Οι τράπεζες δεν θέλουν καταθέσεις. Δεν τις χρειάζονται. Για αυτό προσφέρουν μηδενικά επιτόκια ή ακόμα και μας χρεώνουν προκειμένου να φυλάξουν τα χρήματα μας. Πού θέλουν να στρέψουν τους καταθέτες; Σε άλλες επενδυτικές διεξόδους, όπως οι μετοχές και τα ομόλογα μέσω τίτλων που οι ίδιοι δημιουργούν, όπως τα ασφαλιστικά προϊόντα και τα αμοιβαία κεφάλαια.

του Βασίλη Παζόπουλου

Προκειμένου να ξεδιαλύνουμε αυτό το φαινομενικά παράδοξο, θα πρέπει πρώτα να εξηγήσουμε πως δημιουργείται το χρήμα. Ξεκινάμε με την διαβεβαίωση πως δεν φυτρώνει στα δέντρα. Αυτό το γνωρίζατε βέβαια. Αυτό όμως που πιθανότατα αγνοείτε είναι ποιος το δημιουργεί. Αν έχετε την εντύπωση πως είναι οι Κεντρικές Τράπεζες, τότε έχετε παραπλανηθεί. Γνωρίζετε μόνο ένα βολικό κομμάτι της αλήθειας. Στην πραγματικότητα το χρήμα δημιουργείται κατά κύριο λόγο από τις εμπορικές τράπεζες!



Ο μηχανισμός δημιουργίας του χρήματος

Ας υποθέσουμε ότι αγοράζω ένα σπίτι αξίας 200.000 ευρώ. Για να το πληρώσω υπάρχουν δύο περιπτώσεις. Η μία είναι να έχω από πριν τα χρήματα. Σε αυτή την περίπτωση τα πράγματα είναι απλά. Μεταφέρω τα χρήματα από τον τραπεζικό μου λογαριασμό σε αυτόν που μου πούλησε το σπίτι. Τι σημαίνει αυτό για το τραπεζικό σύστημα; Τίποτα άξιο λόγου. Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα διαθέτει συνολικά 148 δισεκατομμύρια σε καταθέσεις. Ούτε αυξήθηκαν, ούτε μειώθηκαν από την μεταφορά των χρημάτων. Βγήκαν από την μια τράπεζα και μπήκανε στην άλλη. Βγήκαν από την μια τσέπη και μπήκαν στην άλλη.

Το πράγμα γίνεται ενδιαφέρον όταν έχουμε την περίπτωση του δανείου. Εδώ γίνεται κάτι μαγικό! Άμπρα κατάμπρα και εμφανίζονται λεφτά! Με το που εγκρίνεται το δάνειο, εμφανίζονται 200.000 στον τραπεζικό λογαριασμό μου. Εκεί που ήταν μηδέν, πλέον έχω 200.000 ευρώ. Τι σημαίνει αυτό για το τραπεζικό σύστημα; Ότι αυξήθηκαν οι συνολικές καταθέσεις κατά 200.000 ευρώ. Τα 148 δισεκατομμύρια, ξαφνικά έγιναν 148 δισεκατομμύρια -συν- 200.000 ευρώ.

Πώς εμφανίστηκαν αυτά τα χρήματα; Δημιουργήθηκε νέος πλούτος; Νέα σπίτια; Νέα αγαθά που να αντιστοιχούν στο πρόσφατα γεννημένο χρήμα; Όχι βέβαια. Μια απλή ψηφιακή εγγραφή πραγματοποιήθηκε. Δεν είναι τίποτα άλλο παρά αριθμοί που οι υπάλληλοι πληκτρολογούν στους υπολογιστές τους. Το εκπληκτικότερο ταχυδακτυλουργικό κόλπο που έχει υπάρξει ποτέ.

Οι εμπορικές τράπεζες όταν δίνουν δάνεια δεν παίρνουν χρήματα από το χρηματοκιβώτιο. Ως σύγχρονοι μάγοι, πληκτρολογούν νούμερα στο κεντρικό υπολογιστικό τους σύστημα και αυξάνουν το χρήμα που έχουν διαθέσιμο στα ταμεία τους. Ψηφιακά εννοείται. Δημιουργούνται από κοπανιστό αέρα, αλλά είναι πραγματικά. Μπορώ να τα ξοδέψω σε σουβλάκια, ταξίδια, ρούχα.

Να διευκρινίσουμε εδώ πως το ψηφιακό χρήμα που δημιουργούν οι εμπορικές τράπεζες δεν έχει τις ιδιότητες των χαρτονομισμάτων. Έχει ημερομηνία λήξης. Διαρκεί όσο υφίσταται η αποπληρωμή του δανείου. Και εδώ ερχόμαστε σε κάτι ακόμα πιο εντυπωσιακό. Ετοιμαστείτε να εισέλθετε «στο δρόμο με τις λεύκες».

Το παράδοξο του σύγχρονου χρήματος

Το χρήμα και το χρέος είναι σαν την ύλη και την αντιύλη. Συνυπάρχουν στο χρηματοοικονομικό σύμπαν, αλλά όταν συναντιούνται, εξουδετερώνουν το ένα το άλλο αμοιβαία. Αν κάποια στιγμή αποφασίζανε όλοι οι δανειολήπτες να εξοφλήσουν τα δάνεια τους ταυτόχρονα, οι καταθέσεις θα μηδενίζανε. Θα κατάρρεε το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Το σύστημα είναι έτσι δομημένο που χρειάζεται όλο και αυξανόμενα επίπεδα χρέους, απλά για να συνεχίσει να υφίσταται. (Μέχρι να καταρρεύσει από το ίδιο του το βάρος, αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία).

Τα νέα δανεικά που δημιουργήθηκαν χρησιμεύουν ως περιουσιακό στοιχείο από τις τράπεζες. Το χρησιμοποιούν ως εγγύηση για να δώσουν νέα δάνεια! Όταν πληρώνεις το δάνειο σου ή καθίσταται «κόκκινο», λόγω αδυναμία αποπληρωμής του, η τράπεζα τα σβήνει από τους ισολογισμούς της, μειώνοντας αντίστοιχα και τις καταθέσεις.

Απίστευτο; Αν δεν το πιστεύετε, θυμηθείτε τι έγινε το 2015 όταν επιβλήθηκαν τα capital controls στην χώρα μας. Πολλοί φοβήθηκαν πως αυτό ήταν το πρώτο βήμα και θα ακολουθούσε «κούρεμα» καταθέσεων. Καθόλου απίθανο ενδεχόμενο, αν σκεφτείς πως το 2013 κάποιοι Κύπριοι κοιμήθηκαν με 500.000 ευρώ και ξύπνησαν με 100.000 ευρώ. Ζήτησαν λοιπόν από τις τράπεζες να πληρώσουν μέρος ή το σύνολο των δανειακών τους υποχρεώσεων. Τι έκαναν οι τράπεζες τότε; Αρνήθηκαν!

Δεν δημιουργούν οι καταθέσεις δάνεια. Πρόκειται περί μύθου. Κάποτε οι τράπεζες χρειαζόντουσαν τις οικονομίες των ιδιωτών, για να τις διοχετεύουν με ένα καπέλο στο επιτόκιο, προς τις επιχειρήσεις. Εδώ και πολλά χρόνια συμβαίνει το ανάποδο, όπως ξεκαθαρίζεται από σχετικές μελέτες που έχουν δημοσιευτεί από την BIS, τις Κεντρικές Τράπεζες Αγγλίας, Νορβηγίας και άλλους. Υπάρχουν σύγχρονοι μηχανισμοί που εξασφαλίζουν ώστε μια τράπεζα να μη μένει ποτέ από μετρητά, με μία μόνο προϋπόθεση: να διαθέτει «καθαρό» ενεργητικό.

Πού μπορεί να χαλάσει η δουλειά; Μόνο σε ένα σημείο. Να σταματήσουν ο δανειολήπτες να πληρώνουν. Αν ένα κρίσιμο ποσοστό εκείνων που χρωστάνε αδυνατεί να πληρώσει, σημαίνει πως το η αλυσίδα των εμπορικών τραπεζών έσπασε. Τότε προκειμένου να μην βυθιστούν στην άβυσσο, επεμβαίνει το κράτος και τις σώζει. Πως; Με τα λεφτά των φορολογουμένων βέβαια. Λέτε να τα βάζουν από την τσέπη τους; Το δικό τους πορτοφόλι βγαίνει τόσο σπάνια, όσο και ο κομήτης του Χάλεϋ περνάει γύρω από την Γη.

Ο ρόλος των Κεντρικών Τραπεζών

Και ποιος είναι τότε ο ρόλος των Κεντρικών Τραπεζών; Να ρυθμίζουν δύο παραμέτρους που κρίνουν σε μεγάλο βαθμό το ύψος των δανείων που χορηγούνται:

α) Το ποσοστό του απαιτούμενου αποθεματικού ως κάλυψη (reserve requirement ratio). Δηλαδή μέχρι ποιο σημείο μπορούν να παράσχουν δάνεια, σε σχέση με το ενεργητικό τους. Για παράδειγμα την περίοδο της πανδημίας, στις ΗΠΑ έγινε μηδέν! Σε απλά ελληνικά, σημαίνει πως οι τράπεζες μπορούν να δανείσουν όσα χρήματα θέλουν. Επαναλαμβάνουμε: Όσα θέλουν! Η μόνη προϋπόθεση είναι να βρεθούν οι πελάτες.

β) Το επιτόκιο. Σκεφτείτε το επιτόκιο ως πεντάλ γκάζι και φρένου. Όταν επιθυμούν να τονώσουν την ανάπτυξη, μειώνουν τα επιτόκια, καθώς το χαμηλότερο κόστος χρηματοδότησης μπορεί να ενθαρρύνει το δανεισμό και την επένδυση. Αντίθετα, όταν θεωρούν ότι υπερθερμάνθηκε η οικονομία λόγω υπερβολικής επέκτασης, αυξάνουν τα επιτόκια προκειμένου να επιβραδύνει και να επιστρέψει η ανάπτυξη σε πιο βιώσιμα επίπεδα.

πηγή: euro2day