Οι πλειστηριασμοί ήρθαν για να μείνουν – «Στενότερο» το πλαίσιο προστασίας της α’ κατοικίας

Τι προβλέπει το πλαίσιο που επεξεργάζεται η κυβέρνηση

Προστασία πρώτης κατοικίας… διά της πλαγίας οδού φέρνει το 2019. Το νέο πλαίσιο που έχει στα… σκαριά η κυβέρνηση περιλαμβάνει επιδότηση στεγαστικού δανείου και όχι κάποια διάταξη για την άρση των πλειστηριασμών.

Σκοπός της είναι να το θέσει σε ισχύ τον προσεχή Μάρτιο. Παράλληλα, ασκούνται πιέσεις προς τις τράπεζες για τη δημιουργία προτυποποιημένων προτάσεων, που θα οδηγήσουν σε… fast track διευθέτηση οφειλών.

Σε πρώτη φάση, παρατείνεται, κατά δύο μήνες (έως τέλος Φεβρουαρίου), η διάταξη του νόμου Κατσέλη (ν. 3869/2010), που αφορά στην προστασία της πρώτης κατοικίας. Κι αυτό, διότι τόσος χρόνος εκτιμάται πως θα χρειαστεί προκειμένου να διαμορφωθεί το νέο πλαίσιο προστασίας, να συμφωνηθεί με τους θεσμούς και να ψηφισθεί για να μπορέσει, στη συνέχεια, να τεθεί σε εφαρμογή.

Βάσει χρονοδιαγράμματος, το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης θα έχει ολοκληρωμένη πρόταση μέχρι τις 15/1, οπότε και θα την αποστείλει στους θεσμούς. Αυτή θα συζητηθεί, διεξοδικά, στην Αθήνα, σε επίπεδο τεχνικών κλιμακίων κυβέρνησης-θεσμών από τις 21/1 και ανώτατων στελεχών από τις 29/1, για να πάει προς έγκριση στο Eurogroup, στις 11/2, να ψηφισθεί μέχρι το τέλος του ίδιου μήνα από την ελληνική Βουλή και, ακολούθως, να ενεργοποιηθεί.

Η κυβέρνηση, επιχειρώντας να… χρυσώσει το χάπι, σχετικά με το κενό που θα αφήσει η κατάργηση της ευνοϊκής διάταξης του ν. 3869/2010, κάνει λόγο για «οικοδόμηση» μιας συνολικής στεγαστικής πολιτικής. Η τελευταία, πάντως, όπως όλα δείχνουν, δεν θα θυμίζει σε τίποτα τη «νέα σεισάχθεια» για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, που υποσχόταν ο ΣΥΡΙΖΑ, πριν ακόμη ανέλθει στην εξουσία.

Ειδικότερα για το νέο πλαίσιο, κατ’ αρχάς, εξετάζεται ως βασική επιλογή η επιδότηση στεγαστικού δανείου. Πρόκειται για ένα οριζόντιο μέτρο, το οποίο θα απευθύνεται τόσο σε αυτούς που θα πάρουν δικαστική απόφαση (όσοι ενταχθούν στο νόμο Κατσέλη) όσο και σε εκείνους που θα μείνουν εκτός του ν. 3869/2010. Στέλεχος της διαπραγματευτικής ομάδας, μιλώντας στον «Ε.Τ.» της Κυριακής, υποστήριξε πως για να προσδιοριστούν οι δικαιούχοι της επιδότησης στεγαστικού δανείου η επιλογή που φέρεται να προκρίνεται είναι η θέσπιση κριτηρίων (περιουσιακά και εισοδηματικά).

Σύμφωνα με τον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής, ο σχεδιασμός του οικονομικού επιτελείου, για την ώρα, προβλέπει πως ο εκάστοτε δικαιούχος για να λάβει την επιδότηση δανείου θα υποβάλει αίτηση στην ΗΔΙΚΑ (Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση Κοινωνικής Ασφάλισης Α.Ε., http://www.idika.gr/). Κύκλοι του υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης τονίζουν πως η φιλοσοφία που θα διατρέχει το συγκεκριμένο επίδομα θα είναι αντίστοιχη της επιδότησης ενοικίου που έχει εξαγγείλει η κυβέρνηση και επίσης εντάσσεται στο ευρύτερο σχέδιο της στεγαστικής πολιτικής.

Για την κρατική επιχορήγηση δόσης στεγαστικού δανείου έχει ήδη συμφωνηθεί πως θα αξιοποιηθούν, αρχικά, περί τα 100 εκατ. ευρώ από τον Κρατικό Προϋπολογισμό για την επόμενη διετία (50 εκατ. ευρώ ανά έτος). Ωστόσο, η διαπραγματευτική ομάδα της κυβέρνησης επιδιώκει να αυξηθούν περαιτέρω τα κονδύλια γι’ αυτόν το σκοπό.

Παράλληλα, εξετάζεται η δημιουργία προτυποποιημένων λύσεων ρύθμισης που θα παρέχονται από τα πιστωτικά ιδρύματα για να επιταχυνθεί η διαδικασία της διευθέτησης οφειλών. Αξιωματούχος του υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης σημείωσε πως μία πρωτοβουλία σε αυτήν την κατεύθυνση «είναι επιτακτική ανάγκη», υποστηρίζοντας πως ο Κώδικας Δεοντολογίας των Τραπεζών (ΚΔΤ) δεν έχει αποδώσει καρπούς, καθώς συνδέεται με εξαιρετικά χρονοβόρες διαδικασίες.

Το οικονομικό επιτελείο εισηγείται, κατά τα λεγόμενα της ίδιας πηγής, στις προτυποποιημένες λύσεις να συμπεριληφθεί και το «κούρεμα» δανείων, αλλά οι τράπεζες διαφωνούν. Στο «πακέτο» των λύσεων που φέρεται να προκρίνεται, προς το παρόν, εντάσσονται η παροχή δόσεων και η επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής του δανείου. Σε κάθε περίπτωση, οι προτάσεις των τραπεζών θα αποσταλούν και αυτές στους θεσμούς έως τις 15/1.

Επιπλέον, στο πλαίσιο της νέας στεγαστικής πολιτικής, το υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης προετοιμάζει το λεγόμενο Credit Bureau, όπως ονομάζεται η Αρχή Πιστοληπτικής Ικανότητας Ιδιωτών και Επιχειρήσεων, η οποία έχει ως απώτερο σκοπό τον εντοπισμό των στρατηγικών κακοπληρωτών. Υπενθυμίζεται πως η σύστασή της (υπό τη μορφή της Υπηρεσίας Πλούτου και Πίστωσης) είχε συμφωνηθεί με τους θεσμούς το 2015 – συμπεριλαμβανόταν στο τρίτο Μνημόνιο.

Τα παραδείγματα

Σχετικά με τις προτυποποιημένες λύσεις, από πλευράς τραπεζών, όπως επισημαίνεται από καλά πληροφορημένες πηγές -εφόσον τελικά προκριθούν- θα αξιοποιηθούν είτε συνδυαστικά με το επίδομα στεγαστικού δανείου είτε αυτόνομα. Μερικά ενδεικτικά παραδείγματα για να καταστεί καλύτερα αντιληπτός ο υπό διαμόρφωση σχεδιασμός του οικονομικού επιτελείου:

1. Δεδομένου πως ο νόμος Κατσέλη διατηρείται και η δίμηνη παράταση αφορά, αποκλειστικά, στη διάταξη περί προστασίας της πρώτης κατοικίας, δανειολήπτης που θα μπει στο ν. 3869/2010 για να ρυθμίσει το δάνειό του θα έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει και την επιδότηση στεγαστικού δανείου (μόλις θεσμοθετηθεί και εφόσον πληροί τα κριτήρια που θα τεθούν) για να ανταποκριθεί στις δόσεις του δανείου του και να προστατέψει με αυτόν τον έμμεσο τρόπο την πρώτη κατοικία του.

2. Αλλος δανειολήπτης που δεν θα στραφεί στο νόμο Κατσέλη και δεν θα έχει δικαστική απόφαση στα χέρια του θα μπορούσε να εξετάσει τις προτυποποιημένες λύσεις των τραπεζών για να διεκδικήσει την καλύτερη δυνατή ρύθμιση (π.χ. δόσεις, επιμήκυνση αποπληρωμής κ.λπ.). Ταυτόχρονα, εφόσον ανταποκρίνεται στα κριτήρια για την επιδότηση στεγαστικού δανείου θα έχει τη δυνατότητα να πληρώσει τις δόσεις που θα έχει πετύχει μέσω των προτυποποιημένων λύσεων με την επιδότηση που θα λάβει από το κράτος.

3. Κάποιος οφειλέτης που δεν θα πληροί ούτε τα κριτήρια ένταξης στο νόμο Κατσέλη ούτε αυτά της επιδότησης στεγαστικού δανείου μπορεί να εξετάσει την επιλογή των προτυποποιημένων λύσεων, οι οποίες υποστηρίζεται πως θα δώσουν fast track λύσεις, τουλάχιστον συγκριτικά με τον ΚΔΤ.

Στεγαστική πολιτική

Για τα νέα δεδομένα που φέρνει το 2019 γύρω από την προστασία της πρώτης κατοικίας, έχουν τοποθετεί ανώτατα στελέχη της κυβέρνησης. Ο αντιπρόεδρός της και υπουργός Οικονομίας και Ανάπτυξης, Γιάννης Δραγασάκης, θεωρεί πως θα πρέπει να αναπτυχθεί «μία πολιτική που να απαντά στο πρόβλημα της στέγης ως δικαίωμα, σε ένα πλαίσιο μόνιμο, ανεξάρτητα από την κρίση», η οποία θα είναι όσο το δυνατό πιο καθολική και στοχευμένη για ειδικές ομάδες, όπως οι άστεγοι, οι φοιτητές, οι νέοι χωρίς ιδιόκτητη στέγη κ.ά.

Σύμφωνα με τον υπουργό, «για να σχεδιάσουμε μια ολοκληρωμένη στεγαστική πολιτική, πρέπει να αρχίσουμε ενώνοντας δύο άκρες. Η μία είναι το τμήμα της κοινωνίας που έχει σπίτι με δάνειο το οποίο δεν μπορεί να εξυπηρετήσει – άρα έχουμε χρέος να έχουμε μία πολιτική προς αυτό. Η άλλη είναι το τμήμα της κοινωνίας που δεν έχει σπίτι, δεν έχει δάνειο, αλλά έχει πρόβλημα στέγης.

Η ενοποίηση σε πρώτο επίπεδο μπορεί να γίνει με ένα επίδομα ενοικίου, που έχουμε εξαγγείλει, και επίδομα εξυπηρέτησης δανείου».

Με αυτά τα δεδομένα, περνάμε σε ένα νέο στάδιο τριμερούς χρηματοδότησης. «Αν κάποιος έχει ένα δάνειο, ο ίδιος υφίσταται ένα κόστος με την αποπληρωμή του, η τράπεζα πρέπει να υποστεί ένα κόστος “κουρεύοντας” ένα κομμάτι του δανείου και το κράτος να συμβάλει, επίσης, με ένα ποσοστό σε αυτούς που έχουν ανάγκη», εκτιμάει ο κ. Δραγασάκης.

Κατά τα λεγόμενα του υπουργού Επικρατείας, Αλέκου Φλαμπουράρη, το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης επεξεργάζεται «ένα σύστημα που θα προβλέπει γρήγορες διαδικασίες, με προσαρμογή δόσεων στις πραγματικές αξίες και αποτελεσματικό, με συμμετοχή του κράτους που θα δώσει ανάσα στις τράπεζες, από “κόκκινα” δάνεια, που θα καθησυχάσει τους δανειολήπτες, αφού θα τηρήσουν τη μειωμένη δόση και θα εξασφαλίσει έσοδα στο τραπεζικό σύστημα προκειμένου να παίξει τον πραγματικό του ρόλο, δηλαδή της ενίσχυσης της πραγματικής οικονομίας».

Τι προβλέπει η δίμηνη παράταση του νόμου Κατσέλη

Ο νόμος Κατσέλη θα εξακολουθήσει να είναι σε ισχύ και μετά την πάροδο των δύο μηνών. Ωστόσο, θα μπορεί να αξιοποιηθεί από τους οφειλέτες για να ρυθμίσουν το δάνειό τους και όχι για να προστατέψουν την πρώτη κατοικία του από τον πλειστηριασμό. Υπενθυμίζεται πως όσο διαρκεί η διάταξη για την πρώτη κατοικία, με την κατάθεση της αίτησης ένταξης στο ν. 3869/2010 προστατεύονται, αυτομάτως, τόσο αυτή όσο και τα υπόλοιπα περιουσιακά στοιχεία και οι καταθέσεις του οφειλέτη.

Σε κάθε περίπτωση, νομικοί κύκλοι εκτιμούν πως η κατάργηση της ευνοϊκής διάταξης για την προστασία της πρώτης κατοικίας του ν. 3869/2010 θα οδηγήσει σε αχρηστία το σύνολο του νόμου. Κι αυτό διότι η παραπάνω συνιστά το λόγο που οι οφειλέτες αποφασίζουν να στραφούν στο νόμο Κατσέλη.

Στο μεταξύ, καμία αξιοσημείωτη βελτίωση στην πορεία του συγκεκριμένου νόμου δεν προέκυπτε από τα στοιχεία εννεαμήνου (1/7-30/9), που έφερε στο φως της δημοσιότητας ο «Ε.Τ.» (12/12). Μάλιστα, στο τελευταίο 15νθήμερο αυτού του διαστήματος (από 15/9) είχε τεθεί σε ισχύ η άρση του τραπεζικού απορρήτου. Ενδεικτικά αναφέρεται πως το τρίτο τρίμηνο του έτους περαιώθηκαν μόλις 9.867, όταν το πρώτο και το δεύτερο τρίμηνο είχαν φθάσει τις 14.205 και 14.236 αντίστοιχα.

Ο νόμος Κατσέλη αναθεωρήθηκε το 2015 από τη συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛ. (επί υπουργού Ανάπτυξης, Γ. Σταθάκη). Τέθηκε σε ισχύ από 1.1.2016 και ειδικά η διάταξη για την προστασία της πρώτης κατοικίας έχει ημερομηνία λήξεως την 31η.12.2018.