Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για το Ε9 και το σύνολο των φορολογικών υποχρεώσεων της παρούσας φάσης Γράφει ο Απόστολος Αλωνιάτης

3 Σεπτέμβριος 2013 08:14

Φορολογία

aloe9.jpg

Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για το Ε9 και το σύνολο των φορολογικών υποχρεώσεων της παρούσας φάσης

Γράφει ο Απόστολος Αλωνιάτης

Οικονομολόγος - Φοροτεχνικός, Α. Αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών & Φορολογικών Μελετών (Ι.Ο.ΦΟ.Μ), Οικονομικός Διευθυντής της PROSVASIS AEBE, Συγγραφέας

Άντε και του χρόνου. Πάει και αυτή η φορολογική χρονιά και πάμε τώρα για άλλα. Κατάθεση εντύπου Ε9, έως τις 15/9 για τα φυσικά πρόσωπα και 30/11 για τα νομικά, συγκεντρωτικές καταστάσεις πελατών προμηθευτών, ισοζύγια για τα Γ κατηγορίας βιβλία (από 30/9) και μια σειρά φορολογικές υποχρεώσεις που πήγαν πίσω λόγο της καθυστέρησης υποβολής των φορολογικών δηλώσεων, με υπαιτιότητα του ίδιου του υπουργείου.

Πληρωμή των φόρων

Με την ευκαιρία να θυμίσουμε ότι η πρώτη δόση του φόρου εισοδήματος και  η πρώτη δόση των Φόρων Ακίνητης Περιουσίας (ΦΑΠ) 2011 και 2012, μπορούν να πληρωθούν έως την Παρασκευή 6 Σεπτεμβρίου 2013 χωρίς πρόστιμα και προσαυξήσεις. Μάλιστα για όσους θα πληρώσουν τον φόρο εισοδήματος μέχρι την Παρασκευή μετρητά θα έχουν και την σχετική έκπτωση της εφάπαξ πληρωμής, ύψους 1,5%.
Όσοι τυχεροί έλαβαν το εκκαθαριστικό μέσα στον Αύγουστο, με ημερομηνία έκδοσης Ιουλίου, θα πληρώσουν το φόρο σε τρεις δόσεις (Αύγουστος – Οκτώβριο – Δεκέμβριο). Σε δύο δόσεις θα πληρώσουν όσοι λάβουν εκκαθαριστικό με ημερομηνία Αυγούστου (πληρωμή 30 Σεπτεμβρίου και 30 Νοεμβρίου) και Σεπτεμβρίου (πληρωμή 31 Οκτωβρίου και 31 Δεκεμβρίου). Σε μία δόση θα πληρώσουν όσοι λάβουν το εκκαθαριστικό με ημερομηνία Οκτωβρίου και  πέρα.
Σε κάθε περίπτωση όσοι πληρώσουν εφάπαξ θα έχουν την έκπτωση του 1,5%. Η εκπρόθεσμη πληρωμής της δόσης συνεπάγεται προσαύξηση 1% για κάθε μήνα καθυστέρησης.
Αντίθετα ο ΦΑΠ εξοφλείται σε 7 μηνιαίες δόσεις, με πρώτη δόση 31 Αύγουστου (6 Σεπτεμβρίου με την παράταση) και τελευταία την 28 Φεβρουαρίου 2014.
Η εφάπαξ πληρωμή δεν έχει την έκπτωση του 1,5%.
Αν κάποια δόση καταστεί ληξιπρόθεσμη , μπορεί ο φορολογούμενος να ζητήσεις την υπαγωγή του συνόλου του ποσού σε 12 μήνη ρύθμιση.

Διορθώσεις ΦΑΠ 2011 -2012

Με απόφαση του υφυπουργού οικονομικών Γιώργου Μαυραγάνη, επεκτάθηκε σε τέσσερεις μήνες, από δυο που ήταν μέχρι σήμερα,  η δυνατότητα της διόρθωσης, χωρίς πρόστιμο, των λαθών που θα παρατηρηθούν στα εκκαθαριστικά σημειώματα του ΦΑΠ 2011 – 2012.
Πρακτικά όσοι παρατηρήσουν λάθη στα εκκαθαριστικά μπορούν μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα θα μπορούν να υποβάλλουν αίτηση για διόρθωση και τροποποιητικό Ε9, που θα παρουσιάζει την πραγματική κατάσταση  της ακίνητης περιουσίας τους.
Αυτή την στιγμή η διαδικασία αυτή γίνεται στις Δ.Ο.Υ. μόνο, προσκομίζοντας τα απαραίτητα δικαιολογητικά. Σύμφωνα με πληροφορίες σύντομα ηλεκτρονικά θα μπορούν οι φορολογούμενοι να διορθώνουν τα εκκαθαριστικά Φόρου Ακίνητης Περιουσίας για τα έτη 2011 και 2012, καθώς τις επόμενες ημέρες αναμένεται να ενεργοποιηθεί η συγκεκριμένη εφαρμογή.
Μάλιστα, ο Γενικός Γραμματέας Δημοσίων Εσόδων Χ. Θεοχάρης ανέφερε μέσω twitter ότι η εφαρμογή θα είναι διαθέσιμη έως τις 15 Σεπτεμβρίου.
Η εφαρμογή βρίσκεται ήδη σε δοκιμαστική λειτουργία και μέσα στις επόμενες ημέρες θα δοθεί προς χρήση στο κοινό. 

Υποβολή του Ε9

Όπως είπαμε, μέχρι 15/9 θα πρέπει να υποβληθεί το έντυπο Δήλωσης Στοιχειών Ακινήτων , κοινώς Ε9.
Από το Υπουργείο Οικονομικών ανακοινώθηκε ότι η δήλωση στοιχειών ακινήτων (Ε9) υποβάλλεται μόνο στην περίπτωση που υπάρχει μεταβολή της περιουσιακής κατάστασης του φορολογουμένου κατά το προηγούμενο έτος.
Ειδικά για το έτος 2013, όπως ορίζεται από τις σχετικές διατάξεις (άρ.19 ν. 4110/2013), οι φορολογούμενοι οι οποίοι, κατά την 1.1.2013, έχουν εμπράγματα δικαιώματα σε γήπεδα εκτός σχεδίου πόλης ή οικισμού υποχρεούνται να ελέγξουν ηλεκτρονικά, μέχρι 15.9.2013, την περιουσιακή τους κατάσταση, όπως αυτή εμφανίζεται στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων ("Υποβολή δηλώσεων στοιχείων ακινήτων Ε9")  προκειμένου να τη συμπληρώσουν, τροποποιήσουν και οριστικοποιήσουν.    
Πρακτικά δηλαδή θα κατατεθεί, για άλλη μια φορά, από το σύνολο σχεδόν των φορολογουμένων, μιας και έχει διαπιστωθεί ότι οι φορολογούμενοι έχουν και κάποια ακίνητη περιουσία (αγροτεμάχιο) στο χωριό. Ουσιαστικά μόνο όσοι έχουν μόνο ένα διαμέρισμα, που το απέκτησε μέχρι 31/12/2011, δεν είναι υποχρεωμένοι να μπουν στην ηλεκτρονική εφαρμογή του Ε9.
Αν όμως μπει κάνεις για να οριστικοποιήσει τα αγροκτήματα που έχει ,υποχρεωτικά θα πρέπει να συμπληρώσει και τα άλλα στοιχεία στον πίνακα 1 (οικόπεδα εντός σχεδίου και κτήρια), τουλάχιστον όσο αφορά τον αριθμό παροχής ηλεκτρικού ρεύματος και τον Ταχυδρομικό Κώδικα του ακινήτου, έχουν δεν έχουν αλλαγές σε αυτά. Αν δεν το κάνουν δεν προχωράει η οριστικοποίηση.
Τα νέα στοιχεία που ζητάει η εφαρμογή , πέρα από τον αριθμό παροχής ρεύματος.
α) ο 12ψήφιος Κωδικός Αριθμός Εθνικού Κτηματολογίου (ΚΑΕΚ), προσωρινός ή οριστικός, εφόσον υπάρχει,
β) η επιφάνεια των κατοικιών – μονοκατοικιών, αποθηκών, γεωργικών κτισμάτων επαγγελματικών στεγών ή άλλων ειδικών κτηρίων που βρίσκονται εντός αγροτεμαχίου καθώς και το σύνολο της επιφανείας τους.
γ) το μήκος της πρόσοψης ή το άθροισμα των προσόψεων της επαγγελματικής στέγης ή του οικοπέδου.
Στις «ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΦΟΡΟΛΟΓΟΥΜΕΝΟΥ» της δήλωσης στοιχείων ακινήτων υποχρεωτικά αναγράφεται:
i. Σε περίπτωση προσθήκης νέου ακινήτου ή διαγραφής ακινήτου που έχει δηλωθεί σε προηγούμενες δηλώσεις στοιχείων ακινήτων του υποχρέου, ο αριθμός και η ημερομηνία του συμβολαίου αγοράς ή πώλησης καθώς και το ονοματεπώνυμο και η έδρα του συμβολαιογράφου.
ii. Σε περίπτωση εισαγωγής κληρονομιαίων ακινήτων αναγράφεται ο Α.Φ.Μ. ή η ταυτότητα και το ονοματεπώνυμο του αποβιώσαντος καθώς και η ημερομηνία θανάτου αυτού.
iii. Σε περίπτωση μεταβολής που επήλθε σε ακίνητο εντός του έτους 2012, αναγράφονται η ημερομηνία και ο οικείος αριθμός του παραστατικού (συμβόλαιο, άδεια οικοδομής κ.λπ.) που αποδεικνύει τη μεταβολή. (Σχετική η ΠΟΛ.1175/10.7.2013)

Δήλωση ημιυπαίθριων και αυθαιρέτων

Πολλά ακούστηκαν  και γράφτηκαν σχετικά με την δήλωση των ημιυπαίθριων και αυθαιρέτων στο Ε9 του2013.
Σαν newmoney σας είχαμε ενημερώσει από τις 23/7/2013 σχετικά με το θέμα αυτό. (Νέος φορολογικός πονοκέφαλος με το Ε9 όπου γράφονται και τα "τακτοποιημένα" αυθαίρετα - αναλυτικά παραδείγματα. | newmoney.gr http://www.newmoney.gr/article/18267/neos-forologikos-ponokefalos-me-e9-... )
Σχετική ανακοίνωση εξέδωσε και το  υπουργείο οικονομικών, που επιβεβαιώνει το άρθρο μας.
«Σχετικά με δημοσιεύματα για τον τρόπο δήλωσης αυθαίρετων και ημιυπαίθριων χώρων στη δήλωση Ε9
29 | 08 | 2013
Με αφορμή δημοσιεύματα σχετικά με τον τρόπο δήλωσης αυθαίρετων και ημιυπαίθριων χώρων στη δήλωση Ε9, από το Υπουργείο Οικονομικών ανακοινώνεται πως το αρμόδιο τμήμα Φόρου Μεγάλης Ακίνητης Περιουσίας δεν έχει προβεί σε ανακοινώσεις προς τον τύπο, όπως παρουσιάζεται.
Παρόλα αυτά και για την αποφυγή παρερμηνειών και λαθών κατά τη συμπλήρωση και υποβολή δηλώσεων στοιχείων ακινήτων Ε9, όσον αφορά αυθαίρετους και τακτοποιούμενους χώρους, διευκρινίζεται ότι:Τα κτίσματα των ακινήτων πρέπει να αναγράφονται στη δήλωση Ε9 σύμφωνα με την πραγματική τους κατάσταση (σχετ. η ΠΟΛ 1001/2005 και η ΠΟΛ 1047/2005 Υπ. Οικ.)Ειδικά, όμως, οι κλειστοί ημιυπαίθριοι χώροι που τακτοποιήθηκαν με το ν.3843/2010, οι οποίοι δεν είχαν αναγραφεί στη δήλωση Ε9, δεν απαιτείται να αναγραφούν, εκτός αν για κάποια άλλη αιτία απαιτείται η δήλωσή τους (π.χ. αλλαγή εμπράγματου δικαιώματος, μεταβίβαση, αλλαγή ποσοστών συνιδιοκτησίας κ.λπ.). Οι βοηθητικοί χώροι που μετατράπηκαν σε χώρους κύριας χρήσης με το ν.3843/2010, εφόσον είχαν δηλωθεί ως βοηθητικοί χώροι, δεν απαιτείται να αναγραφούν ως χώροι κύριας χρήσης, εκτός αν για κάποια άλλη αιτία απαιτείται η αναγραφή τους, όπως ανωτέρω. Εφόσον όμως δεν είχαν δηλωθεί ούτε ως βοηθητικοί χώροι, απαιτείται η αναγραφή τους από το επόμενο έτος της ημερομηνίας βεβαίωσης της πολεοδομίας για την πληρότητα του φακέλου τακτοποίησης (σχετ. η ΠΟΛ1126/2011 εγκύκλιος).Τα κτίσματα που τακτοποιήθηκαν με το ν.4014/2011, αναγράφονται στη δήλωση Ε9 από το επόμενο έτος της υποβολής δήλωσης τακτοποίησης.Με την ευκαιρία αυτή υπενθυμίζεται ότι: α) η προθεσμία για την υποβολή δηλώσεων στοιχείων ακινήτων Ε9 λήγει, για τα φυσικά πρόσωπα, τη 15η Σεπτεμβρίου 2013 και, για τα νομικά πρόσωπα, την 30ή Νοεμβρίου 2013. Υπενθυμίζεται ότι τα φυσικά πρόσωπα υποβάλλουν δήλωση μόνο στην περίπτωση που υπάρχει μεταβολή της περιουσιακής τους κατάστασης κατά το προηγούμενο έτος. Ειδικά, όμως, για το έτος 2013, οι φορολογούμενοι οι οποίοι, κατά την 1.1.2013, έχουν εμπράγματα δικαιώματα σε γήπεδα εκτός σχεδίου πόλης ή οικισμού υποχρεούνται να ελέγξουν ηλεκτρονικά την περιουσιακή τους κατάσταση, όπως αυτή εμφανίζεται στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων ("Υποβολή δηλώσεων στοιχείων ακινήτων Ε9"), προκειμένου να τη συμπληρώσουν, τροποποιήσουν και οριστικοποιήσουν.β) η προθεσμία καταβολής της πρώτης δόσης φόρου ακίνητης περιουσίας λήγει την 30ή Αυγούστου 2013. Στην περίπτωση που δεν έχουν παραληφθεί τα εκκαθαριστικά σημειώματα, μπορούν να εκτυπωθούν μέσω της ιστοσελίδας της ΓΓΠΣ (www.gsis.gr).
Παρόλα αυτά και για την αποφυγή παρερμηνειών και λαθών κατά τη συμπλήρωση και υποβολή δηλώσεων στοιχείων ακινήτων Ε9, όσον αφορά αυθαίρετους και τακτοποιούμενους χώρους, διευκρινίζεται ότι:
Τα κτίσματα των ακινήτων πρέπει να αναγράφονται στη δήλωση Ε9 σύμφωνα με την πραγματική τους κατάσταση (σχετ. η ΠΟΛ 1001/2005 και η ΠΟΛ 1047/2005 Υπ. Οικ.)
Ειδικά, όμως, οι κλειστοί ημιυπαίθριοι χώροι που τακτοποιήθηκαν με το ν.3843/2010, οι οποίοι δεν είχαν αναγραφεί στη δήλωση Ε9, δεν απαιτείται να αναγραφούν, εκτός αν για κάποια άλλη αιτία απαιτείται η δήλωσή τους (π.χ. αλλαγή εμπράγματου δικαιώματος, μεταβίβαση, αλλαγή ποσοστών συνιδιοκτησίας κ.λπ.). Οι βοηθητικοί χώροι που μετατράπηκαν σε χώρους κύριας χρήσης με το ν.3843/2010, εφόσον είχαν δηλωθεί ως βοηθητικοί χώροι, δεν απαιτείται να αναγραφούν ως χώροι κύριας χρήσης, εκτός αν για κάποια άλλη αιτία απαιτείται η αναγραφή τους, όπως ανωτέρω. Εφόσον όμως δεν είχαν δηλωθεί ούτε ως βοηθητικοί χώροι, απαιτείται η αναγραφή τους από το επόμενο έτος της ημερομηνίας βεβαίωσης της πολεοδομίας για την πληρότητα του φακέλου τακτοποίησης (σχετ. η ΠΟΛ1126/2011 εγκύκλιος).
Τα κτίσματα που τακτοποιήθηκαν με το ν.4014/2011, αναγράφονται στη δήλωση Ε9 από το επόμενο έτος της υποβολής δήλωσης τακτοποίησης.
Με την ευκαιρία αυτή υπενθυμίζεται ότι:
α) η προθεσμία για την υποβολή δηλώσεων στοιχείων ακινήτων Ε9 λήγει, για τα φυσικά πρόσωπα, τη 15η Σεπτεμβρίου 2013 και, για τα νομικά πρόσωπα, την 30ή Νοεμβρίου 2013. Υπενθυμίζεται ότι τα φυσικά πρόσωπα υποβάλλουν δήλωση μόνο στην περίπτωση που υπάρχει μεταβολή της περιουσιακής τους κατάστασης κατά το προηγούμενο έτος. Ειδικά, όμως, για το έτος 2013, οι φορολογούμενοι οι οποίοι, κατά την 1.1.2013, έχουν εμπράγματα δικαιώματα σε γήπεδα εκτός σχεδίου πόλης ή οικισμού υποχρεούνται να ελέγξουν ηλεκτρονικά την περιουσιακή τους κατάσταση, όπως αυτή εμφανίζεται στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων ("Υποβολή δηλώσεων στοιχείων ακινήτων Ε9"), προκειμένου να τη συμπληρώσουν, τροποποιήσουν και οριστικοποιήσουν.
β) η προθεσμία καταβολής της πρώτης δόσης φόρου ακίνητης περιουσίας λήγει την 30ή Αυγούστου 2013. Στην περίπτωση που δεν έχουν παραληφθεί τα εκκαθαριστικά σημειώματα, μπορούν να εκτυπωθούν μέσω της ιστοσελίδας της ΓΓΠΣ (www.gsis.gr).»
Συμπληρώνοντας αυτό το μικρό αφιέρωμα στο έντυπο Ε9, παραθέτουμε ορισμένες βασικές, που αφορούν τα ακίνητα και την Δήλωση Στοιχείων Ακινήτων (Πηγή: Φόροι 2013, Εκδόσεις PROSVASIS AEBE, Συγγ. Χάρης Τσοχαντάρης, Απ. Αλωνιάτης)

ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΝΝΟΙΩΝ

ΕΝΝΟΙΕΣ ΝΟΜΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ
Η διευκρίνιση ορισμένων όρων που ακολουθεί, κρίθηκε σκόπιμη, γιατί κατά την ανάγνωση των Οδηγιών και τη συμπλήρωση του Ε9 αναφέρονται πολλοί νομικοί όροι, που είναι μεν τρέχοντες αλλά καλό είναι να διευκρινίζονται ακόμα και για τους νεοεισερχόμενους επαγγελματίες. Άλλωστε τέτοιοι όροι είναι βέβαιο ότι θα υπάρχουν στο περιεχόμενο των τίτλων των προς δήλωση ακινήτων. Το ίδιο είναι σκόπιμο να γίνει και με τους τεχνικούς όρους που επίσης απαντώνται εδώ ή συνδέονται έμμεσα με τα θέματα του Ε9.
Αστικός Κώδικας (Α.Κ.): Είναι η επίσημη συλλογή νομικών διατάξεων, οι οποίες ισχύουν ως αστικό δίκαιο σε μία χώρα. Στη χώρα μας η ουσιαστική ισχύς του Α.Κ. άρχισε στις 23.2.1946.
Φυσικό Πρόσωπο: Φυσικό πρόσωπο είναι ο άνθρωπος. Το πρόσωπο αρχίζει να υπάρχει μόλις γεννηθεί ζωντανό και παύει να υπάρχει με το θάνατό του.
Ως προς τα δικαιώματα που του επάγονται, το κυοφορούμενο θεωρείται γεννημένο, αν γεννηθεί ζωντανό (άρθρα 35 και 36 Α.Κ.).
Νομικό Πρόσωπο: Ένωση προσώπων για την επιδίωξη ορισμένου σκοπού, καθώς επίσης σύνολο περιουσίας που έχει ταχθεί στην εξυπηρέτηση ορισμένου σκοπού, μπορούν να αποκτήσουν προσωπικότητα, αν τηρηθούν οι όροι που αναγράφει ο νόμος. Η προσωπικότητα που αποκτάται με αυτό τον τρόπο είναι το νομικό πρόσωπο.
Η συστατική πράξη, το καταστατικό ή ο οργανισμός του νομικού προσώπου συντάσσονται εγγράφως.
Το νομικό πρόσωπο, ενόσω στη συστατική πράξη ή στο καταστατικό δεν ορίστηκε διαφορετικά, έχει έδρα τον τόπο όπου λειτουργεί η διοίκησή του (άρθρα 61, 63 και 64 Α.Κ.).

ΚΥΡΙΟΤΗΤΑ ΕΠΙ ΑΚΙΝΗΤΟΥ
Πλήρης Κυριότητα: Η έννοια της πλήρους κυριότητας αναφέρεται σε ακίνητο, για το οποίο δεν υπάρχει δικαίωμα επικαρπίας από άλλο δικαιούχο.
Η πλήρης κυριότητα κυμαίνεται σε ποσοστά και φθάνει μέχρι το 100% του ακινήτου, οπότε ο κύριος καλείται αποκλειστικός κύριος του ακινήτου.
Σε περίπτωση μικρότερου ποσοστού πλήρους κυριότητας του ενός κυρίου επί ακινήτου τότε υπάρχει συγκυριότητα, δηλαδή υπάρχει και άλλος ή άλλοι συγκύριοι, κατά το ποσοστό του έκαστος, ώστε το συνολικό ποσοστό όλων των συγκυρίων να ανέρχεται σε 100% (ή 1000‰).
Ψιλή Κυριότητα: Ψιλή κυριότητα υπάρχει σε ακίνητο όταν, εκτός από την κυριότητα, υπάρχει και επικαρπία από άλλον, πλην του ψιλού κυρίου, δικαιούχο. Και στην περίπτωση της ψιλής κυριότητας μπορεί αυτή να είναι αποκλειστική ή να υπάρχει συγκυριότητα κατά τις διακρίσεις που προαναφέρθηκαν στην περίπτωση της πλήρους κυριότητας.
Κοινωνία: Αν δικαίωμα ανήκει σε περισσότερους από κοινού, εφόσον ο νόμος δεν ορίζει κάτι άλλο, υπάρχει ανάμεσά τους κοινωνία κατ’ ιδανικά μέρη. Σε περίπτωση αμφιβολίας λογίζεται ότι τα μέρη αυτά είναι ίσα (άρθρο 785 Α.Κ.).
Συγκυριότητα: Αν η κυριότητα του πράγματος ανήκει σε περισσότερους εξ αδιαιρέτου κατ’ ιδανικά μέρη, εφαρμόζονται οι διατάξεις για την κοινωνία (άρθρο 1113 Α.Κ.).

ΔΟΥΛΕΙΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ
1. Οίκιση: Η προσωπική δουλεία της οίκησης συνίσταται στο εμπράγματο και αποκλειστικό δικαίωμα του δικαιούχου να χρησιμοποιεί ως κατοικία ξένη οικοδομή ή διαμέρισμά της.
Η οίκηση συνιστάται με συμβολαιογραφικό έγγραφο που μεταγράφεται στο υποθηκοφυλακείο. Μπορεί επίσης να συσταθεί και με διαθήκη ή με δωρεά αιτία θανάτου. Επίσης μπορεί να κτηθεί το δικαίωμα της προσωπικής αυτής δουλείας με τακτική ή έκτακτη χρησικτησία.
Η οίκηση είναι αμεταβίβαστη και αποσβήνεται με το θάνατο του δικαιούχου (άρθρα 1183 και 1185 Α.Κ.).
2. Επικαρπία: Η έννοια της επικαρπίας δίδεται στο άρθρο 1142 του Α.Κ.
Σε ακίνητα η προσωπική δουλεία της επικαρπίας συνίσταται στο εμπράγματο δικαίωμα του επικαρπωτή για πλήρη χρήση και κάρπωση ξένου ακινήτου διατηρώντας ακέραιη την ουσία του. Η επικαρπία (άρθρο 1143 Α.Κ.) συνιστάται με δικαιοπραξία ή με χρησικτησία. Οι διατάξεις για τη χρησικτησία ακινήτων και για τη μεταβίβαση της κυριότητάς τους με συμφωνία εφαρμόζονται αναλόγως και στη σύσταση επικαρπίας πάνω σε αυτά. Επικαρπία μπορεί να συσταθεί και σε ιδανικό μέρος του ακινήτου (άρθρο 1144 Α.Κ.).
Η επικαρπία, εφόσον δεν ορίσθηκε διαφορετικά, είναι αμεταβίβαστη. (Η άσκησή της μπορεί να μεταβιβαστεί σε άλλον για χρόνο που δεν υπερβαίνει τη διάρκεια της επικαρπίας, με την επιφύλαξη της διάταξης του άρθρου 1164 Α.Κ.) (άρθρο 1166 Α.Κ.).
Η επικαρπία, εφόσον δεν ορίστηκε διαφορετικά, αποσβέννυται με το θάνατο του επικαρπωτή. Επικαρπία υπέρ νομικού προσώπου εκλείπει μαζί με αυτό (άρθρο 1167 Α.Κ.).
Η επικαρπία αποσβήνεται μόλις ενωθεί με την κυριότητα στο ίδιο πρόσωπο, εκτός εάν έχει εγγραφεί υποθήκη στην επικαρπία. Επίσης η επικαρπία αποσβέννυται με μονομερή δήλωση του δικαιούχου προς τον κύριο ότι παραιτείται, η οποία γίνεται με συμβολαιογραφική πράξη και μεταγραφή (άρθρα 1168 και 1169 Α.Κ.).

ΔΟΥΛΕΙΕΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ
Πάνω σε ακίνητο μπορεί να αποκτηθεί εμπράγματο δικαίωμα υπέρ του εκάστοτε κυρίου άλλου ακινήτου που να του παρέχει κάποια ωφέλεια. Με την πραγματική δουλεία ο κύριος του δουλεύοντος φέρει το βάρος είτε να ανέχεται κάποια χρησιμοποίηση από τον κύριο του δεσπόζοντος είτε να παραλείπει ορισμένες πράξεις, τις οποίες θα είχε δικαίωμα να επιχειρεί ως κύριος (άρθρα 1118 και 1119 Α.Κ.).
Πραγματικές δουλείες είναι ιδίως η δουλεία οδού (διόδου), η δουλεία διοχέτευσης ή αποχέτευσης ή άντλησης νερού ή ποτισμού θρεμμάτων του δεσπόζοντος, ή βοσκής ή ξύλευσης, κ.ά. (άρθρο 1120 Α.Κ.).
Οι πραγματικές δουλείες συνιστώνται με δικαιοπραξία ή με χρησικτησία. Οι διατάξεις για τη χρησικτησία ακινήτων και για τη μεταβίβασή τους με συμφωνία εφαρμόζονται αναλόγως και στη σύσταση των πραγματικών δουλειών (άρθρο 1121 Α.Κ.).
Δεσπόζον ακίνητο: Δεσπόζον είναι το ωφελούμενο ακίνητο, του οποίου ο κύριος έχει δικαίωμα πραγματικής δουλείας σε άλλο ακίνητο, το οποίο θεωρείται βαρυνόμενο ή βεβαρημένο ακίνητο από την ύπαρξη της πραγματικής αυτής δουλείας και είναι το δουλεύον ακίνητο.
Αναδασμός: Αναδασμός είναι η αφαίρεση, με πράξη της Πολιτείας, της κυριότητας από τους ιδιοκτήτες των ακινήτων μιας περιοχής και η αναδιανομή των ακινήτων αυτών μεταξύ των ίδιων ιδιοκτητών, με σκοπό την καλύτερη εκμετάλλευση της αγροτικής γης (αγροτικός αναδασμός) ή της γης οικιστικών περιοχών (αστικός αναδασμός).
Σε περίπτωση αγροτικού αναδασμού, εφόσον κατά το χρόνο υποβολής της δήλωσης έχει ήδη κυρωθεί ο αναδασμός, δηλώνονται τα νέα ακίνητα από τους δικαιούχους τους, όπως έχουν προκύψει από τον αναδασμό.
Σε περίπτωση, που εκκρεμεί η κύρωση του αναδασμού, αλλά έχει παραχωρηθεί η νομή των νέων γεωτεμαχίων στους δικαιούχους, κατά την οικονομία της όλης ρύθμισης για τη δήλωση του Ε9 δηλώνονται τα νέα αυτά γεωτεμάχια.
Σε περίπτωση, όμως, που δεν έχει ακόμη συντελεσθεί ο αγροτικός αναδασμός, δηλαδή έχει εκδοθεί η σχετική απόφαση για τη διενέργειά του και γίνονται οι σχετικές διαδικασίες, χωρίς να έχει παραχωρηθεί ακόμη η νομή στις νέες ιδιοκτησίες, δηλώνονται από τους ιδιοκτήτες τους οι παλιές ιδιοκτησίες (αναδαστέες).

ΧΡΗΣΙΚΤΗΣΙΑ
Η χρησικτησία είναι ένας πρωτότυπος τρόπος κτήσης κυριότητας πράγματος και επομένως είναι εμπράγματο δικαίωμα.
Ενδιαφέρει εδώ η κτήση ακινήτων με χρησικτησία, τακτική ή έκτακτη.
1. Τακτική χρησικτησία: Εκείνος που έχει στη, με διάνοια κυρίου, νομή του με καλή πίστη και με νόμιμο τίτλο ακίνητο για μια δεκαετία, γίνεται κύριος του πράγματος αυτού (άρθρο 1041 Α.Κ.). Ο τρόπος κτήσης κυριότητας ακινήτου με τακτική χρησικτησία έχει χρησιμότητα σε περιπτώσεις που, ενώ υπάρχει σχετική σύμβαση (π.χ. συμβολαιογραφική πράξη), η σύμβαση αυτή είναι άκυρη για διάφορους λόγους. Έτσι παρέχεται η δυνατότητα στον αντισυμβαλλόμενο να γίνει κύριος του ακινήτου με τακτική χρησικτησία.
2. Έκτακτη χρησικτησία: Εκείνος που έχει στη νομή του με διάνοια κυρίου μια εικοσαετία πράγμα ακίνητο, γίνεται κύριος με έκτακτη χρησικτησία (άρθρο 1045 Α.Κ.).

ΚΛΗΡΟΔΟΣΙΑ
Ο κληρονομούμενος μπορεί με διαθήκη να προσπορίσει σε κάποιον περιουσιακή ωφέλεια, χωρίς να τον εγκαταστήσει κληρονόμο και τότε έχουμε την έννοια της κληροδοσίας (άρθρο 1714 Α.Κ.).

ΚΛΗΡΟΝΟΜΗΤΗΡΙΟ
Το δικαστήριο της κληρονομίας, ύστερα από αίτηση του κληρονόμου, του παρέχει πιστοποιητικό για το κληρονομικό του δικαίωμα και για τη μερίδα που του αναλογεί (κληρονομητήριο) (άρθρο 1956 Α.Κ.).
Για την έκδοση κληρονομητηρίου ακολουθείται η διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας.

ΕΜΠΡΑΓΜΑΤΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ ΣΕ ΑΚΙΝΗΤΑ
1. Υποθήκη σε κυριότητα ή επικαρπία ακινήτου
Σε ξένο ακίνητο μπορεί να συσταθεί εμπράγματο δικαίωμα υποθήκης για την εξασφάλιση απαίτησης με την προνομιακή ικανοποίηση του δανειστή από το πράγμα.
Η υποθήκη αποκτάται μόνο σε ακίνητα που μπορούν να εκποιηθούν καθώς και στην επικαρπία τέτοιων ακινήτων, για όσο χρόνο διαρκεί αυτή.
Για την απόκτηση υποθήκης απαιτείται τίτλος που χορηγεί δικαίωμα υποθήκης και εγγραφή στο βιβλίο υποθηκών.
Τίτλοι που χορηγούν δικαίωμα για την απόκτηση υποθήκης είναι ο νόμος, η δικαστική απόφαση και η ιδιωτική βούληση (άρθρα 1257, 1259, 1260 και 1261 Α.Κ.).
Στα άρθρα 1162 και 1163 του Α.Κ. αναφέρονται λεπτομερώς ποιοι έχουν τίτλο από το νόμο για την απόκτηση υποθήκης (μεταξύ των οποίων είναι ο ενυπόθηκος δανειστής στο ενυπόθηκο ακίνητο), ή τίτλο από δικαστική απόφαση.
Η υποθήκη υπάρχει από την προσήκουσα εγγραφή στο βιβλίο υποθηκών της περιφέρειας όπου βρίσκεται το ακίνητο (άρθρο 1268 Α.Κ.).
Τάξη υποθηκών: Η ημέρα της εγγραφής της υποθήκης στο βιβλίο υποθηκών κανονίζει την προτίμηση των υποθηκών. Η σειρά εγγραφής καθορίζει και τη σειρά ικανοποίησης του δανειστή από το πλειστηρίασμα του ακινήτου.
Όλες οι υποθήκες που γράφηκαν την ίδια ημέρα έχουν την ίδια τάξη (άρθρο 1272 Α.Κ.).
(Επιτρέπεται εναλλαγή των υποθηκικών τάξεων με συμφωνία των ενυπόθηκων δανειστών).
2. Προσημείωση Υποθήκης
Η προσημείωση χορηγεί μόνο δικαίωμα προτίμησης για την απόκτηση υποθήκης (τροπή της προσημείωσης). Όταν η απαίτηση επιδικαστεί τελεσίδικα, η προσημείωση τρέπεται σε υποθήκη, η οποία λογίζεται ότι έχει εγγραφεί από την ημέρα της προσημείωσης.
Εγγραφή προσημείωσης υποθήκης γίνεται μόνο ύστερα από δικαστική απόφαση.
Η προσημείωση εγγράφεται όπως η υποθήκη, με τη μνεία όμως ότι προσημειώνεται (άρθρα 1274, 1276 και 1277 Α.Κ.).

ΜΙΣΘΩΣΗ ΠΡΑΓΜΑΤΟΣ
Με τη σύμβαση της μίσθωσης πράγματος (εδώ ενδιαφέρει ακινήτου), ο εκμισθωτής έχει υποχρέωση να παραχωρήσει στο μισθωτή τη χρήση του πράγματος για όσο χρόνο διαρκεί η σύμβαση και ο μισθωτής να καταβάλει το συμφωνημένο μίσθωμα (άρθρο 574 Α.Κ.).

ΕΓΓΡΑΠΤΕΕΣ ΜΙΣΘΩΣΕΙΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ

1. Μακροχρόνιες
Μακροχρόνια είναι η μίσθωση που ισχύει για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 9 ετών. Η διάρκεια της μίσθωσης καθορίζεται από τη συμφωνία των μερών. Εφόσον καταρτισθεί με συμβολαιογραφική πράξη και μεταγραφεί αποτελεί εγγραπτέο δικαίωμα σε ακίνητο και εξασφαλίζει το μισθωτή έναντι τυχόν νέου κτήτορα του ακινήτου (άρθρα 618 και 1208 Α.Κ.). Στην τελευταία αυτή περίπτωση η δέσμευση του νέου κτήτορα προϋποθέτει ότι η μεταγραφή έχει γίνει πριν από την εκποίηση του ακινήτου.
2. Χρονομεριστικές
Χρονομεριστική μίσθωση είναι η μορφή της χρονικά διαιρεμένης μίσθωσης (Time Sharing), η οποία καταρτίζεται με σχετική σύμβαση χρονομεριστικής μίσθωσης που μεταγράφεται στο Υποθηκοφυλακείο, και κατά την οποία ο εκμισθωτής αναλαμβάνει να παραχωρεί κατ’ έτος στο μισθωτή, κατά τη διάρκεια της σύμβασης, τη χρήση τουριστικού καταλύματος και να παρέχει σε αυτόν συναφείς υπηρεσίες για καθορισμένο από τη σύμβαση χρονικό διάστημα και ο μισθωτής να καταβάλει το μίσθωμα που συμφωνήθηκε.
Η χρονομεριστική μίσθωση (που είναι ενοχικό δικαίωμα του μισθωτή επί του πράγματος), συνομολογείται για διάστημα 5 έως 60 ετών, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.1652/14.10.1986 (ΦΕΚ Α΄/30.10.1986).
3. Χρηματοδοτικές
Η χρηματοδοτική μίσθωση (Leasing) σε επαγγελματικά ακίνητα καταρτίζεται με σχετική σύμβαση μεταξύ μιας εταιρίας χρηματοδοτικής μίσθωσης που παραχωρεί στον αντισυμβαλλόμενο τη χρήση (όχι την κυριότητα) πράγματος (ακινήτου) για μία χρονική περίοδο, έναντι καταβολής μισθώματος. Το ακίνητο προορίζεται αποκλειστικά για επαγγελματική χρήση του αντισυμβαλλόμενου.
Το μίσθωμα καταβάλλεται με τον τρόπο που ορίζεται στη σχετική σύμβαση και καλύπτει την αξία του ακινήτου καθώς και τα έξοδα και την απόδοση της επένδυσης για την εταιρία. Όταν λήξει η διάρκεια της μίσθωσης, ο μισθωτής έχει το δικαίωμα είτε να αγοράσει το πράγμα, συνήθως έναντι συμβολικού χρηματικού ποσού, δηλαδή να γίνει κύριος του μισθωμένου ακινήτου, είτε να ανανεώσει τη μίσθωση για ορισμένο χρόνο. Οι συμβαλλόμενοι έχουν την ευχέρεια να ορίσουν ότι το δικαίωμα της αγοράς μπορεί να ασκηθεί και πριν από τη λήξη του χρόνου της μίσθωσης.
Η διάρκεια χρηματοδοτικής μίσθωσης δεν μπορεί να είναι μικρότερη των 10 ετών.
Αντικείμενο χρηματοδοτικής μίσθωσης μπορεί να είναι ακίνητο που αγόρασε η εταιρία χρηματοδοτικής μίσθωσης από το μισθωτή. Εξαιρείται η αγορά ακινήτου από ελεύθερο επαγγελματία.
Το ακίνητο για το οποίο μπορεί να συναφθεί χρηματοδοτική μίσθωση δεν μπορεί να είναι οικόπεδο, μπορεί, όμως να είναι:
- αγροτική έκταση,
- οριζόντια ή κάθετη ιδιοκτησία με τα κτίσματα και τα ποσοστά συνιδιοκτησίας που της αντιστοιχούν στο γήπεδο,
- κτίσματα και συγκροτήματα κτισμάτων μετά των λοιπών εγκαταστάσεων και του γηπέδου που τους αναλογεί καθώς και ο επιπλέον ακάλυπτος χώρος που προβλέπεται από τις πολεοδομικές διατάξεις ως χώρος στάθμευσης.
(Ν.1665/19.11.1986 (ΦΕΚ 194/Α΄/4.12.1986) «Συμβάσεις χρηματοδοτικής μίσθωσης», όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, Ν.2367/29.12.1995 (ΦΕΚ Α΄ 29.12.1995) «Νέοι χρηματοπιστωτικοί θεσμοί και άλλες διατάξεις» και άρθρο 27 του Ν.2682/5.2.1999 (ΦΕΚ 16/Α΄/8.2.1999) «Διαρρυθμίσεις στη φορολογία των αυτοκινήτων οχημάτων και άλλες διατάξεις»).

ΜΕΤΑΛΛΕΙΟΚΤΗΣΙΑ
Τα εμπράγματα δικαιώματα ρυθμίζονται από τον Αστικό Κώδικα. Όμως, υπάρχουν και εμπράγματα δικαιώματα, τα οποία έχουν εισαχθεί και ρυθμίζονται με ειδικούς νόμους. Οι ρυθμίσεις αυτές μπορεί να έχουν γίνει πριν ή μετά τον Α.Κ. Μεταξύ των δικαιωμάτων τέτοιου είδους είναι και η μεταλλειοκτησία, η οποία ρυθμίζεται με το Ν.Δ.210/1973 (άρθρο 65) περί μεταλλευτικού κώδικα.
Μεταλλειοκτησία είναι το δικαίωμα κυριότητας πάνω σε μεταλλείο. Αυτό το εμπράγματο δικαίωμα είναι διαφορετικό από την κυριότητα επάνω στο έδαφος.
Σύμφωνα με τον Α.Κ., άρθρο 1001, «Η κυριότητα πάνω σε ακίνητο εκτείνεται, εφόσον ο νόμος δεν ορίζει διαφορετικά, στο χώρο πάνω και κάτω από το έδαφος. ...». Έτσι η κυριότητα στο ακίνητο αντί να εκτείνεται αδιακρίτως και κάτω από το έδαφος, εκτείνεται, με βάση ειδικό νόμο, μόνο στα λατομικά ορυκτά. Για τα μεταλλευτικά ορυκτά, δηλαδή την εξόρυξη και την εκμετάλλευση αυτών, υπάρχει χωριστό δικαίωμα, το δικαίωμα μεταλλειοκτησίας. Το δικαίωμα της μεταλλειοκτησίας ως προς ορισμένα μεταλλευτικά ορυκτά ανήκει στο Κράτος, το οποίο μπορεί να το παραχωρεί σε ιδιώτες για ορισμένο χρόνο. Το τυχόν παραχωρημένο σε ιδιώτες δικαίωμα της μεταλλειοκτησίας μεταβιβάζεται αλλά και κληρονομείται.

ΠΡΟΙΚΩΑ ΑΚΙΝΗΤΑ
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου, πριν από την ισχύ του Ν.1329/1983, με τον οποίο τροποποιήθηκε το Οικογενειακό Δίκαιο, είχαν συσταθεί με σχετικά προικοσυμβόλαια οι λεγόμενες αδιατίμητες προίκες, δηλαδή ο προικολήπτης σύζυγος είχε αποκτήσει τη διοίκηση και επικαρπία ακινήτου, ενώ η ψιλή κυριότητα παρέμενε στη σύζυγο. Το δικαίωμα αυτό της επικαρπίας υπέρ του συζύγου, μετά την ισχύ του πιο πάνω νόμου, καταργήθηκε και επομένως στη σύζυγο ανήκει πλέον η πλήρης κυριότητα και όχι μόνο η ψιλή κυριότητα του αντίστοιχου προικώου ακινήτου.
Σ’ αυτές τις περιπτώσεις το δικαίωμα της πλήρους κυριότητας του ακινήτου ανήκει στη σύζυγο, εκτός αν έχουν μεσολαβήσει άλλες πράξεις, που να διαφοροποιούν το είδος του ιδιοκτησιακού αυτού καθεστώτος.
Επίσης, εάν στο προικώο ακίνητο έχει ανεγερθεί κτίσμα ή έχει γίνει προσθήκη σε υπάρχον κτίσμα, και πάλι υπόχρεη σε δήλωση είναι μόνο η σύζυγος, ως οικοπεδούχος του οικοπέδου του οποίου συστατικό είναι το κτίσμα.
Σε περίπτωση που σε προικώο ακίνητο έχει γίνει ανέγερση πολυκατοικίας ή άλλου κτιρίου με το σύστημα της αντιπαροχής, η σύζυγος είναι υπόχρεη σε δήλωση για το τμήμα του ακινήτου (οριζόντιες ιδιοκτησίες κ.λπ.), το οποίο παρέμεινε στους συζύγους ως αντιπαροχή για το προικώο οικόπεδο. Ασφαλώς, βέβαια, για το υπόλοιπο τμήμα του ακινήτου (οριζόντιες ιδιοκτησίες κ.λπ.) υπόχρεοι σε δήλωση είναι οι τρίτοι και για τα δικαιώματά του έκαστος (αγοραστές διαμερισμάτων, εργολάβος για τα τυχόν αδιάθετα διαμερίσματα, εφόσον έχουν μεταβιβαστεί σ’ αυτόν τα αντίστοιχα χιλιοστά συνιδιοκτησίας των αδιάθετων διαμερισμάτων κ.λπ.).

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΟΤΗΤΑΣ – ΔΙΕΚΔΙΚΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
Η προστασία της κυριότητας προβλέπεται στον Α.Κ. ότι μπορεί να γίνεται με διεκδικητική αγωγή. Η αγωγή θεωρείται το σημαντικότερο μέσο ένδικης προστασίας της κυριότητας. Έτσι ο κύριος πράγματος δικαιούται να απαιτήσει από το νομέα ή τον κάτοχο την αναγνώριση της κυριότητάς του και την απόδοση του πράγματος (άρθρο 1094 Α.Κ.). (Για περιπτώσεις αρνητικής αγωγής βλ. άρθρο 1108 Α.Κ.).

ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΥΡΙΩΣ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ
Κρίνεται σκόπιμο, εκτός από τα προαναφερθέντα θέματα, τα σχετικά με τους νομικούς όρους και τη συνοπτική επεξήγηση των εννοιών ή όρων που συναντώνται κατά την ανάγνωση των τίτλων και τη συμπλήρωση των δηλώσεων, να δοθούν περαιτέρω διευκρινίσεις που αφορούν τεχνικούς όρους που αναφέρονται στις περιγραφές των ακινήτων.
Ακίνητο: Ακίνητο πράγμα είναι το έδαφος και τα συστατικά του μέρη (άρθρο 948 Α.Κ.). Συστατικό μέρος πράγματος είναι εκείνο που δεν μπορεί να αποχωριστεί από το κύριο πράγμα χωρίς βλάβη αυτού του ίδιου ή του κυρίου του πράγματος ή χωρίς αλλοίωση της ουσίας ή του προορισμού του δεν μπορεί να είναι ιδιαιτέρως αντικείμενο κυριότητας ή άλλου εμπράγματου δικαιώματος (άρθρο 953 Α.Κ.).
Συστατικά του ακινήτου (άρθρο 954 Α.Κ.) είναι:
1. τα πράγματα που έχουν συνδεθεί σταθερά με το έδαφος, ιδίως οικοδομήματα,
2. τα προϊόντα του ακινήτου εφόσον συνέχονται με το έδαφος,
3. το νερό κάτω από το έδαφος και η πηγή,
4. οι σπόροι με τη σπορά και τα φυτά με τη φύτευση.
Έτσι ακίνητο π.χ. είναι ένα οικόπεδο αδόμητο ή μία μονοκατοικία με το οικόπεδό της ή μία πολυκατοικία με το οικόπεδό της αλλά και το διαμέρισμα (οριζόντια ιδιοκτησία) μιας πολυκατοικίας. Επίσης ακίνητο π.χ. είναι και ένας αγρός (χωράφι).

Τοπωνύμιο: Ιδιαίτερη τοπική ονομασία της περιοχής του ακινήτου. Αν υπάρχει είναι γνωστή στις τεχνικές υπηρεσίες του Δήμου ή της Κοινότητας. Το τοπωνύμιο είναι χρήσιμο σε περιπτώσεις που δεν υπάρχουν ονομασίες δρόμων, συνήθως στις εκτός σχεδίου και οικισμού περιοχές.

Γεωτεμάχιο: Εδαφική έκταση κάθε είδους. Στην έννοια «γεωτεμάχιο» περιλαμβάνονται όλες οι εδαφικές εκτάσεις ανεξαρτήτως χρήσης ή θέσης, όπως τα εντός σχεδίου ή οικισμού οικόπεδα, τα εκτός σχεδίου γήπεδα (αγροτεμάχια, χέρσα, βοσκότοποι, αγροί, δάση και δασικές εκτάσεις κ.λπ.).
Σημειώνεται, ότι με τις διατάξεις του ισχύοντα ΓΟΚ/85 (Ν.1577/1985, όπως ισχύει, γίνεται περαιτέρω διάκριση της έννοιας του γεωτεμαχίου σε γήπεδο και οικόπεδο (μη αναφερόμενου του όρου γεωτεμάχιο στο ΓΟΚ ενώ είναι ο όρος που χρησιμοποιείται στο Κτηματολόγιο). Έτσι γήπεδο και στη γλώσσα των συναλλαγών αγροτεμάχιο, είναι η συνεχόμενη έκταση γης που αποτελεί αυτοτελές και ενιαίο ακίνητο και ανήκει σε έναν ή περισσότερους κυρίους εξ αδιαιρέτου (άρθρο 2, παρ. 12), και οικόπεδο είναι κάθε γήπεδο που βρίσκεται μέσα στο εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο ή μέσα στα όρια οικισμού χωρίς εγκεκριμένο σχέδιο (άρθρο 2, παρ. 13).

Εμβαδόν γεωτεμαχίου: Εμβαδόν γεωτεμαχίου είναι η οριζόντια επιφάνειά του. Το «οριζόντια» παρότι προφανές για τους τεχνικούς, αναφέρεται γιατί σε έντονα κεκλιμένα εδάφη έχουν διατυπωθεί ερωτήματα από τους πολίτες.

Εμβαδόν κτισμάτων: Σε περίπτωση που δηλώνεται ολόκληρο κτίριο (π.χ. μονοκατοικία σε οικόπεδο), ως εμβαδόν λαμβάνεται ολόκληρη η επιφάνειά του, δηλαδή το σύνολο των επιφανειών των ορόφων του περιλαμβανομένων και των εξωτερικών τοίχων (μικτό εμβαδόν).
Σε περίπτωση διακεκριμένης οριζόντιας ιδιοκτησίας, ως εμβαδόν λαμβάνεται το αναγραφόμενο στον τίτλο κτήσης, εφόσον δεν έχουν επισυμβεί μεταβολές (προσθήκες κ.λπ.). Στο εμβαδόν αυτό περιλαμβάνονται οι εξωτερικοί τοίχοι καθώς και οι τοίχοι προς τους κοινοχρήστους χώρους του όλου κτιρίου (π.χ. πολυκατοικίας), ενώ περιλαμβάνεται μόνο το ήμισυ της επιφάνειας των εσωτερικών διαχωριστικών μεταξύ των οριζόντιων ιδιοκτησιών τοίχων. Δεν περιλαμβάνονται οι επιφάνειες των τυχόν ημιϋπαίθριων χώρων, εφόσον φυσικά δεν έχουν μετατραπεί σε κλειστούς χώρους.

ΚΑΘΕΤΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ή ΚΑΘΕΤΗ ΣΥΝΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ
Είναι η χωριστή κυριότητα σε ένα από τα περισσότερα αυτοτελή κτίσματα ή σε μέρος αυτών που έχουν ανεγερθεί σε ένα ενιαίο γεωτεμάχιο (γήπεδο ή οικόπεδο). Η χωριστή κυριότητα υπάρχει στο κτίσμα, ενώ στο ενιαίο γεωτεμάχιο υπάρχει συνιδιοκτησία κατά κάποιο ποσοστό καθώς και στους τυχόν υπάρχοντες στεγασμένους ή μη κοινόχρηστους χώρους.
Τα αφορώντα στη σύσταση διηρημένης ιδιοκτησίας και επί πλειόνων αυτοτελών οικοδομημάτων ανεγειρόμενων επί ενιαίου οικοπέδου ρυθμίστηκαν με τις διατάξεις του σχετικού Ν.Δ.1024/10.11.1971 (ΦΕΚ Α΄ 232).
Σημειώνεται, ότι υπήρχε πάντοτε το νομικό ερώτημα, εάν επιτρεπόταν η σύσταση κάθετης ιδιοκτησίας σε γήπεδα, δηλαδή γεωτεμάχια ευρισκόμενα εκτός σχεδίου πόλης και οικισμού και όπου ίσχυαν οι γενικοί περί εκτός σχεδίου όροι δόμησης.
Η «ασαφής» αυτή δυνατότητα καταργήθηκε με τις διατάξεις της παρ. 2.α. του άρθρου 6 του Ν.2052/3.6.1992 (ΦΕΚ Α΄ 94/5.6.1992) «Μέτρα για την αντιμετώπιση του νέφους και πολεοδομικές ρυθμίσεις», οι οποίες πλέον προβλέπουν ότι το πιο πάνω είδος σύστασης διηρημένης ιδιοκτησίας «....... εφαρμόζεται μόνο επί οικοπέδων κειμένων εντός σχεδίου πόλεων, εντός ορίων οικισμών προ του 1923, καθώς και εντός ορίων οικισμών κάτω των 2000 κατοίκων, που καθορίζονται βάσει του από 24.4.1985 Π.Δ. (ΦΕΚ 181 Α), όπως ισχύει. ...».
Η κάθετη ιδιοκτησία διακρίνεται σε απλή κάθετη ιδιοκτησία και σύνθετη κάθετη ιδιοκτησία.

Απλή κάθετη ιδιοκτησία: Απλή είναι η κάθετη ιδιοκτησία (συνιδιοκτησία), όταν καθένα από τα περισσότερα κτίσματα που έχουν ανεγερθεί ή προβλέπεται από σχετική πράξη σύστασης να ανεγερθούν στο ίδιο γεωτεμάχιο αποτελεί χωριστή ιδιοκτησία, η οποία ανήκει ή θα ανήκει σε έναν ή περισσότερους από τους συγκυρίους του όλου γεωτεμαχίου.
Συνήθης είναι και η περίπτωση όπου αδόμητο γεωτεμάχιο «διαιρείται» με σχετική πράξη, μεταξύ των συνιδιοκτητών, σε επιμέρους σαφώς καθορισμένα τμήματα, σε καθένα από τα οποία, ο αντίστοιχος συνιδιοκτήτης επί του όλου γεωτεμαχίου, έχει αποκλειστική χρήση και δικαίωμα οικοδομικής εκμετάλλευσης ή έχει αποκλειστική χρήση σε ήδη υφιστάμενο κτίσμα που διαχωρίζεται από τα τυχόν υπάρχοντα άλλα κτίσματα του αυτού ενιαίου γεωτεμαχίου καθέτως. Στη σύσταση καθορίζεται το ποσοστό επί της συνολικής επιτρεπομένης εκμετάλλευσης, που ο κάθε συνιδιοκτήτης δικαιούται για το τμήμα του, προσδιορισμένο, δηλαδή, κατά θέση και μέγεθος. Στην ίδια πράξη, συνήθως, καθορίζονται και άλλα θέματα σχετικά με π.χ. την εξασφάλιση προσπέλασης στα επί μέρους τμήματα του όλου γεωτεμαχίου.
Υπογραμμίζεται, ότι η αντίστοιχη πράξη σύστασης απλής κάθετης ιδιοκτησίας ρυθμίζει τις μεταξύ των συνιδιοκτητών σχέσεις και δεν επηρεάζει την ενιαία νομική υπόσταση του γεωτεμαχίου ως προς τα ισχύοντα κατά την Πολεοδομική νομοθεσία για την εκμετάλλευσή του (ποσοστό κάλυψης, συντελεστής δόμησης κ.λπ.).
Σημειώνεται εδώ ότι στους σχετικούς τίτλους συνήθως δεν αναφέρεται ο όρος «απλή κάθετη ιδιοκτησία», αλλά μπορεί να αναφέρεται ως κάθετη ιδιοκτησία ή και χωρίς κάποιο προσδιορισμό, αλλά με περιγραφή των στοιχείων που συνιστούν αυτό το είδος ιδιοκτησιακού καθεστώτος.

Οριζόντια ιδιοκτησία: Οριζόντια ιδιοκτησία ή οριζόντια συνιδιοκτησία ή ιδιοκτησία κατ’ ορόφους ή οροφοκτησία υφίσταται όταν υπάρχει κυριότητα μόνο σε αυτοτελές τμήμα του κτιρίου (όροφο, διαμέρισμα), ανεξάρτητα από τη χρήση του, και αναγκαστική συγκυριότητα στα κοινά μέρη του όλου ακινήτου, δηλαδή τόσο του γεωτεμαχίου όσο και του κτιρίου (θεμέλια, εξωτερικοί τοίχοι, κλιμακοστάσιο, δώμα, λεβητοστάσιο κ.λπ.). Η οριζόντια ιδιοκτησία συνήθως συνιστάται με σχετική συμβολαιογραφική πράξη σύστασης, μπορεί, όμως να συσταθεί και με δικαστική απόφαση σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις.
Σε όλες τις περιπτώσεις καθορίζονται και τα ποσοστά συνιδιοκτησίας της διακεκριμένης οριζόντιας ιδιοκτησίας επί του όλου γεωτεμαχίου, στο οποίο έχει ή πρόκειται να ανεγερθεί το κτίριο.

Σύνθετη κάθετη ιδιοκτησία: Σύνθετη είναι η κάθετη ιδιοκτησία (συνιδιοκτησία), όταν περισσότερα κτίσματα που έχουν ανεγερθεί ή προβλέπεται από τη σχετική πράξη σύστασης να ανεγερθούν στο ίδιο γεωτεμάχιο διαιρούνται και οριζόντια σε ορόφους ή τμήματα ορόφων (διαμερίσματα) και ο καθένας από τους συγκυρίους του όλου γεωτεμαχίου έχει κυριότητα σε όροφο ή τμήμα ορόφου ενός από τα κτίσματα και συγκυριότητα στο όλο γεωτεμάχιο.
Στην περίπτωση αυτή, στην πράξη σύστασης, εκτός από το ποσοστό συνιδιοκτησίας επί του τμήματος του γεωτεμαχίου, όπου έχει ή πρόκειται να ανεγερθεί το κτίριο στο οποία ανήκει η συγκεκριμένη οριζόντια ιδιοκτησία, αναφέρεται και το ποσοστό συνιδιοκτησίας επί του όλου ενιαίου γεωτεμαχίου. Το δεύτερο αυτό ποσοστό (εκφρασμένο συνήθως σε χιλιοστά), είναι το γινόμενο του ποσοστού συνιδιοκτησίας της οριζόντιας ιδιοκτησίας στο τμήμα του γεωτεμαχίου επί το ποσοστό συνιδιοκτησίας της κάθετης ιδιοκτησίας επί του όλου γεωτεμαχίου, που αντιστοιχεί στο τμήμα αυτό.
Στη δήλωση του Ε9, στην περίπτωση της κάθετης συνιδιοκτησίας, κάθε διακεκριμένο τμήμα οικοπέδου θεωρείται ως αυτοτελές οικόπεδο. Έτσι και η περίπτωση της σύνθετης κάθετης ιδιοκτησίας έχει στη δήλωση τα στοιχεία της γνωστής οριζόντιας ιδιοκτησίας.

Όροφος: Είναι η συνήθης έννοια που εκφράζει τη στάθμη στην οποία βρίσκεται συγκεκριμένη ιδιοκτησία ή χώρος γενικά, μέσα στο όλο κτίριο, δηλαδή όροφοι είναι τα τμήματα του κτιρίου στα οποία διαχωρίζεται από διαδοχικά δάπεδα καθ’ ύψος (ΓΟΚ/85, άρθρο 2 παρ. 23).
Εφόσον υπάρχει άδεια οικοδομής, ο προσδιορισμός του ορόφου αναφέρεται στην άδεια, εκτός αν έχουν διαφοροποιηθεί τα δεδομένα μεταγενέστερα (συνήθης περίπτωση υπογείου κατά την άδεια το οποίο είναι ισόγειο στην πραγματικότητα). Αν δεν υπάρχει άδεια οικοδομής ο προσδιορισμός προτείνεται πρακτικά να γίνεται με τους εξής κανόνες, που καλύπτουν ένα σημαντικό μέρος της περιπτωσιολογίας που απαντάται στην πράξη:
Οι όροφοι καθορίζονται με βάση τη διαδοχικότητα. Δηλαδή πάνω από το υπόγειο βρίσκεται το ισόγειο μετά ο 1ος ή Α’ όροφος, μετά ο 2ος ή Β’ κ.λπ. Επίσης κάτω από το υπόγειο (1ο ή Α’) βρίσκεται το 2ο ή Β’ υπόγειο, κάτω από αυτό το 3ο ή Γ’ κ.λπ.
Οι έννοιες του ημιυπογείου ή ημιϊσογείου, παρότι βρίσκονται σε καθημερινή χρήση δεν έχουν υπόσταση σύμφωνα με τις πολεοδομικές διατάξεις και γι’ αυτό δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται. Ο όροφος θα προσδιορισθεί με βάση τον προηγούμενο κανόνα με αφετηρία τον καθορισμό του ισογείου ορόφου.
Όσον αφορά στον ορισμό του ισογείου και του υπογείου οι διάφοροι κατά καιρούς ισχύσαντες Γενικοί Οικοδομικοί Κανονισμοί (ΓΟΚ/29, ΓΟΚ/55, ΓΟΚ/83 και ΓΟΚ/85 ισχύων) περιλαμβάνουν διαφορετικές περιγραφές. Σύμφωνα με τον ισχύοντα ΓΟΚ/85 (άρθρο 2 παρ. 24), «υπόγειο είναι όροφος ή τμήμα ορόφου, του οποίου η οροφή βρίσκεται έως 1,50 μέτρα ψηλότερα από την οριστική στάθμη του εδάφους». Ασφαλώς πάνω από το οριζόμενο κατά τα ανωτέρω υπόγειο είναι το ισόγειο και λοιποί όροφοι.

ΠΑΤΑΡΙΑ ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ
Είναι σύνηθες σε ισόγεια καταστήματα, πάνω από τον ισόγειο χώρο τους να υπάρχει πατάρι ή μεσοπάτωμα. Αλλά και σε αίθουσες μεγάλες συνάθροισης κοινού (π.χ. εκθεσιακούς χώρους κ.λπ.) μπορεί να υπάρχουν πατάρια.
Στις υποβαλλόμενες δηλώσεις, η επιφάνεια του τυχόν υπάρχοντος παταριού, εφόσον αυτό δεν έχει ανεξάρτητη είσοδο και δεν είναι κλειστός χώρος, αλλά είναι ένας ανοιχτός εξώστης εντός της αίθουσας του κυρίως χώρου του ισογείου, με την οποία επικοινωνεί με εσωτερική κλίμακα, προστίθεται στην επιφάνεια των βοηθητικών χώρων π.χ. του καταστήματος. Εάν, όμως, πρόκειται για κλειστό χώρο με χωριστή είσοδο, τότε πρόκειται για ημιόροφο, ο οποίος δηλώνεται χωριστά.

ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΙ ΧΩΡΟΙ ΚΤΙΡΙΩΝ
Για κτίρια, στα οποία έχει συσταθεί οριζόντια ιδιοκτησία ή κάθετη, όπου οι κοινόχρηστοι χώροι τους περιγράφονται χωριστά από τις επιμέρους διακεκριμένες οριζόντιες ιδιοκτησίες του κτιρίου και στους οποίους χώρους δεν αντιστοιχούν ποσοστά συνιδιοκτησίας στο οικόπεδο ή το αγροτεμάχιο, δεν υποβάλλεται δήλωση από κανένα από τους συνιδιοκτήτες του κτιρίου.
Τέτοιοι κοινόχρηστοι χώροι είναι τα κλιμακοστάσια, τα λεβητοστάσια, οι χώροι δεξαμενών καυσίμων, ο ελεύθερος χώρος επί υποστυλωμάτων στο Ισόγειο (PILOTIS).
Προσοχή, όμως, πρέπει να δοθεί για τις περιπτώσεις, όπου στο χώρο της PILOTIS, από τη σχετική πράξη σύστασης έχουν καθοριστεί θέσεις στάθμευσης οχημάτων. Αυτές οι θέσεις και μόνο δηλώνονται (ως παρακολουθήματα των οριζόντιων ιδιοκτησιών με τις οποίες συνδέονται), από κάθε ένα από τους κατά περίπτωση δικαιούχους τους.

ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΥΨΟΥΝ
Είναι γνωστό, ότι σε πολλές πράξεις σύστασης οριζοντίων ή καθέτων ιδιοκτησιών ή ακόμη και σε διαθήκες κ.λπ. αναφέρεται ως δικαίωμα σε ακίνητο και το δικαίωμα του «υψούν». Το δικαίωμα αυτό, για το οποίο στην αντίστοιχη πράξη προβλέπονται και ο ή οι δικαιούχοι του, αφορά στη δυνατότητα προσθήκης καθ’ ύψος σε υπάρχον (ή προς ανέγερση) κτίσμα. Η προσθήκη αυτή δεν πραγματοποιείται άμεσα, μαζί δηλαδή με το υπόλοιπο κτίσμα, για πολλούς λόγους, μεταξύ των οποίων είναι η βούληση των ιδιοκτητών του υπολοίπου κτίσματος ή του δικαιούχου του υψούν. Το μελλοντικό αυτό δικαίωμα του υψούν δηλώνεται από το δικαιούχο του ως εξής:
1. Ως ποσοστό οικοπέδου αν πρόκειται για δικαίωμα που περιγράφεται και προβλέπεται ως διακεκριμένη οριζόντια ιδιοκτησία (μελλοντική) σε πράξη σύστασης ή τίτλο, με αντίστοιχο ποσοστό συγκυριότητας στο οικόπεδο ή γήπεδο.
2. Εάν πρόκειται για δικαίωμα υψούν αναφερόμενο σε σχετική πράξη σύστασης ή τίτλο, χωρίς, όμως, να προβλέπεται και αντίστοιχο ποσοστό συνιδιοκτησίας στο οικόπεδο ή γήπεδο, τότε, το δικαίωμα αυτό δηλώνεται ως ποσοστό οικοπέδου με έμμεσο προσδιορισμό του ποσοστού συγκυριότητας από το λόγο της επιφανείας κτίσματος που συνεπάγεται το δικαίωμα αυτό δια της συνολικής επιφάνειας επιτρεπομένης εκμετάλλευσης του οικοπέδου ή του αγροτεμαχίου. Σε περίπτωση οικοπέδου με Συντελεστή Εμπορικότητας μεγαλύτερο της μονάδας, για τον προσδιορισμό του ποσοστού αυτού χρησιμοποιείται ο μαθηματικός τύπος του «Συντελεστή Αξίας Οικοπέδου» του Εντύπου 3 για την Αξία ΟΙΚΟΠΕΔΟΥ (Κωδικός 315).

ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΠΕΔΟΥ ΠΟΥ ΔΟΘΗΚΕ ΣΕ ΚΟΙΝΗ ΧΡΗΣΗ
Σε περίπτωση ύπαρξης ρυμοτομούμενου τμήματος αγροτεμαχίου κατά την εισαγωγή εντός σχεδίου μετατροπή σε οικόπεδο), το οποίο τμήμα παραχωρήθηκε σε κοινή χρήση με συμβολαιογραφική πράξη και μεταγραφή από τον ιδιοκτήτη του όλου οικοπέδου (συνήθως για να είναι δυνατή η έκδοση οικοδομικής άδειας στο οικόπεδο αυτό πριν από την εφαρμογή του σχεδίου πόλης), τότε το ρυμοτομούμενο αυτό τμήμα έχει αποκοπεί από την αρχική ιδιοκτησία και στο έντυπο της δήλωσης αναγράφεται το εμβαδόν του οικοπέδου που απομένει, δηλαδή με αφαίρεση της ρυμοτομούμενης επιφάνειας.
Τα τμήματα, όμως, των αγροτεμαχίων, τα οποία ρυμοτομούνται και για τα οποία δεν έχει συντελεσθεί ακόμη η εφαρμογή του σχεδίου της περιοχής τους, δεν θεωρούνται ότι έχουν αποκοπεί από την αρχική ιδιοκτησία και επομένως δηλώνονται ενιαία με αυτή (συνολική επιφάνεια) και το χαρακτηρισμό «ρυμοτομούμενα».

Πηγή: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για το Ε9 και το σύνολο των φορολογικών υποχρεώσεων της παρούσας φάσης | newmoney.gr http://www.newmoney.gr/article/21747/ola-osa-prepei-na-gnorizete-gia-e9-kai-synolo-ton-forologikon-ypohreoseon-tis-paroysas#ixzz2dpRYoxO0