οι απορρίψεις από τους σταθμούς επεξεργασίας των οικισμών Πολύχρονου, Χανιώτη και Δεσφίνας κατά την λήξη της ταχθείσας με την συμπληρωματική αιτιολογημένη γνώμη προθεσμίας πληρούσαν τις απαιτήσεις του άρθρου 4, παρ. 3, της οδηγίας 91/271, με αποτέλεσμα να μην αποδεικνύεται η προσαφθείσα στο κράτος μέλος παράβαση ως προς τους οικισμούς αυτούς. 

¹ "1 ι.π. (μονάδα ισοδύναμου πληθυσμού)" : το αποικοδομήσιμο οργανικό φορτίο που παρουσιάζει βιομηχανικές ανάγκες σε οξυγόνο πέντε ημερών (BOD 5) ίσες προς 60 g/ημέρα. 

https://www.taxheaven.gr