Στο παρακάτω άρθρο θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε τις διατάξεις του Ν. 4172/2013 και των διευκρινιστικών αποφάσεων που έχουν εκδοθεί και αφορούν την υποχρέωση υποβολής δήλωσης από εξαρτώμενα μέλη.
του Οικονομολόγου, MSc Γιώργου Παπαδόπουλου

1. Εξαρτώμενα μέλη

Εξαρτώμενα μέλη, σύμφωνα με τον Ν. 4172/2013 (άρθρο 11), θεωρούνται :
α) ο (η) σύζυγος, εφόσον δεν έχει ίδια φορολογητέα εισοδήματα οποιασδήποτε πηγής,
β) άγαμα τέκνα που το ετήσιο φορολογητέο εισόδημά τους δεν υπερβαίνει το ποσό των τριών χιλιάδων (3.000) ευρώ και εφόσον συνοικούν με τον φορολογούμενο και είναι :
– ανήλικα έως 18 ετών ή
– ενήλικα έως 25 ετών και φοιτούν σε σχολές ή σχολεία ή ινστιτούτα επαγγελματικής εκπαίδευσης ή κατάρτισης της ημεδαπής ή αλλοδαπής ή
– ενήλικα έως 25 ετών και είναι εγγεγραμμένα στα μητρώα ανέργων του Οργανισμού Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (Ο.Α.Ε.Δ.) ή υπηρετούν τη στρατιωτική θητεία τους.
γ) τα παρακάτω φυσικά πρόσωπα με ποσοστό νοητικής ή σωματικής αναπηρίας τουλάχιστον 67%, εφόσον είναι άγαμα, διαζευγμένα ή σε χηρεία και το ετήσιο εισόδημά τους δεν υπερβαίνει το ποσό των έξι χιλιάδων (6.000) ευρώ:
– τέκνα του φορολογούμενου,
– αδελφοί και αδελφές των δύο συζύγων.
δ) ανιόντες που το ετήσιο φορολογητέο εισόδημά τους δεν υπερβαίνει το ποσό των τριών χιλιάδων (3.000) ευρώ και εφόσον συνοικούν με τον φορολογούμενο,
ε) ανήλικα ορφανά από πατέρα και μητέρα που έχουν έως τρίτου βαθμού συγγένεια με το φορολογούμενο ή τον/τη σύζυγο και το ετήσιο φορολογητέο εισόδημά τους δεν υπερβαίνει το ποσό των τριών χιλιάδων (3.000) ευρώ και εφόσον συνοικούν με τον φορολογούμενο.
Σημείωση: Τα τέκνα κατά την διάρκεια της προσωρινής απομάκρυνσης από την πατρική οικία λόγω σπουδών θεωρείται ότι συνοικούν με τον γονέα – φορολογούμενο (σχετ. εγγ. 1025261/377/16-4-1992). Εκτίμηση μας είναι ότι τα παραπάνω συνεχίζουν να έχουν εφαρμογή και με τον Ν.4172/2013. Επομένως, εκτιμούμε ότι η προσωρινή απομάκρυνση για τη στρατιωτική θητεία ή τη φοίτηση, δεν θεωρείται αποξένωση από την οικογενειακή εστία. Ο φοιτητής θεωρείται ως πρόσωπο που συνοικεί με το γονέα, ανεξάρτητα αν έχει απομακρυνθεί σε άλλη πόλη για λόγους σπουδών. Συνεπώς, εφόσον πληροί το εισοδηματικό κριτήριο, θεωρείται ως εξαρτώμενο πρόσωπο.
Επισημαίνεται ότι για τον προσδιορισμό του ορίου του ετήσιου φορολογητέου εισοδήματος των τριών (3.000) και έξι (6.000) χιλιάδων ευρώ δεν λαμβάνονται υπόψη η διατροφή που καταβάλλεται σε ανήλικο τέκνο με δικαστική απόφαση ή με συμβολαιογραφική πράξη ή με ιδιωτικό έγγραφο και το εξωϊδρυματικό επίδομα ή τα προνοιακά επιδόματα αναπηρίας που χορηγούνται από το κράτος.

2. Υποχρέωση υποβολής φορολογικής δήλωσης

Σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 67 του Ν. 4172/2013, ο φορολογούμενος που έχει συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του υποχρεούται να δηλώνει όλα τα εισοδήματά του, τα φορολογούμενα με οποιοδήποτε τρόπο ή απαλλασσόμενα, στη Φορολογική Διοίκηση ηλεκτρονικά.
Για την ορθή εφαρμογή του άρθρου 67 εκδόθηκε η ΠΟΛ. 1067/2015 με την οποία ορίζεται για την παρ. 1 του άρθρου αυτού ότι :
«Με τις διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 67 του N.4172/2013 καθορίζεται ποιοι είναι υπόχρεοι σε δήλωση φορολογίας εισοδήματος, ο τρόπος υποβολής, καθώς και τα εισοδήματα που θα δηλωθούν. Ειδικότερα, ο φορολογούμενος που έχει συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του υποχρεούται να δηλώνει όλα τα εισοδήματά του, πραγματικά ή τεκμαρτά, τα φορολογούμενα με οποιονδήποτε τρόπο (π.χ. βάσει κλιμακίων ή αυτοτελώς) ή απαλλασσόμενα. Εξαιρετικά, δεν υποχρεούνται σε υποβολή δήλωσης οι φορολογούμενοι που έχουν συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας τους και δεν αποκτούν πραγματικό ή τεκμαρτό εισόδημα και οι κεκαρμένοι μοναχοί για το καθαρό ποσό της σύνταξης που καταβάλλεται σε αυτούς κατά το χρονικό διάστημα που διατηρούν την ανωτέρω ιδιότητα, εφόσον αυτό δεν υπερβαίνει το ποσό των εννέα χιλιάδων πεντακοσίων (9.500) ευρώ.
……………………….
Διευκρινίζεται ότι, με τις κοινοποιούμενες διατάξεις δεν προβλέπεται, πλέον, εξαίρεση από την υποχρέωση υποβολής δήλωσης για τα ενήλικα τέκνα (π.χ. φοιτητές κ.λπ.), ακόμα και εάν αυτά αναγνωρίζονται ως εξαρτώμενα μέλη του φορολογούμενου, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 11 του παρόντος Κώδικα, εφόσον αποκτούν εισόδημα».
Ακόμα στις οδηγίες για τη συμπλήρωση της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων φορολογικού έτους 2016, που εξέδωσε η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, εκτός των άλλων, αναφέρει ότι, υποχρέωση να υποβάλλει φορολογική δήλωση (Έντυπο Ε1), έχει κάθε φυσικό πρόσωπο, εφόσον έχει την κατοικία του στην Ελλάδα, έχει συμπλήρωση το 18ο έτος της ηλικίας του και αποκτά πραγματικό ή τεκμαρτό εισόδημα, ανεξάρτητα από το αν είναι εξαρτώμενο μέλος ή όχι.

3. Δήλωση εισοδήματος ανήλικου τέκνου

Σύμφωνα με όσα ορίζονται στην παρ. 4 του άρθρου 11 του Ν. 4172/2013, το εισόδημα των ανήλικων τέκνων προστίθεται στα εισοδήματα και φορολογείται στο όνομα του γονέα που ασκεί τη γονική μέριμνα και σε κάθε περίπτωση στο όνομα του συζύγου, ο οποίος θεωρείται κατ’ αρχήν υπόχρεος για την υποβολή της δήλωσης.
Τα παραπάνω δεν έχουν εφαρμογή για τις ακόλουθες κατηγορίες εισοδημάτων σχετικά με τα οποία το ανήλικο τέκνο υπέχει δική του φορολογική υποχρέωση:
α) το εισόδημα που αποκτά το ανήλικο από εργασιακή σχέση, σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 12 (παροχή προσωπικής εργασίας),
β) συντάξεις που περιήλθαν στο ανήλικο τέκνο, λόγω θανάτου του πατέρα ή της μητέρας του.
Επισημαίνεται ότι στην περίπτωση που ανήλικο άγαμο τέκνο υποβάλλει ξεχωριστή φορολογική δήλωση για κάποια από τις παραπάνω δύο περιπτώσεις, τότε στη δήλωσή του περιλαμβάνεται κάθε εισόδημα αυτού όπως π.χ. το εισόδημα που προέρχεται από περιουσιακά στοιχεία που περιήλθαν σε αυτό από χαριστικές παροχές από τους γονείς του, καθώς και το αντίστοιχο υποκατάστατό τους.

4. Δήλωση εισοδήματος ενήλικου τέκνου

Αντίθετα, τα ενήλικα τέκνα που τηρούν τις προϋποθέσεις της περίπτωσης β του άρθρου 11 του Ν.4172/2013 είναι εξαρτώμενα μέλη εφόσον το ετήσιο φορολογητέο εισόδημά τους δεν υπερβαίνει το ποσόν των 3.000 ευρώ και συνοικούν με τους γονείς τους ενώ τα ενήλικα τέκνα που τηρούν τις προϋποθέσεις της περίπτωσης γ του άρθρου 11 του Ν.4172/2013 (νοητική ή σωματική αναπηρία τουλάχιστον 67%) εφόσον το ετήσιο φορολογητέο εισόδημά τους δεν υπερβαίνει το ποσόν των 6.000 ευρώ και συνοικούν με τους γονείς τους. Σε κάθε περίπτωση όμως τα ενήλικα τέκνα που αποκτούν εισόδημα υποβάλλουν χωριστή φορολογική δήλωση σύμφωνα με το άρθρο 67 παρ. 1 του Ν.4172/2013 .

5. Συμπλήρωση δήλωσης φορολογίας εισοδήματος

Στην ΠΟΛ. 1132/2015, με την οποία τροποποιείται η ΠΟΛ. 1088/2015, αναφέρεται ότι κατά τη συμπλήρωση της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος η αναγραφή του ΑΦΜ είναι υποχρεωτική μόνο για τα εξαρτώμενα μέλη άνω των 18 ετών, ενώ για τα προστατευόμενα τέκνα κάτω των 18 ετών είναι προαιρετική. Σε περίπτωση που τα ανήλικα προστατευόμενα τέκνα είναι υπόχρεα σε υποβολή δήλωσης θα συμπληρώνεται η σχετική ένδειξη στον πίνακα 8 και υποχρεωτικά ο ΑΦΜ τους.
Στον πίνακα 8 του εντύπου Ε1, στις οδηγίες για τη συμπλήρωση της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων φορολογικού έτους 2016, που εξέδωσε η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, αναφέρεται ότι «συμπληρώνονται τα στοιχεία των υπόψη προσώπων (εξαρτώμενων μελών), εφόσον το ετήσιο φορολογητέο εισόδημά τους δεν υπερβαίνει τα 3.000 ευρώ ή τα 6.000 ευρώ αν παρουσιάζουν αναπηρία τουλάχιστον 67%.
Για τα άγαμα ενήλικα εξαρτώμενα τέκνα που σπουδάζουν, απαιτείται βεβαίωση της οικείας σχολής εσωτερικού ή εξωτερικού. Στις βεβαιώσεις των αναγνωρισμένων σχολών εσωτερικού πρέπει να αναγράφεται ο αριθμός της άδειας που χορήγησε το Υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων, κατά περίπτωση και το ΦΕΚ στο οποίο δημοσιεύθηκε η άδεια αυτή.
Για τα άγαμα ενήλικα τέκνα που είναι άνεργα, απαιτείται βεβαίωση του Ο.Α.Ε.Δ. ότι είναι εγγεγραμμένα στα μητρώα του, ενώ για τα στρατευμένα τέκνα υποβάλλεται σχετική βεβαίωση της στρατιωτικής υπηρεσίας. Για τα λοιπά εξαρτώμενα μέλη, απαιτούνται στοιχεία που να αποδεικνύουν την ηλικία τους και το βαθμό συγγένειας. Επισημαίνεται ότι για όλα τα ανωτέρω πρόσωπα ζητούνται, εφόσον κριθεί σκόπιμο, στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι συνοικούν με το φορολογούμενο και ότι το εισόδημά τους δεν υπερβαίνει τα πιο πάνω ποσά.
Προκειμένου για πρόσωπα που γράφονται στον πίνακα αυτό για πρώτη φορά, απαιτείται συνυποβολή της οικείας ληξιαρχικής πράξης ή βεβαίωσης κατά περίπτωση ή υπεύθυνης δήλωσης του Ν.1599/1986 ότι μέσα σε εύλογο χρόνο θα υποβληθεί η απαραίτητη πράξη ή βεβαίωση.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Στον πίνακα 8.1 συμπληρώνεται υποχρεωτικά ο ΑΜΚΑ των τέκνων που είναι εξαρτώμενα μέλη.
Αν τα παραπάνω εξαρτώμενα μέλη είναι άνω των 18 ετών τότε η αναγραφή του ΑΦΜ και του ΑΜΚΑ είναι υποχρεωτική σε κάθε περίπτωση, ενώ για τα εξαρτώμενα τέκνα κάτω των 18 ετών είναι προαιρετική η αναγραφή του ΑΦΜ.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Η συμπλήρωση του ΑΜΚΑ δεν είναι υποχρεωτική μόνο στις περιπτώσεις που δεν είναι δυνατή η χορήγησή του.
Ειδικά για τα ανήλικα τέκνα, γράψτε ΝΑΙ/ΟΧΙ, ανάλογα με το αν είναι ή όχι υπόχρεα σε υποβολή δήλωσης.
Στον πίνακα 8.2 του εντύπου Ε1 συμπληρώνονται υποχρεωτικά ο ΑΦΜ και ο ΑΜΚΑ των προσώπων που σας βαρύνουν και συνοικούν μαζί σας. Επίσης συμπληρώνεται η συγγένεια που έχουν μαζί σας ή με τη σύζυγό σας, κατά περίπτωση.
Κωδικοί 003-004
Συμπληρώνεται ο αριθμός των τέκνων που έχετε αναφέρει στον πίνακα 8.1.
Για παράδειγμα, αν στον πίνακα 8.1 έχετε συμπληρώσει τα ονόματα τριών τέκνων, στο λευκό τετραγωνίδιο μετά τον κωδικό 003 συμπληρώνεται ο αριθμός «3». Αν ένα από τα τέκνα αυτά είναι της συζύγου, από προηγούμενο γάμο, στο λευκό τετραγωνίδιο μετά τον κωδικό 003 συμπληρώνεται ο αριθμός «2» και μετά τον κωδικό 004 o αριθμός «1» κ.λπ.».

6. Συμπεράσματα

α) Ενήλικα τέκνα που αποκτούν πραγματικό ή τεκμαρτό εισόδημα και παράλληλα πληρούν όλες τις προϋποθέσεις για να χαρακτηριστούν εξαρτώμενα μέλη, έχουν υποχρέωση χωριστής υποβολής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος στην οποία περιλαμβάνεται κάθε εισόδημά τους. Στην περίπτωση αυτή θα αναγραφούν και στον πίνακα 8 του εντύπου Ε1 του γονέα ως εξαρτώμενα μέλη.
β) Ενήλικα τέκνα που δεν αποκτούν πραγματικό ή τεκμαρτό εισόδημα και πληρούν τις προϋποθέσεις για να χαρακτηριστούν εξαρτώμενα μέλη (π.χ. φοιτητές έως 25 ετών), δενέχουν υποχρέωση χωριστής υποβολής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος.
γ) Ανήλικα τέκνα που το εισόδημα τους προέρχεται από την παροχή προσωπικής εργασίας ή τη λήψη σύνταξης λόγω θανάτου του πατέρα τους ή της μητέρας τους και παράλληλα πληρούν όλες τις προϋποθέσεις για να θεωρηθούν εξαρτώμενα μέλη, έχουν υποχρέωση χωριστής υποβολής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος στην οποία περιλαμβάνεται κάθε εισόδημα τους. Στην περίπτωση αυτή θα αναγραφούν και στον πίνακα 8 του εντύπου Ε1 του γονέα ως εξαρτώμενα μέλη. Για την υποβολή της δήλωσης τα ανήλικα τέκνα θα λάβουν κωδικούς taxisnet με ενέργειες του γονέα.
δ) Ανήλικα τέκνα που αποκτούν εισόδημα και το οποίο δεν προέρχεται από την παροχή προσωπικής εργασίας ή την λήψη σύνταξης λόγω θανάτου του πατέρα τους ή της μητέρας τους και παράλληλα πληρούν όλες τις προϋποθέσεις για να θεωρηθούν εξαρτώμενα μέλη, δεν έχουν υποχρέωση χωριστής υποβολής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος. Το εισόδημα του ανήλικου τέκνου θα προστεθεί στα εισοδήματα και φορολογείται στο όνομα του γονέα που ασκεί τη γονική μέριμνα και σε κάθε περίπτωση στο όνομα του συζύγου, ο οποίος θεωρείται κατ΄ αρχήν υπόχρεος για την υποβολή της δήλωσης.
ε) Ανήλικα τέκνα που αποκτούν εισόδημα και το οποίο δεν προέρχεται από την παροχή προσωπικής εργασίας ή την λήψη σύνταξης λόγω θανάτου του πατέρα τους ή της μητέρας τους και παράλληλα δεν πληρούν όλες τις προϋποθέσεις για να θεωρηθούν εξαρτώμενα μέλη, δεν έχουν υποχρέωση χωριστής υποβολής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος και δεν χαρακτηρίζονται ως εξαρτώμενα μέλη.

7. Παραδείγματα

– Φοιτητής 22 ετών σπουδάζει σε διαφορετική πόλη από αυτή που κατοικούν οι γονείς του και δεν αποκτά πραγματικό εισόδημα. Ο φοιτητής δεν έχει υποχρέωση υποβολής φορολογικής δήλωσης, θεωρείται εξαρτώμενο μέλος και βαρύνει τον γονέα του.
– Φοιτητής 22 ετών σπουδάζει σε διαφορετική πόλη από αυτή που κατοικούν οι γονείς του και αποκτά εισόδημα 1.000 ευρώ από μισθωτή εργασία και 1.500 ευρώ από εκμίσθωση κατοικιών. Ο φοιτητής έχει υποχρέωση υποβολής φορολογικής δήλωσης στην οποία θα περιλαμβάνονται όλα τα εισοδήματα που απέκτησε. Θεωρείται όμως ταυτόχρονα και εξαρτώμενο μέλος και θα περιληφθεί στην φορολογική δήλωση του γονέα του (πίν. 8). Το τεκμήριο του σπιτιού που χρησιμοποιεί ως φοιτητική κατοικία, επιβαρύνει τον γονέα.
– Ανήλικο τέκνο διαμένει στην ίδια κατοικία με τους γονείς του, αποκτά εισόδημα 1.000 ευρώ εργαζόμενος ως σερβιτόρος και 1.500 ευρώ από εκμίσθωση κατοικιών. Ο ανήλικος έχει υποχρέωση χωριστής υποβολής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος, στην οποία θα περιληφθεί το ποσό των 2.500 ευρώ. Το ανήλικο τέκνο, θα αναγραφεί και στη δήλωση φορολογίας εισοδήματος του γονέα ως εξαρτώμενο μέλος (πιν. 8).
– Ανήλικο τέκνο διαμένει στην ίδια κατοικία με τους γονείς του, αποκτά εισόδημα 1.500 ευρώ από εκμίσθωση κατοικιών. Ο ανήλικος δεν έχει υποχρέωση χωριστής υποβολής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος και θα αναγραφεί στη δήλωση φορολογίας εισοδήματος του γονέα ως εξαρτώμενο μέλος. Το εισόδημα του ανήλικου τέκνου θα προστεθεί στα εισοδήματα και φορολογείται στο όνομα του γονέα που ασκεί τη γονική μέριμνα και σε κάθε περίπτωση στο όνομα του συζύγου, ο οποίος θεωρείται κατ’ αρχήν υπόχρεος για την υποβολή της δήλωσης.
– Ανήλικο τέκνο διαμένει στην ίδια κατοικία με τους γονείς του, αποκτά εισόδημα 7.000 ευρώ από εκμίσθωση κατοικιών. Το εισόδημα του ανήλικου τέκνου προστίθεται στα εισοδήματα και φορολογείται στο όνομα του γονέα. Το ανήλικο τέκνο δεν χαρακτηρίζεται ως εξαρτώμενο μέλος.
πηγή:www.e-forologia.gr