1. Συμψηφισμός στις υπέρτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές, των αξιώσεων του μισθωτού για πρόσθετες αμοιβές
Αν με την ατομική σύμβαση εργασίας συμφωνήθηκε μισθός μεγαλύτερος από εκείνον που προ-κύπτει από το άθροισμα του βασικού μισθού και των κάθε φύσεως επιδομάτων, που προβλέπονται από τη συλλογική σύμβαση εργασίας ή διαιτητική απόφαση και έχει περιληφθεί όρος ότι κάθε άλλη παροχή θα καλύπτεται από τις καταβαλλόμενες πέραν των νομίμων αποδοχές, ο όρος αυτός είναι ισχυρός και ο μισθωτός δεν δικαιούται πέραν από το μισθό που συμφωνήθηκε, άλλο επίδομα, γιατί αυτό υπερκαλύπτεται από τις αποδοχές που συμφωνήθηκαν. Αυτό ισχύει όχι μόνο για επιδόματα που υπήρχαν, κατά το χρόνο της ατομικής σύμβασης, αλλά και τα μελλοντικά, δηλαδή εκείνα, που θεσπίσθηκαν μετά την κατάρτιση της συμβάσεως στην οποία προβλέφθηκε με ειδικό όρο ο καταλογισμός τους στον υπέρτερο μισθό, που συμφωνήθηκε για την περίπτωση μελλοντικής καθιερώσεως τους. Το κύρος δε της ατομικής αυτής συμφωνίας, εφόσον δεν θίγονται τα ελάχιστα όρια αποδοχών που έχουν θεσπισθεί με τη συλλογική σύμβαση ή διαιτητική απόφαση, δεν μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση (ΑΠ.1458/84). Περαιτέρω αν ο μισθός της ατομικής συμβάσεως είναι ανώτερος από το μισθό της Σ.Σ.Ε .και στη συνέχεια ακολουθήσει νέα Σ.Σ.Ε., που αυξάνει το μισθό της προηγούμενης Σ.Σ.Ε., τότε εφόσον ο συμβατικός μισθός καλύπτει την αύξηση της νέας Σ.Σ.Ε., δεν αυξάνονται οι αποδοχές του μισθωτού (Εφετείο Αθηνών 2139/1996).


2. Νόμιμος ο συμψηφισμός με αμοιβές υπερεργασίας, νυχτερινών και Κυριακών

Επιτρέπεται μετά από προηγούμενη συμφωνία των μερών ο συμψηφισμός (καταλογισμός) στις υπέρτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές, των αξιώσεων του μισθωτού:
• για αμοιβή λόγω παροχής υπερεργασίας,
• για προσαύξηση αμοιβής λόγω εργασίας κατά τις Κυριακές ή κατά τη νύκτα και εξαιρέσιμες εορτές (`Αρειος Πάγος 220/2007, Mονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών 3714/2014).
Η εξοφλητική απόδειξη (εκκαθαριστικό σημείωμα μισθοδοσίας) θα πρέπει να είναι αναλυτική και πιο συγκεκριμένα να αναφέρει τα επί μέρους ποσά, τα οποία απαρτίζουν τις καταβληθείσες αποδοχές του εργαζομένου, καθώς επίσης και τις αιτίες καταβολής τους.
H εξοφλητική απόδειξη, η οποία δεν είναι αναλυτική, δεν καθορίζει δηλαδή τις οφειλόμενες και τις καταβληθείσες τελικά αποδοχές του εργαζομένου, είναι αόριστη και δεν λαμβάνεται υπόψη από το δικαστήριο (`Αρειος Πάγος 24/ 2000).
Συνεπώς , είναι καθ΄ όλα σύννομο το πλαίσιο στην περίπτωση που:
• υπάρχει σχετικός όρος στην ατομική σύμβαση εργασίας ενός μισθωτού για δυνατότητα συμψηφισμού στις υπέρτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές, των αξιώσεων του μισθωτού για προσαύξηση αμοιβής λόγω εργασίας κατά τις Κυριακές ή κατά τη νύκτα και εξαιρέσιμες εορτές κ.λπ.
• στο εκκαθαριστικό σημείωμα της μισθοδοσίας γίνεται αναλυτική καταγραφή των οφειλόμενων αποδοχών, συμπεριλαμβανομένων και των προσαυξήσεων που αφορούν νυχτερινή, κυριακάτικη εργασία.
• στο αναλυτικό εκκαθαριστικό μισθοδοσίας προκύπτει ότι οι καταβαλλόμενες αποδοχές είναι τουλάχιστον ίσες ή και μεγαλύτερες των οφειλομένων νομίμων αποδοχών.

3. Συμψηφισμός με επίδομα που προβλέπεται από Σ.Σ.Ε.

Όταν με την ατομική σύμβαση εργασίας έχουν καθοριστεί το είδος και οι συνθήκες παροχής της εργασίας και έχει συμφωνηθεί μισθός μεγαλύτερος του συνόλου των αποδοχών που προβλέπονται από την οικεία συλλογική σύμβαση (δηλαδή του αθροίσματος βασικού μισθού και επιδομάτων), τότε συγκεκριμένο επίδομα, προβλεπόμενο από τη συλλογική σύμβαση για την παροχή εργασίας του αυτού είδους και με τις ίδιες συνθήκες (που καθορίστηκαν με την ατομική σύμβαση εργασίας), δεν οφείλεται στον εργαζόμενο επιπλέον του συμφωνημένου μεγαλύτερου μισθού, γιατί καλύπτεται από αυτόν, αφού οι όροι αμοιβής της ίδιας ποιοτικά εργασίας, οι περιεχόμενοι στην ατομική και στη συλλογική σύμβαση δεν ισχύουν παραλλήλως, αλλά επικρατεί η ευνοϊκότερη ρύθμιση, η οποία αποκλείει την εφαρμογή της δυσμενέστερης. Διαφορετική λύση δίδεται, όταν με την ατομική ή τη συλλογική σύμβαση ορίζεται το αντίθετο, δηλαδή ότι το θεσπιζόμενο με τη συλλογική σύμβαση επίδομα θα καταβάλλεται επιπλέον του συμφωνημένου μεγαλύτερου μισθού (`Αρειος Πάγος 224/2011, `Αρειος Πάγος 1381/2007, `Αρειος Πάγος 879/2009).

4. Πως μπορεί να αποτυπωθεί στην ατομική σύμβαση εργασίας σχετικός όρος συμψηφισμού

Κατωτέρω παρατίθεται σχετικός όρος συμψηφισμού των αξιώσεων του μισθωτού για πρόσθετες αμοιβές με τις υπέρτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές, που μπορεί να συμπεριληφθεί σε ατομική σύμβαση εργασίας:
«Κάθε άλλη παροχή στο μισθωτό, θα καλύπτεται από τις καταβαλλόμενες πέραν των νομίμων αποδοχές. Ειδικότερα συμφωνείται ο καταλογισμός (συμψηφισμός) στις υπέρτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές, των αξιώσεων του μισθωτού, για αμοιβή λόγω παροχής υπερεργασίας, για προσαύξηση αμοιβής λόγω εργασίας κατά τις Κυριακές και εξαιρέσιμες εορτές, καθώς και για αμοιβή λόγω επιδομάτων που τυχόν θα δικαιούται βάσει όρου συλλογικής ρύθμισης, νόμου, υπουργικής απόφασης κ.λπ.. Εφόσον ο κατά τα ανωτέρω συμφωνηθείς μισθός είναι ανώτερος από εκείνον που προκύπτει από το άθροισμα του βασικού μισθού και των πάσης φύσεως επιδομάτων, τα οποία προβλέπονται με κανονιστική ισχύ από συλλογική σύμβαση εργασίας ή ίσης ισχύος διαιτητική απόφαση και τα οποία περιλαμβάνονται στον κατά τη συμφωνία καταβλητέο υπέρτερο μισθό, κατισχύει ο όρος αυτός της ατομικής συμβάσεως και ο μισθωτός δεν δικαιούται πέραν του συμφωνημένου μισθού άλλο επίδομα, διότι τούτο υπερκαλύπτεται από τις συμφωνημένες υπέρτερες αποδοχές, στις οποίες, κατά τα συνομολογηθέντα, και εμπεριέχεται. Αυτό ισχύει όχι μόνο για υφιστάμενα επιδόματα ως προς τον χρόνο της κατάρτισης της ατομική σύμβασης, αλλά και για τα μελλοντικά επιδόματα, δηλαδή για εκείνα που τυχόν θεσπισθούν μετά την κατάρτιση της».

5. Συμψηφισμός με Επιδόματα εορτών

Έχει κριθεί από τα δικαστήρια (`Αρειος Πάγος 392/2005, 1352/2009) ότι είναι έγκυρη η συμφωνία κατά την οποία με τον καταβαλλόμενο υπέρτερο του νομίμου θεσπιζομένου μισθό, καλύπτεται και η αμοιβή για τα επιδόματα εορτών. Η συμφωνία αυτή, βάσει της οποίας δια του επιπλέον ποσού θα καλύπτεται και η υποχρέωση της επιχείρησης για καταβολή των δώρων εορτών Πάσχα και Χριστουγέννων ως μη απαγορευμένη από το νόμο, είναι καθ΄ όλα έγκυρη και ισχυρή( Εφετείο Αθηνών 436/2001).
Επισημαίνεται πάντως ότι στην περίπτωση αυτή, τα ελεγκτικά όργανα του Ι.Κ.Α. στη πιθανότερη εκδοχή είναι δυνατόν να μην αναγνωρίσουν την συμφωνία αυτή και να προβούν σε καταλογισμό εισφορών.

6. Μη νόμιμος ο συμψηφισμός με αποδοχές αδείας και επίδομα αδείας

Οι αποδοχές αδείας και το επίδομα αδείας δεν συμψηφίζονται με τις ανώτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές ούτε κατόπιν ρητής συμφωνίας (Εφετείο Λάρισας 807/2006). Η συμφωνία περί καταλογισμού (συμψηφισμού) δεν επιτρέπεται ως προς τις αποδοχές αδείας και το επίδομα αδείας, διότι κατά τον σκοπό του νομοθέτη οι αποδοχές αδείας και το επίδομα αδείας πρέπει να προκαταβάλλονται στον μισθωτό κατά την έναρξη της αδείας, ώστε να πραγματοποιείται κατ΄ αυτόν τον τρόπο ο κοινωνικός σκοπός των σχετικών διατάξεων, ο οποίος συνίσταται στην εξασφάλιση της οικονομικής δυνατότητας του δικαιούχου να απολαύσει τις διακοπές του (`Αρειος Πάγος 1129/2007, `Αρειος Πάγος 1321/2006, Εφετείο Θεσσαλονίκης 292/2012).

7. Μη νόμιμος ο συμψηφισμός με αμοιβή υπερωρίας

Είναι δυνατός ο συμψηφισμός αποδοχών εργαζομένου στις υπέρτερες καταβαλλόμενες των νομίμων με σχετική συμφωνία των μερών, αλλά απαγορεύεται να καλύπτει την παρεχόμενη υπερωριακή απασχόληση. Δεν χωρεί, επίσης, συμψηφισμός της επιπλέον ημερήσιας εργασίας με τις ολιγότερες ώρες εργασίας άλλης ημέρας, εντός της αυτής ή και άλλης εβδομάδος. Θεωρείται όμως έγκυρη η συμφωνία ότι θα προκαταβάλλεται στον εργαζόμενο ορισμένο χρηματικό ποσό, επί πλέον του μισθού του, προς εξόφληση των αξιώσεών του για συγκεκριμένη υπερωριακή εργασία αυτού.
Δεν συμψηφίζονται στις μεγαλύτερες των νομίμων αποδοχές οι αξιώσεις για αμοιβή ή αποζημίωση από την παροχή υπερωριακής εργασίας και κάθε συμφωνία για το συμψηφισμό των αξιώσεων αυτών είναι άκυρη (`Αρειος Πάγος 220/2007). Ειδικότερα, κατά τη διάταξη του άρθρου 8 παρ. 4 του Ν.Δ. 4020/1959 , είναι άκυρη η συμφωνία μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου βάσει της οποίας οι όποιες αξιώσεις αποδοχών από υπερωριακή απασχόληση θα καλύπτονται από τις υπέρτερες μισθολογικές αποδοχές που λαμβάνει ο εργαζόμενος. Συνεπώς απαγορεύεται ο καταλογισμός (συμψηφισμός) υπερωριακής αμοιβής με υπέρτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές (`Αρειος Πάγος 274/1989).
Αντίθετα είναι έγκυρη η συμφωνία περί προκαταβολής της αποζημιώσεως για συγκεκριμένη μελλοντική υπερωριακή εργασία και καταλογισμού της προκαταβληθείσας στην αμοιβή για την πράγματι παρασχεθείσα εργασία (`Αρειος Πάγος 1269/2005, `Αρειος Πάγος 1520/2003). Συμπερασματικά θεωρείται έγκυρη η συμφωνία ότι θα προκαταβάλλεται στον εργαζόμενο ορισμένο χρηματικό ποσό, επιπλέον του μισθού του, προς εξόφληση των αξιώσεών του για συγκεκριμένη υπερωριακή εργασία αυτού.
Προς πληρέστερη ενημέρωση επισημαίνεται όσον αφορά το φορολογικό σκέλος ότι, «Η προκαταβολή μισθού άνω των τριών (3) μηνών, ήτοι ποσά που υπερβαίνουν το ποσό των τριών μισθών, θεωρούνται δάνειο» (τελευταίο εδάφιο της παρ. 3 της ΠOΛ.1219/6-10-2014Απόφασης του Υπουργείου Οικονομικών).
Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από άρθρο του κ. Πέτρου Ραπανάκη, με τίτλο «Θέματα συμψηφισμού αποδοχών – Απαίτηση εργοδότη κατά εργαζομένου» που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Φεβρουαρίου 2019 του περιοδικού Epsilon7.
πηγή: e-forologia