Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΟΦΩΝ Συντάξεις: Σαρωτικές αλλαγές στο ασφαλιστικό με ένα ταμείο και ενιαίες παροχές για όλους τους ασφαλισμένους μετά το 1992

Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΟΦΩΝ

Συντάξεις: Σαρωτικές αλλαγές στο ασφαλιστικό με ένα ταμείο και ενιαίες παροχές για όλους τους ασφαλισμένους μετά το 1992

Τη δημιουργία ενός ενιαίου ταμείου κύριας ασφάλισης για όλους τους Ελληνες που έχουν ασφαλιστεί από το 1992 και μετά, προβλέπει η πρόταση της «επιτροπής σοφών».

Σύμφωνα με το Βήμα, όλα τα υπάρχοντα ταμεια, κύρια και επικουρικά θα ενταχθούν στο ΙΚΑ και θα υπάρχουν ενιαίες παροχές υγείας και ένα επικουρικό για όλους τους εργαζόμενους. Κάτι που ασφαλώς σημαίνει ότι θα έρθουν μεγάλες περικοπές, τόσο στις συντάξεις όσο και στις λοιπές παροχές για ασφαλισμένους που σήμερα έχουν διαφορετική και σίγουρα καλύτερη αντιμετώπιση στο δικό τους ταμείο. 

Η μεγάλη ανατροπή θα γίνει σε δύο φάσεις: Με τη συγχώνευση όλων των Ταμείων, αλλά και με τη δημιουργία ενός νέου συνταξιοδοτικού συστήματος στο οποίο θα ενταχθούν υποχρεωτικά όσοι ασφαλίστηκαν μετά από το 1992.

Τα βασικά χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης πρότασης, σύμφωνα με το δημοσίευμα:

Οι άμεσες αλλαγές στο Ασφαλιστικό

• Συγχώνευση όλων των Ταμείων- κύριων και επικουρικών- στο ΙΚΑ
• Ενιαίες παροχές σε όλα τα συγχωνευμένα Ταμεία
• Συμπληρωματικοί πόροι για υποστήριξη των γενεών που βγαίνουν άμεσα στη σύνταξη

Το νέο σύστημα συντάξεων

• Στο νέο Ασφαλιστικό υπάγονται υποχρεωτικά όσοι ασφαλίστηκαν μετά από το 1992
• Δημιουργείται ένα Ταμείο κύριας ασφάλισης και ένα επικουρικό και, προαιρετικά, ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης.
• Ανώτατο όριο αναπλήρωσης 75%- το 50% εγγυημένο από το κράτος και το 25% από προγράμματα επαγγελματικής ασφάλισης.
• Συμπληρωματική χρηματοδότηση για τους παλιούς ασφαλισμένους και εισφορές έως 15% που θα εισπράττονται στο εξής από την εφορία.
• Μόνοι οι κύριες συντάξεις θα χορηγούνται με διανεμητικό σύστημα και καθορισμένες εισφορές. Οι επικουρικές με κεφαλαιοποιητικό σύστημα (εργαζόμενοι- εργοδότες). Προνοιακές παροχές, μέσω ΕΚΑΣ, από τον προϋπολογισμό.
• Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης, προαιρετικά, ανά επιχείρηση και κλάδο της οικονομίας

ΤΟ ΠΟΡΙΣΜΑ ΘΑ ΠΑΡΑΔΟΘΕΙ ΣΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΠΟΥ ΘΑ ΠΡΟΚΥΨΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ

Τέσσερις προτάσεις για τις συντάξεις από την Επιτροπή των 12 «σοφών»

Του Γιώργου Γάτου

Tη χορήγηση στους μελλοντικούς συνταξιούχους μιας εθνικής σύνταξης σε όλους -που θα χρηματοδοτείται από τη γενική φορολογία, χωρίς δηλαδή «κρατήσεις» ασφαλιστικών εισφορών- προβλέπει η νέα πρόταση που υποβλήθηκε χθες στην Eπιτροπή των 12 «σοφών» για τη μεταρρύθμιση του Aσφαλιστικού. Mετά την εισήγηση αυτή, οι προτάσεις για τις συντάξεις που θα παραδώσει η Eπιτροπή των εμπειρογνωμόνων στην κυβέρνηση η οποία θα προκύψει από τις εκλογές της 20ής Σεπτεμβρίου, φτάνουν τις... τέσσερις.

• H πρώτη πρόταση (την οποία παρουσίασε ο πρώην υπουργός Γ. Kατρούγκαλος ταυτόχρονα με τη συγκρότηση της Eπιτροπής) προβλέπει ενοποιήσεις Tαμείων, απονομή εθνικής σύνταξης συνδεδεμένης με το «κατώφλι» κινδύνου φτώχειας (60% του μέσου εισοδήματος) χωρίς εισοδηματικά κριτήρια και τη συμπλήρωσή της με την ανταποδοτική, με βάση τις εισφορές που θα έχουν καταβληθεί στις ατομικές μερίδες κάθε ασφαλισμένου σύμφωνα με τους κανόνες του συστήματος της νοητής κεφαλαιοποίησης.

• H δεύτερη πρόταση του καθηγητή Mιλτ. Nεκτάριου (πρώην διοικητή του IKA και παλαιότερα προέδρου της Eθνικής Aσφαλιστικής) προβλέπει την εξασφάλιση αναπλήρωσης, μέσω της σύνταξης, του 50% του μισθού στους ασφαλισμένους που ασφαλίστηκαν μετά το 1992 και τη συμπλήρωση εισοδήματος κατά επιπλέον 25% από πρόσθετη ασφάλιση (π.χ. επαγγελματική). Oι συντάξεις του 50% θα απονέμονται από το IKA, με το σύστημα ατομικών μερίδων και προκαθορισμένες χαμηλές εισφορές (10% για τις κύριες και 5% για τις επικουρικές).

• H τρίτη πρόταση διατηρεί τον αναδιανεμητικό χαρακτήρα της κοινωνικής ασφάλισης και προβλέπει την ταχύτερη εφαρμογή του ν. 3863/10 για όλους τους ασφαλισμένους ανεξαρτήτως του χρόνου υπαγωγής στην ασφάλιση (σύνταξη με βάση τις εισφορές ολόκληρου του εργασιακού βίου και εγγυημένα ποσοστά αναπλήρωσης).

• H τέταρτη πρόταση στηρίζεται στην κατάργηση των ασφαλιστικών εισφορών (που θα αυξήσει τα φορολογικά έσοδα) και προβλέπει την απονομή μιας εθνικής σύνταξης από το κράτος που θα χρηματοδοτείται από τη γενική φορολογία.

Πόρισμα 
Oι προτάσεις θα εξειδικευτούν περαιτέρω και θα συμπεριληφθούν σε πόρισμα το οποίο θα διαμορφωθεί σε επόμενες συνεδριάσεις της Eπιτροπής και θα περιλαμβάνει εισηγήσεις και για τα άλλα «ανοικτά» θέματα.

Oπως για τα ενδεχόμενα δημοσιονομικά «ισοδύναμα» στις ρήτρες μηδενικών ελλειμμάτων (που... αναζητούνται) καθώς και για την επανανομοθέτηση με «επαρκή αιτιολόγηση», όπως τονίστηκε, των περικοπών συντάξεων οι οποίες έχουν γίνει και κάποιες έχουν κριθεί ως «αντισυνταγματικές». Σύμφωνα με εκτιμήσεις μελών της Eπιτροπής, το έργο αυτό «δεν μπορεί να ολοκληρωθεί έως τα τέλη Oκτωβρίου». Kαι υπολογίζεται ότι, λόγω της μεσολάβησης των εκλογών, θα δοθεί επιπλέον χρόνος τόσο για την έκδοση του πορίσματος όσο και για τη λήψη πολιτικής απόφασης από τη νέα κυβέρνηση, η οποία θα πρέπει να επαναδιαπραγματευτεί τη μεταρρύθμιση του Aσφαλιστικού (και το χρονοδιάγραμμα για τη λήψη των μέτρων του τρίτου Mνημονίου) με τους θεσμούς.

Εργασιακά 
Σύμφωνα με το πρόγραμμα, θα επιδιωχθεί να επαναρυθμιστούν οι συλλογικές διαπραγματεύσεις, ο συνδικαλιστικός νόμος και η προστασία των εργαζομένων από τις ομαδικές απολύσεις, σύμφωνα με τις βέλτιστες πρακτικές του ευρωπαϊκού μοντέλου. «H επαναρύθμιση αυτή θα αποτελέσει από μόνη της εγγύηση για την ομαλή αύξηση του κατώτατου μισθού», τονίζεται χωρίς να αναλαμβάνεται, αυτή τη φορά, καμία δέσμευση για την επαναφορά του κατώτατου μισθού στα επίπεδα που ήταν πριν από τα μνημόνια.

Χωρίς ισοδύναμα το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ
Eνα ταμείο για κύρια ασφάλιση και ένα για επικουρική χωρίς, ωστόσο, δεσμεύσεις ούτε για τον τρόπο υπολογισμού των νέων συντάξεων ούτε και για τα δημοσιονομικά «ισοδύναμα» προβλέπει το πρόγραμμα το οποίο παρουσίασε χθες ο ΣYPIZA. Tο πρόγραμμα:

• Eγγυάται ότι δεν θα προκύψουν νέες μειώσεις συντάξεων για τους ήδη συνταξιούχους από τις ενοποιήσεις των ταμείων σε ένα ταμείο κύριας και σε ένα ταμείο επικουρικής ασφάλισης.

• Προαναγγέλλει τη δημιουργία ενός νέου «κοινωνικά δίκαιου ασφαλιστικού συστήματος με καλύτερη ισορροπία μεταξύ των γενεών και εξασφάλιση όλων των συνταξιούχων από τον κίνδυνο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού».

• Yπόσχεται στήριξη, μέσω του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος και στοχευμένων ενισχύσεων, των χαμηλοσυνταξιούχων και των αγροτών μετά την κατάργηση του EKAΣ (το 2019) και του μη ανταποδοτικού μέρος της προνοιακής σύνταξης του OΓA που έχει συμφωνήσει με το τρίτο Mνημόνιο.

• Προβλέπει κυμαινόμενες εισφορές, ανάλογα με τα εισοδήματα, για τους ελεύθερους επαγγελματίες (OAEE, ETAA, OΓA) με κατεύθυνση την επιβάρυνση των υψηλών εισοδημάτων και τη μείωση εισφορών για όσους έχουν χαμηλά εισοδήματα.

• Προαναγγέλλει τη λήψη αναγκαστικών μέτρων για την είσπραξη οφειλών στα ταμεία από μεγαλο-οφειλέτες και καταπολέμηση της μαύρης εργασίας.

• Δεσμεύεται για την παροχή δυνατότητας συμψηφισμού απαιτήσεων μεταξύ ασφαλισμένων και Δημοσίου, ώστε να διευκολύνεται η εκπλήρωση των κοινωνικοασφαλιστικών τους υποχρεώσεων.

• Προβλέπει τη δημιουργία Eθνικού Συστήματος Yγιεινής και Aσφάλειας των εργαζομένων και ειδικού ταμείου «Aσφάλισης του Eπαγγελματικού Kινδύνου» για όλους τους εργαζόμενους.

ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΣΤΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ

Τα τέσσερα σενάρια που οδηγούν σε μικρότερες συντάξεις για όλους

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΓΑΤΟΥ

Ενα νέο παράλληλο σύστημα ασφάλισης για όσους δεν είναι κοντά στη συνταξιοδότηση που θα δίνει χαμηλότερες συντάξεις σε όλους στο μέλλον, προβλέπει το σχέδιο της δομικής «μεταρρύθμισης» του Ασφαλιστικού το οποίο προωθείται για... μετεκλογική αξιοποίηση, ανάλογα με τη σύνθεση και τον «προσανατολισμό» της νέας κυβέρνησης (αν δηλαδή θα εφαρμόσει πλήρως ή μερικώς το 3ο Μνημόνιο).

Το σχέδιο ανατροπής του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, όπως ισχύει επί πολλές δεκαετίες στην Ελλάδα και τη μετάβαση από το διανεμητικό σύστημα των εγγυημένων παροχών (ως ένα βαθμό, λόγω των γνωστών περικοπών), σε ένα κεφαλαιοποιητικό (εξατομικευμένο) σύστημα με μια εθνική σύνταξη για όλους, χαμηλότερες εισφορές ακόμη και σε συνάρτηση με το φορολογητέο εισόδημα του κάθε πολίτη και τη συμπλήρωση του εισοδήματος είτε από αναλογικές - κυμαινόμενες συντάξεις (χωρίς εγγυημένα από το κράτος ποσοστά) είτε από πρόσθετες επαγγελματικές ή ιδιωτικές συντάξεις, βρίσκεται στο τραπέζι της Επιτροπής «σοφών» για το Ασφαλιστικό.

Και θα συμπεριληφθεί στο τελικό πόρισμα που θα δημοσιοποιηθεί μετά τις εκλογές με τρεις διαφορετικές εκδοχές-σενάρια, στα συνολικά τέσσερα που έχουν ήδη κατατεθεί. Πολλά μέλη της Επιτροπής (συμπεριλαμβανομένων και κορυφαίων δικαστικών) θεωρούν, πάντως, ότι τα «μοντέλα» εξατομίκευσης των κύριων συντάξεων προσκρούουν στο ελληνικό σύνταγμα, το οποίο «θεμελιώνει» την κοινωνική ασφάλιση (άρθρο 22 παρ. 5).

Επιπλέον διατυπώνονται σοβαρές επιφυλάξεις για την... επάρκεια της χρηματοδότησης των ήδη καταβαλλόμενων συντάξεων αν αλλάξει το σύστημα καθώς και για τις ομάδες που, τελικά, θα κληθούν να «σηκώσουν» το κύριο φορολογικό βάρος για τη χρηματοδότηση της εθνικής σύνταξης (μόνο οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι δεν μπορούν να «κρύψουν» εισόδημα).

Το 1ο σενάριο

Το πρώτο σενάριο το οποίο παρουσίασε «κεκλεισμένων των θυρών» ο πρώην υπουργός Γ. Κατρούγκαλος ταυτόχρονα με τη συγκρότηση της Επιτροπής, προβλέπει την ενοποίηση της κύριας και της επικουρικής σύνταξης (παρά το γεγονός ότι το επίσημο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ αναφέρει ότι θα λειτουργεί ένα Ταμείο για την κύρια σύνταξη και ένα Ταμείο για την επικουρική σύνταξη) και την απονομή, χωρίς εισοδηματικά κριτήρια, μιας εθνικής σύνταξης συνδεδεμένης με το «κατώφλι» κινδύνου φτώχειας (60% του μέσου εισοδήματος) και μιας ανταποδοτικής, με βάση τις εισφορές που θα έχουν καταβληθεί στις ατομικές μερίδες κάθε ασφαλισμένου σύμφωνα με τους κανόνες του συστήματος της νοητής κεφαλαιοποίησης.

Η εθνική σύνταξη θα χρηματοδοτείται από τη γενική φορολογία και η ανταποδοτική από τις εισφορές εργαζομένου και εργοδότη, ενώ κατά τη μεταβατική περίοδο και μέχρις ότου «ισορροπήσει» χρηματοδοτικά το σύστημα θα πρέπει να δίνεται κρατική χρηματοδότηση.

Στη μεταβατική περίοδο θα χορηγείται τμήμα σύνταξης για τον χρόνο ασφάλισης έως την ημερομηνία εφαρμογής του νέου Ασφαλιστικού (θα υπολογίζεται με ενιαίο τρόπο λαμβάνοντας υπόψη τις αρχές του παλαιού συστήματος και τα διαθέσιμα ιστορικά δεδομένα) και δεύτερο τμήμα (με νοητή κεφαλαιοποίηση) για τον χρόνο ασφάλισης με το νέο σύστημα.

Το 2ο σενάριο

Το δεύτερο σενάριο που υποστηρίζει ο καθηγητής Μιλτ. Νεκτάριος (πρώην διοικητής του ΙΚΑ και παλαιότερα πρόεδρος της Εθνικής Ασφαλιστικής), προβλέπει την εξασφάλιση αναπλήρωσης, μέσω της σύνταξης, του 50% του μισθού ύστερα από 35χρόνια στους ασφαλισμένους που ασφαλίστηκαν μετά το 1992. «Και οι πολίτες θα πρέπει με δικά τους μέσα να φροντίσουν για την εξασφάλιση ενός επιπλέον ποσοστού αναπλήρωσης 25%» είτε από πρόσθετη ασφάλιση (π.χ. επαγγελματική).

Οι συντάξεις του 50% θα απονέμονται από το ΙΚΑ στο οποίο θα συγχωνευτούν, ως «υποδιευθύνσεις» όλα τα Ταμεία, με το σύστημα ατομικών μερίδων και προκαθορισμένες χαμηλές εισφορές επί του φορολογητέου εισοδήματος (10% για τις κύριες και 5% για τις επικουρικές).

Με βάση το μοντέλο αυτό (παραλλαγή του σουηδικού) το κράτος θα μπορούσε να διατηρήσει το ΕΚΑΣ, με εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια, για τους πιο φτωχούς συνταξιούχους.

Το 3ο σενάριο

Την απονομή μιας εθνικής σύνταξης σε όλους με βάση κλίμακα εισφορών στο (προ φόρου) εισόδημα που θα «δηλώνεται» στην εφορία, προβλέπει, αντί της καταβολής ασφαλιστικών εισφορών για κύρια σύνταξη, η πρόταση του καθηγητή του Πανεπιστημίου της Κρήτης Δ. Γράβαρη. Οπως εξηγεί στην «Ημερησία», το σημερινό σύστημα δεν είναι βιώσιμο μετά τις μεγάλες ανατροπές που έχουν γίνει στην οικονομία και στην αγορά εργασίας (υψηλή ανεργία, μειωμένες ασφαλιζόμενες αποδοχές λόγω των μειωμένων μισθών και των ευέλικτων μορφών εργασίας). Με βάση την πρόταση αυτή, οι συντάξεις μέσω της γενικής φορολογίας θα μπορούσαν να είναι από 600 ευρώ η κατώτερη έως 1.300 ευρώ η ανώτατη, ανάλογα με το εισόδημα, για όποιον «βγαίνει» στα 65, το ΕΚΑΣ θα μπορούσε να διατηρηθεί, ενώ θα αυξάνονταν τα φορολογικά έσοδα και οι προοπτικές για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Το 4ο σενάριο

Η τέταρτη πρόταση που έχει υποβληθεί στην Επιτροπή, διατηρεί το διανεμητικό χαρακτήρα της κοινωνικής ασφάλισης προβλέποντας, όμως, την «ταχύτερη» εφαρμογή του ν. 3863/10 για όλους τους ασφαλισμένους ανεξαρτήτως του χρόνου υπαγωγής στην ασφάλιση (σύνταξη με βάση τις εισφορές ολόκληρου του εργασιακού βίου και εγγυημένα ποσοστά αναπλήρωσης). Η απελθούσα κυβέρνηση, στο πλαίσιο των προαπαιτούμενων, έχει ήδη επεκτείνει τον υπολογισμό των συντάξεων για όσους συνταξιοδοτούνται φέτος με βάση τον 3863/10 (βασική + αναλογική) για τον χρόνο ασφάλισης από την 1/1/2011. Με τον υπολογισμό, βάσει του ν. 3863, των νέων συντάξεων για ολόκληρο τον εργασιακό βίο, θα υπάρξουν σημαντικές μειώσεις σε σχέση με τα ποσά τα οποία ανέμεναν οι υποψήφιοι συνταξιούχοι, όμως, αυτές θα δίνουν σε κάθε περίπτωση μεγαλύτερα ποσοστά αναπλήρωσης σε σύγκριση με το υποσχόμενο 50% ή την εθνική σύνταξη. Εγγυημένες παροχές 55% για την κύρια και 12% για την επικουρική, δηλαδή αναπλήρωση του εισοδήματος συνολικά σε ποσοστό 67% για όλους και χωρίς την εφαρμογή της «ρήτρας» του μηδενικού ελλείμματος, προβλέπει μελέτη που έχει εκπονήσει ομάδα εργασίας υπό τον ομότιμο καθηγητή της Παντείου Σ. Ρομπόλη. Η μελέτη στηρίζεται στην παραδοχή ότι το ΑΕΠ θα αυξάνεται με ρυθμό 2% ετησίως κατά μέσο όρο έως το 2050 και ενσωματώνει τις υποχρεώσεις για «κάλυψη» των ελλειμμάτων των Ταμείων κρατώντας τη συνταξιοδοτική δαπάνη στο 16% του ΑΕΠ. Προτάσεις που επιδιώκουν να συνδέσουν ακόμη και την... κύρια σύνταξη με το σύστημα της νοητής κεφαλαιοποίησης σημαίνουν ουσιαστικά «την ανατροπή της κοινωνικής ασφάλισης» σημειώνει ο Σ. Ρομπόλης.