KPMG: Ποιο είναι το φορολογικό κόστος για τη μεταβίβαση μιας οικογενειακής επιχείρησης;

 
 
 
 
 

Η KPMG εξέδωσε την ετήσια παγκόσμια έκθεση φορολογικών επιπτώσεων κατά την μεταβίβαση οικογενειακών επιχειρήσεων. Για τις επιχειρηματικές οικογένειες που σκοπεύουν να μεταβιβάσουν την επιχείρησή τους από τη μία γενιά στην άλλη, το φορολογικό κόστος μπορεί να διαφέρει σημαντικά ανάλογα με το πού εδρεύει η επιχείρηση, όπως προκύπτει από το KPMG Enterprise global family business tax monitor. Κάποιες χώρες προσφέρουν σημαντικές φορολογικές ελαφρύνσεις προκειμένου να διευκολύνουν τη διαδοχή στις οικογενειακές επιχειρήσεις και την ανάπτυξη της επιχείρησης στα χέρια της επόμενης γενιάς, ενώ σε άλλες χώρες η μεταβίβαση των οικογενειακών επιχειρήσεων αντιμετωπίζεται όπως κάθε άλλη συναλλαγή, οδηγώντας σε σημαντικό κόστος.

"Ένας εύρωστος κλάδος οικογενειακών επιχειρήσεων συμβάλλει στην τόνωση της οικονομίας. Οι μεταβιβάσεις που γίνονται μεταξύ των γενεών  με ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς αφήνουν πλούτο στα χέρια των μελών των οικογενειακών επιχειρήσεων  προκειμένου να  επενδύσουν σε κερδοφόρες δραστηριότητες – οι οποίες συνεισφέρουν στη δημιουργία θέσεων εργασίας, στην καινοτομία αλλά και στην ανάπτυξη του αέναου επιχειρείν από τη μια γενιά στην άλλη", σχολιάζει ο Βαγγέλης Αποστολάκης, Αντιπρόεδρος και υπεύθυνος του τμήματος Οικογενειακών Επιχειρήσεων της KPMG στην Ελλάδα.

Ωστόσο, παρατηρείται σημαντική διαφοροποίηση όσον αφορά στο φορολογικό πλαίσιο που διέπει τις μεταβιβάσεις οικογενειακών επιχειρήσεων, τόσο σε περιφερειακό όσο και σε εθνικό επίπεδο.  Στην έκθεση εξετάζονται οι εν λόγω διαφορές σε 65 δικαιοδοσίες, καθώς και οι επιπτώσεις που αυτές έχουν στην επιτυχή μεταβίβαση των οικογενειακών επιχειρήσεων από τη μία γενιά στην επόμενη.

Από τη μελέτη της KPMG προκύπτει ότι ο Καναδάς, η Βενεζουέλα και η Ιαπωνία είναι μεταξύ των χωρών με την υψηλότερη φορολογία στις μεταβιβάσεις οικογενειακών επιχειρήσεων λόγω θανάτου, ακόμη και μετά από όλες τις διαθέσιμες φορολογικές ελαφρύνσεις. Για τις μεταβιβάσεις που πραγματοποιούνται ενόσω ο ιδιοκτήτης της οικογενειακής επιχείρησης βρίσκεται εν ζωή, ο Καναδάς, η Βενεζουέλα και η Αυστραλία είναι μεταξύ των κρατών με την υψηλότερη φορολογία, μετά τις φορολογικές ελαφρύνσεις. 

"Στην Ελλάδα ο φόρος μεταβίβασης των οικογενειακών επιχειρήσεων παραμένει ο ίδιος είτε πρόκειται για μεταβίβαση αιτία θανάτου είτε εν ζωή", σημειώνει η Άντζελα Ηλιάδη, Γενική Διευθύντρια του Φορολογικού Τμήματος της KPMG στην Ελλάδα. Στη Γαλλία και τις ΗΠΑ, υπό προϋποθέσεις, η φορολογική επιβάρυνση για τις μεταβιβάσεις εν ζωή είναι σημαντικά μικρότερη από τον αντίστοιχο φόρο κληρονομίας, προσφέροντας κίνητρα για έναν έγκαιρο προγραμματισμό της διαδοχής.

Άλλες χώρες – όπως η Κίνα, η Νέα Ζηλανδία και η Νιγηρία – δεν επιβάλλουν ειδική φορολογία σε αυτές τις μεταβιβάσεις. Μεταξύ των δύο άκρων, τα φορολογικά πλαίσια διαφέρουν σημαντικά. Οι δυτικές  οικονομίες τείνουν να επιβάλλουν υψηλότερη φορολογία στις μεταβιβάσεις οικογενειακών επιχειρήσεων εν ζωή και μέσω κληρονομιάς, σε σύγκριση με τις αναδυόμενες οικονομίες. Οι γενναιόδωρες φορολογικές ελαφρύνσεις στις δυτικές οικονομίες τείνουν να επαναφέρουν τη φορολογία σε πιο ουδέτερα επίπεδα, αν και αυτό ισχύει για τις επιχειρηματικές οικογένειες που πληρούν κάποιες προϋποθέσεις οι οποίες είναι ούτως ή άλλως δύσκολο να εκπληρωθούν.

Η μελέτη ανέδειξε πέντε καθοριστικές εξελίξεις οι οποίες εκτιμάται ότι θα έχουν βαθιά επίδραση στις οικογενειακές επιχειρήσεις ανά τον κόσμο τα επόμενα χρόνια, καθώς αναπτύσσουν τα σχέδια διαδοχής τους:

1.    Στις ΗΠΑ το ύψος του αφορολόγητου ποσού έχει πλέον ξεπεράσει τα 11 εκατ. δολάρια
Για τις οικογενειακές επιχειρήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι φορολογικές μεταρρυθμίσεις που δρομολογήθηκαν πρόσφατα στη χώρα έχουν βελτιώσει δραστικά τις φορολογικές ελαφρύνσεις που προβλέπονται για τη μεταβίβαση οικογενειακών επιχειρήσεων. Το ποσό του αφορολόγητου για τις μεταβιβάσεις (για πολίτες ή κατοίκους ΗΠΑ) έχει υπερβεί τα 11 εκατ. δολάρια (για το 2018, με ρήτρα τιμαρίθμου), γεγονός που επιτρέπει στους ιδιοκτήτες να μεταβιβάσουν περισσότερα περιουσιακά στοιχεία χωρίς φόρο μεταβίβασης κατά τον θάνατο ή τις δωρεές εν ζωή.
Οι πιο ευνοϊκές φορολογικές ρυθμίσεις ισχύουν από τις 31 Δεκεμβρίου 2017 και θα συνεχιστούν έως τις 31 Δεκεμβρίου 2025. Πέραν τούτου, είναι αβέβαιο κατά πόσο θα εξακολουθούν να ισχύουν τα εν λόγω οφέλη.
"Οι αμερικανικές επιχειρηματικές οικογένειες θα πρέπει να σκεφτούν σοβαρά το ενδεχόμενο μεταβίβασης του πλούτου εν ζωή, προκειμένου να αποφύγουν τις φορολογικές υποχρεώσεις που απορρέουν από τις μεταβιβάσεις λόγω θανάτου", σημειώνει ο Bill Jackson, Γενικός Διευθυντής Private Markets Group της KPMG στις Η.Π.Α. "Με αυτόν τον τρόπο, αποφεύγουν τη φορολόγηση των μελλοντικών υπεραξιών βάσει του φόρου μεταβίβασης. Επιπλέον, εάν προχωρήσουν στη μεταβίβαση στο προσεχές μέλλον, οι οικογένειες θα μπορούν να αξιοποιήσουν τις προσωρινά αυξημένες φορολογικές απαλλαγές φόρου δωρεάς και GST που ισχύουν έως το 2025". Για το 2018, το αφορολόγητο ποσό ανέρχεται σε 11 180 000 δολάρια ανά άτομο και σε 22 360 000 δολάρια ανά παντρεμένο ζευγάρι.

2.    Οι επιχειρηματικές οικογένειες της Βρετανίας ετοιμάζονται για το Brexit
Καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ) και η Ευρωπαϊκή Ένωση (EΕ) συνεχίζουν να προετοιμάζουν την εφαρμογή του Brexit, οι επιπτώσεις για τις οικογενειακές επιχειρήσεις στο ΗΒ είναι άγνωστες. Οι μεγαλύτερες επιδράσεις αναμένεται να γίνουν αισθητές στις οικογενειακές επιχειρήσεις που απασχολούν πολίτες της ΕΕ σε νευραλγικές θέσεις, καθώς και στις επιχειρήσεις που διατηρούν εμπορικές συναλλαγές με την ΕΕ.
"Οι οικογενειακές επιχειρήσεις με έδρα στο ΗΒ θα πρέπει να εξετάσουν ζητήματα διαχείρισης του εργατικού δυναμικού τα οποία ενδεχομένως προκύψουν από αλλαγές στο καθεστώς μετανάστευσης των εργαζομένων", επισημαίνει ο Βαγγέλης Αποστολάκης, Αντιπρόεδρος και υπεύθυνος του τμήματος Οικογενειακών Επιχειρήσεων της KPMG στην Ελλάδα. "Οι οικογενειακές επιχειρήσεις θα πρέπει, επίσης, να εξετάσουν τους όρους των εμπορικών συμβάσεων που έχουν ενδεχομένως συνάψει με μέρη που εδρεύουν στην ΕΕ και να καταρτίσουν εναλλακτικά σχέδια προκειμένου να περιορίσουν όσο το δυνατόν περισσότερο τυχόν διαταραχές στη λειτουργία της επιχείρησης μόλις γνωστοποιηθούν οι τελικοί όροι του Brexit".

3.    Η παραοικονομία στο μικροσκόπιο των κυβερνήσεων
Σε πολλές χώρες, η παραοικονομία έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις και πολλές επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των οικογενειακών επιχειρήσεων, λειτουργούν εκτός των επίσημων επιχειρηματικών δομών. Το μέγεθος της ανεπίσημης οικονομίας εντείνει τις δημοσιονομικές πιέσεις και συχνά έχει ως αποτέλεσμα οι νόμιμες επιχειρήσεις να επωμίζονται μεγαλύτερα φορολογικά βάρη. Για τις παράτυπες επιχειρήσεις, η μη τήρηση νόμιμων βιβλίων και αρχείων, η απουσία τραπεζικών λογαριασμών και διακυβέρνησης είναι πιθανό να υπονομεύει την κερδοφορία και τις αναπτυξιακές προοπτικές τους.
Στις κουλτούρες όπου οι παράτυπες επιχειρήσεις είναι διαδεδομένες, οι οικογενειακές επιχειρήσεις θα  βλέπουν μόνο μειονεκτήματα σε μια νομιμοποίησή τους. Παρότι η φορολογική και κανονιστική συμμόρφωση συνεπάγεται νέα έξοδα και διοικητικές επιβαρύνσεις, τα οφέλη από τη συμμετοχή στην επίσημη οικονομία αντισταθμίζουν τις εν λόγω επιβαρύνσεις.
Εκτός από τις ενέργειες επιβολής της φορολογικής νομοθεσίας, τα κράτη ανά τον κόσμο λαμβάνουν μέτρα για να ενθαρρύνουν τις παράτυπες επιχειρήσεις να ενταχθούν στη νόμιμη οικονομία:
—    Η Κολομβία προσφέρει φορολογικές ελαφρύνσεις και οφέλη κοινωνικής ασφάλισης σε όσους εγγράφονται στο φορολογικό μητρώο.
—    Η Νιγηρία έχει εκπονήσει πρόγραμμα προσωρινής φορολογικής αμνηστίας το οποίο επιτρέπει στους φορολογούμενους να δηλώσουν στοιχεία ενεργητικού και εισοδήματα που δεν είχαν δηλωθεί χωρίς να αντιμετωπίζουν κυρώσεις ή δίωξη.
—    Το Μεξικό παρέχει τη δυνατότητα πλήρους φορολογικής εξαίρεσης για τις μεταβιβάσεις οικογενειακών επιχειρήσεων εν ζωή ή με τον θάνατο του ιδιοκτήτη αλλά μόνο εάν ο αποδέκτης της εξαίρεσης έχει δηλώσει όλα του τα εισοδήματα στις φορολογικές αρχές.

4.    Η επιμήκυνση του προσδόκιμου ζωής διαταράσσει τα σχέδια διαδοχής
Η αυξημένη μακροβιότητα μπορεί να διαταράξει τα σχέδια διαδοχής των επιχειρήσεων, καθώς οι ιδιοκτήτες επιδιώκουν να παραμένουν ενεργοί στην επιχείρηση έως μια προχωρημένη ηλικία και, αντίστοιχα, ολοένα περισσότερα μέλη της οικογένειας βιοπορίζονται από τα περιουσιακά στοιχεία της επιχειρηματικής οικογένειας. Αυτό σημαίνει, όμως, ότι η παράδοση του ελέγχου της επιχείρησης στην επόμενη γενιά καθυστερεί, με αποτέλεσμα να αλλάζουν οι φιλοδοξίες σταδιοδρομίας των διαδόχων, καθώς και η επιθυμία τους να παραμείνουν στην επιχείρηση.
Για να διατηρηθεί η ενεργός συμμετοχή της επόμενης γενιάς, θα πρέπει τα μέλη της να αναλάβουν ουσιαστικούς ρόλους στην επιχείρηση, να επιβραβεύονται και να νιώθουν ότι  εκτιμώνται.
Η αντιμετώπιση των νέων αυτών προκλήσεων προϋποθέτει προσεκτικό σχεδιασμό για το πώς μπορούν τα περιουσιακά στοιχεία και ο έλεγχος της επιχείρησης να περάσουν στην επόμενη γενιά έγκαιρα, ενώ ταυτόχρονα θα διασφαλιστεί ότι η γενιά που κρατά σήμερα τα ηνία θα εξασφαλίσει επαρκείς πόρους για να χρηματοδοτήσει περισσότερα χρόνια συνταξιοδότησης.

5.    Οι millennials αλλάζουν το μείγμα των μελλοντικών επιχειρηματικών επιλογών
Οι millennials αλλάζουν την εικόνα της διαδοχής των οικογενειακών επιχειρήσεων. Σε σύγκριση με τις προηγούμενες γενιές, οι millennials σκέφτονται συνήθως με βάση μια πιο παγκοσμιοποιημένη διάσταση, οι αρχές τους διέπονται από μεγαλύτερη κοινωνική ευαισθησία και οι στόχοι τους είναι πιο επικεντρωμένοι στη φιλανθρωπία.
Όπως συμβαίνει σε όλες τις περιπτώσεις αλλαγής σκυτάλης μεταξύ των γενεών, αντί να αποδεχθούν έναν παραδοσιακό ρόλο στην οικογενειακή επιχείρηση, οι millennials έχουν τις δικές τους ιδέες. Για παράδειγμα, μπορεί να θέλουν να δώσουν στην οικογενειακή επιχείρηση  διαφορετικές κατευθύνσεις με μεγαλύτερη κοινωνική υπευθυνότητα.  Εναλλακτικά, μπορεί να θέλουν να ρευστοποιήσουν την αξία της οικογενειακής επιχείρησης επενδύοντάς την σε νέα εγχειρήματα ή να τη διοχετεύσουν σε κοινωφελείς σκοπούς.
"Οι οικογένειες που επιχειρούν πρέπει να φροντίζουν να κατανοούν και να σέβονται τους στόχους διαδοχής όλων των μελών της οικογένειας", τονίζει ο Βαγγέλης Αποστολάκης. "Όταν η νεότερη γενιά θέλει να κατευθυνθεί ένα μέρος του κεφαλαίου της οικογένειας σε επενδύσεις με κοινωνικό αντίκτυπο, μπορούν να εξεταστούν εναλλακτικές (συνήθως) φορολογικά αποδοτικές δομές, όπως τα φιλανθρωπικά ιδρύματα, προκειμένου να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι".
Σύμφωνα με την έρευνα, η φορολογία δεν θα πρέπει απαραίτητα να αποτελεί τον καθοριστικό παράγοντα στον σχεδιασμό των μεταβιβάσεων στις οικογενειακές επιχειρήσεις. Τα σχέδια διαδοχής θα πρέπει να ευθυγραμμίζονται με τις αξίες και τον σκοπό της οικογένειας. Μια ισχυρή επιχειρηματική λογική θα πρέπει να διέπει όλες τις αποφάσεις σχετικά με το μέλλον της οικογενειακής επιχείρησης. Ο έγκαιρος και εμπεριστατωμένος σχεδιασμός είναι καθοριστικός προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η επιχείρηση και η οικογένεια θα συνεχίσουν να ευημερούν και στις επόμενες γενιές.
"Σε σχέση με τα Ελληνικά δεδομένα", σημειώνει η Άντζελα Ηλιάδη, Γενική Διευθύντρια του Φορολογικού Τμήματος της KPMG στην Ελλάδα, "τα βασικά ευρήματα της έρευνας συνοψίζονται στα εξής: 

-    Οι φορολογικοί συντελεστές στην Ελλάδα βρίσκονται περίπου στο μέσο των συντελεστών όλων των χωρών που έλαβαν μέρος στην έρευνα και έχουν παραμείνει σταθεροί για πολλά χρόνια.
-    Σε αντίθεση με άλλες χώρες, οι φορολογικοί συντελεστές στην Ελλάδα είναι οι ίδιοι είτε η μεταβίβαση της οικογενειακής επιχείρησης γίνει εν ζωή είτε λόγω θανάτου. 
-    Παρόλο που κάποιες χώρες προσφέρουν ορισμένες φορολογικές απαλλαγές, η Ελλάδα προβλέπει κλιμακωτό τρόπο φορολόγησης με κάποια αφορολόγητα κλιμάκια για τους στενούς συγγενείς."