Οι «τρύπες» του ΕΦΚΑ και της ασφάλισης των εργαζόμενων

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΤΡΟΥΜΑΝΗΣ ΠΡΩΗΝ ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Η οργανωτική και λειτουργική κατάσταση των ασφαλιστικών ταμείων ήταν διαχρονικά ένα από τα μεγάλα προβλήματα του ασφαλιστικού συστήματος στην Ελλάδα. Οι συνέπειες ήταν -και είναι- πολλαπλές σε σχέση τόσο με τα έσοδα, όσο και με το επίπεδο των παρεχομένων υπηρεσιών.

Είναι γνωστό και πανθομολογούμενο ότι ακόμη και την περίοδο πριν την κρίση η ανασφάλιστη εργασία και η εισφοροδιαφυγή γενικότερα, κινείτο σε πολύ υψηλά επίπεδα, άνω του 20% επί των αντίστοιχων εσόδων των ταμείων. Σήμερα τα ποσοστά είναι ακόμη μεγαλύτερα.

Είναι επίσης γνωστό το χαμηλό, κατά κανόνα, επίπεδο των υπηρεσιών τις οποίες προσφέρουν τα ταμεία στους πολίτες, ασφαλισμένους και συναλλασσόμενους γενικότερα.

Σήμερα και στον τομέα αυτό η κατάσταση έχει χειροτερέψει σημαντικά, μετά και τη δραματική μείωση του προσωπικού, αφού οι χρόνοι καθυστέρησης για την απονομή των συντάξεων και άλλων παροχών βρίσκεται σε επίπεδα ρεκόρ με μέσο χρόνο αναμονής άνω του ενάμιση έτους. Υπάρχουν και συνταξιούχοι -και είναι πολλοί- που περιμένουν πάνω από τρία χρόνια για να πάρουν την πρώτη τους σύνταξη.

Τα ταμεία ξόδεψαν πολλά χρήματα για τη μηχανοργάνωση των υπηρεσιών τους και σε ορισμένους τομείς κατάφεραν να εξυπηρετούν άμεσα και ηλεκτρονικά (όπως η χορήγηση ασφαλιστικής ενημερότητας, εκκαθαριστικού αποδοχών, η υποβολή Αναλυτικής Περιοδικής Δήλωσης κ.λπ.) Όμως, η καθημερινότητα με τις «ουρές» και τη μεγάλη ταλαιπωρία παραμένει ως πρόβλημα. Ακόμη και η καταμέτρηση του χρόνου ασφάλισης, η γνωστή ανακεφαλαίωση, μπορεί να χρειαστεί και 2 ή 3 χρόνια για να ολοκληρωθεί, όταν σε άλλες χώρες αυτό είναι υπόθεση δευτερολέπτων, μέσα από πλήρως ενημερωμένα μητρώα.

Σήμερα υπάρχει ένα νέο δεδομένο και μια νέα αφετηρία, μέσα από τη σύσταση του νέου φορέα ΕΦΚΑ, με όσα προβλήματα έχει αυτό το εγχείρημα και στα οποία έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενο άρθρο. Ισχύει όμως πάντοτε το «ουδέν κακό αμιγές καλού» και αν μη τι άλλο μπορεί να αξιοποιηθεί ο ενιαίος φορέας για να υπάρξουν λύσεις σε ορισμένα λειτουργικά προβλήματα και να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα. Αυτό προϋποθέτει βέβαια ένα πολύ συγκεκριμένο επιχειρησιακό σχέδιο και επιμονή στην εφαρμογή του.

Προϋποθέτει όμως πάνω απ’ όλα τη σωστή και επαρκή στελέχωση των υπηρεσιών. Γιατί χωρίς την ουσιαστική συμμετοχή του ανθρώπινου παράγοντα, η όποια προσπάθεια θα είναι ατελέσφορη.

Τα σύγχρονα τεχνικά μέσα είναι απολύτως αναγκαία και βοηθούν σημαντικά, αλλά δεν μπορούν να υποκαταστήσουν σε πολλές περιπτώσεις τον ανθρώπινο παράγοντα. Ειδικότερα και για να γίνει κατανοητό το όλο πρόβλημα: Υπάρχει η ηλεκτρονική βάση για την καταχώριση στοιχείων ασφαλισμένων και εργοδοτών ή αυτοαπασχολουμένων.

Για να υπάρξει όμως ενημερωμένο μητρώο θα πρέπει να καταχωρισθούν με ακρίβεια όλα τα στοιχεία. Για παράδειγμα στο ΙΚΑ υπάρχουν σε ηλεκτρονική βάση τα πλήρη στοιχεία του ασφαλισμένου από 1/1/2002 και μετά. Όμως τα στοιχεία για τα προηγούμενα χρόνια και για τη συντριπτική πλειοψηφία των ασφαλισμένων είναι ελλιπή. Για το λόγο αυτό και προκειμένου να γίνει η καταχώρηση και ο έλεγχος , καθυστερεί η έκδοση των συνταξιοδοτικών αποφάσεων. Χρειάζονται λοιπόν πολλές εργατοώρες για να αποκτήσει ο ΕΦΚΑ ένα επαρκώς ενημερωμένο μητρώο. Και βέβαια ως προσωρινό μέτρο θα μπορούσε να βοηθήσει η χορήγηση προσωρινής σύνταξης, με επέκταση της εφαρμογής και όχι τους περιορισμούς που θεσμοθετήθηκαν με το νόμο 4387/2016.

Σε κάθε περίπτωση όμως η προκαταβολή σύνταξης δεν μπορεί παρά να είναι προσωρινό μέτρο , μέχρι τη δημιουργία ενός αξιόπιστου μητρώου.

Από την άλλη πλευρά, είναι σημαντικό να υπάρχει ηλεκτρονικό μητρώο εργοδοτών. Αυτό όμως είναι ένα εργαλείο το οποίο θα πρέπει να αξιοποιηθεί για τον αποτελεσματικότερο έλεγχο. Ο έλεγχος όμως της ανασφάλιστης εργασίας, ακόμη όμως και των Αναλυτικών Περιοδικών Δηλώσεων, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς τη φυσική παρουσία ελεγκτών από ένα «σώμα» στελεχωμένο και άρτια εκπαιδευμένο. Αυτό δείχνει η εμπειρία από τα προηγούμενα χρόνια. Έγινε το ΟΠΣ του ΙΚΑ και λειτουργεί από το 2002 ή το πρόγραμμα πληρωμής μέσω των τραπεζών των εισφορών του ΟΑΕΕ. Αυτονόητη βέβαια και οπωσδήποτε χρήσιμη επιλογή, αλλά τα έσοδα ειδικά στον ΟΑΕΕ παρουσίασαν μεγάλη κάμψη, αφού δεν συνδυάστηκε το νέο καθεστώς με έλεγχο και παρακολούθηση.

Όλα αυτά μπορούσαν να γίνουν με τη μορφή ενιαίων σχημάτων και μηχανισμών ελέγχου, χωρίς την ενοποίηση σε ένα φορέα, αλλά, οπωσδήποτε το νέο σχήμα του ενιαίου φορέα βοηθάει στην κατεύθυνση αυτή, αρκεί να αξιοποιηθεί σωστά.

Την ίδια στιγμή όμως οι υποχρεώσεις ειδικά για την περίοδο που διανύουμε είναι ιδιαίτερα αυξημένες.

Υπάρχει το θέμα του υπολογισμού των συντάξεων που βρίσκονται σε εκκρεμότητα, προκειμένου να πάρουν τα χρήματά τους οι συνταξιούχοι, μέσα και από την απορρόφηση 856 εκατ. ευρώ στα πλαίσια του προγράμματος

Υπάρχει το μεγάλο θέμα του επανυπολογισμού των συντάξεων που έχει νομοθετήσει η κυβέρνηση και πολλά άλλα.

Με αυτά τα δεδομένα το έργο είναι ιδιαίτερα βαρύ και όσοι μιλούν, ειδικά αυτή την περίοδο, για πλεονάζον προσωπικό στα ασφαλιστικά ταμεία ή για μείωση του μισθολογικού κόστους, απλά βρίσκονται εκτός πραγματικότητας.