Η λειτουργία των σωματείων στην εποχή της πανδημίας

των δικηγόρων Γιάννη Καρούζου και Παύλου Παπαδόπουλου

Οι έκτακτες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί εξαιτίας της πανδημίας του «covid-19» έχουν επιβάλλει τη λήψη έκτακτων μέτρων και αναφορικά με τη λειτουργία των σωματείων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι διαδοχικές εκ του νόμου παρατάσεις της θητείας των υφιστάμενων διοικήσεων των συνδικαλιστικών οργανώσεων (τελευταία μέχρι και τις 30/6/2021), προκειμένου να εξασφαλιστεί η συνέχεια της νόμιμης λειτουργίας τους, αποφεύγοντας, όμως, ταυτόχρονα τη διενέργεια αρχαιρεσιών με τη φυσική παρουσία των μελών, που συνεπάγεται τη συγκέντρωση και τον συγχρωτισμό δεκάδων ή και εκατοντάδων μελών κατά τη διεξαγωγή τους.

Μεταξύ των έκτακτων μέτρων που έχουν ληφθεί για τη λειτουργία των σωματείων αυτήν την περίοδο, χρήζουν ιδιαίτερης μνείας αυτά που προβλέπουν τη χρήση των νέων τεχνολογιών και την αξιοποίηση των σύγχρονων ψηφιακών μέσων, προκειμένου για την πραγματοποίηση συνεδριάσεων των οργάνων Διοίκησης, χωρίς αυτή να παρεμποδίζεται από τα περιοριστικά μέτρα στη συνάθροιση πολλών προσώπων.

Στα πλαίσια αυτά, αρχικά θεσπίστηκε το άρθρο 28 παρ. 2 του Νόμου 4690/2020 που προέβλεψε ότι:

«2. Οι Γενικές Συνελεύσεις των πρωτοβάθμιων συνδικαλιστικών οργανώσεων δύναται να προκηρύσσονται και να διεξάγονται, μετά από απόφαση των οικείων οργάνων τους, με τη χρήση σύγχρονων ψηφιακών μέσων απομακρυσμένης συμμετοχής των μελών τους. Για τη λήψη των αποφάσεων της Γενικής Συνέλευσης εφαρμόζονται το άρθρο 8 του ν. 1264/1982 (Α` 79) και το καταστατικό των πρωτοβάθμιων συνδικαλιστικών οργανώσεων.

Αρμόδιο όργανο για τον συντονισμό των εργασιών της Γενικής Συνέλευσης είναι το Διοικητικό Συμβούλιο της συνδικαλιστικής οργάνωσης, το οποίο αποφασίζει σχετικά.»

Με την ανωτέρω διάταξη δόθηκε η δυνατότητα στις συνδικαλιστικές οργανώσεις να διεξάγουν τις Γενικές Συνελέυσεις τους χωρίς την φυσική παρουσία των μελών τους, αλλά με τη συμμετοχή αυτών στην εκάστοτε Γ.Σ. μέσω σύγχρονων ψηφιακών μέσων που εξασφαλίζουν την απομακρυσμένη συμμετοχή. Η παροχή αυτής της δυνατότητας βέβαια, συνδυάζεται με την πρόβλεψη της τήρησης των σχετικών διατάξεων τόσο των καταστατικών τους, όσο και του Νόμου 1264/1982, προκειμένου αφενός να διασφαλίζεται σε κάθε περίπτωση το αδιάβλητο των σχετικών διαδικασιών, αφετέρου να μη τροποποιούνται οι δομικές διατάξεις για τη λήψη αποφάσεων από τις Γενικές Συνελεύσεις περί απαρτίας, πλειοψηφίας, μυστικής ψηφοφορίας κλπ..

Ακολούθησε το άρθρο 72 του Νόμου 4756/2020 («Παράταση της θητείας των διοικητικών οργάνων των συνδικαλιστικών οργανώσεων εργαζομένων, συνταξιούχων και εργοδοτών») και συγκεκριμένα η διάταξη της παραγράφου 2 αυτού, στην οποία προβλέφθηκε ότι:

«2. Εξαιρετικά, έως την 30ή.6.2021 οι συνεδριάσεις των Διοικητικών Συμβουλίων των συνδικαλιστικών οργανώσεων του ν. 1264/1982, των σωματείων που λειτουργούν βάσει του Α.Κ. ή των νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου (Ν.Π.Ι.Δ.), όπως και των εργοδοτικών οργανώσεων, δύνανται να διεξάγονται, μετά από απόφαση των αρμόδιων οργάνων διοίκησής τους, με τη χρήση των πλέον πρόσφορων σύγχρονων ψηφιακών μέσων απομακρυσμένης συμμετοχής των μελών τους.»

Αυτό που προκύπτει από τη διατύπωση της ανωτέρω (δεύτερης κατά σειρά) διάταξης, που προβλέπει τη δυνατότητα αξιοποίησης των σύγχρονων ψηφιακών μέσων για τη λειτουργία των οργάνων διοίκησης των σωματείων, είναι ότι σε συνδυασμό με την πρόβλεψη για παράταση της θητείας των υφιστάμενων διοικητικών συμβουλίων μέχρι τις 30/6/2021 (παράγραφος 1 του ανωτέρω άρθρου), δίνεται ταυτόχρονα η δυνατότητα και της πραγματοποίησης των συνεδριάσεών τους (μέχρι την ίδια ημερομηνία), με την απομακρυσμένη συμμετοχή των μελών τους. Επιπροσθέτως από την ανωτέρω διάταξη προκύπτει, ότι η συγκεκριμένη δυνατότητα παρέχεται, όχι μόνο στις πρωτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις, αλλά και σε όλες τις συνδικαλιστικές οργανώσεις του ν. 1264/1982, τα σωματεία που λειτουργούν βάσει του Α.Κ., τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (Ν.Π.Ι.Δ.) και τις εργοδοτικές οργανώσεις.

Τέλος, με την πρόσφατη διάταξη του άρθρου 118 του Νόμου 4764/2020 προβλέφθηκε ότι:

«Κατ’ εξαίρεση και έως την 31η.3.2021, οι Γενικές Συνελεύσεις των συνδικαλιστικών οργανώσεων της παρ. 1 του άρθρου 9 του ν. 1264/1982 (Α 79), των εργοδοτικών οργανώσεων, όλων των σωματείων που λειτουργούν βάσει του ΑΚ ή άλλων νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου (ν.π.ι.δ.) εξαιρουμένων των αλληλοβοηθητικών ταμείων δύναται να προκηρύσσονται και να διεξάγονται, μετά από απόφαση των αρμόδιων οργάνων διοίκησής τους, με τη χρήση των πλέον πρόσφορων σύγχρονων ψηφιακών μέσων απομακρυσμένης συμμετοχής των μελών τους. Με χρήση των ίδιων ψηφιακών μέσων λαμβάνονται οι σχετικές αποφάσεις των Γενικών Συνελεύσεων, τηρουμένων των λοιπών κείμενων και καταστατικών διατάξεων περί απαρτίας και λήψης απόφασης.

Τα Διοικητικά Συμβούλια είναι υποχρεωμένα να λαμβάνουν κάθε πρόσφορο μέτρο για τη διασφάλιση της διαφάνειας και του αδιάβλητου των διαδικασιών.»

Η τελευταία αυτή διάταξη επέφερε ριζικές αλλαγές στα μέχρι σήμερα προβλεπόμενα, καθώς για τη χρονική περίοδο μέχρι και τις 31/3/2020 προέβλεψε τις ακόλουθες δύο σημαντικές τροποποιήσεις:

1. Αρχικά επεκτείνεται η δυνατότητα διενέργειας Γενικών Συνελεύσεων με τη χρήση των σύγχρονων ψηφιακών μέσων για την απομακρυσμένη συμμετοχή των μελών, εκτός από τις πρωτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις και στις εργοδοτικές οργανώσεις, σε όλα τα σωματεία που λειτουργούν βάσει του ΑΚ και στα νομικά προσώπα ιδιωτικού δικαίου (ν.π.ι.δ.), με εξαίρεση τα αλληλοβοηθητικά ταμεία και
2. Ρητά προβλέπεται η δυνατότητα διενέργειας Γενικών Συνελεύσεων με τον ανωτέρω τρόπο και για Γ.Σ. που αφορούν στη διενέργεια αρχαιρεσιών για την εκλογή των οργάνων Διοίκησης των σωματείων, αφού ρητά αναφέρονται στη διάταξη οι Γ.Σ. της παρ. 1 του άρθρου 9 του ν. 1264/1982 («1. Η διοίκηση της συνδικαλιστικής οργάνωσης συγκροτείται όπως ορίζει το καταστατικό. Οι ιδιοτήτες του Προέδρου, Αντιπροέδρου, Γεν. Γραμματέα ή Ταμία δεν επιτρέπεται να συμπίπτουν στο ίδιο πρόσωπο.»).

Μετά τη θέσπιση της ανωτέρω διάταξης αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον η έκδοση διευκρινιστικών Υπουργικών Αποφάσεων και Εγκυκλίων για την εξειδίκευση του τρόπου εφαρμογής της, καθώς θα πρέπει να προβλεφθεί ο τρόπος της πραγματοποίησης μυστικής ψηφοφορίας που είναι εκ του νόμου επιβεβλημένη για τη διενέργεια αρχαιρεσιών.

Είναι δε απολύτως προφανές, ότι το μεγάλο βάρος για τη διασφάλιση του αδιάβλητου των σχετικών διαδικασιών αναλαμβάνουν τα Διοικητικά Συμβούλια των σωματείων, στα οποία με το σύνολο των ανωτέρω διατάξεων ανατίθεται η λήψη απόφασης για την αξιοποίηση των ανωτέρω διατάξεων, ο συντονισμός των εργασιών των Γενικών Συνελεύσεων με τον ανωτέρω τρόπο, αλλά και η λήψη κάθε πρόσφορου μέτρου για τη διασφάλιση της διαφάνειας και του αδιάβλητου των διαδικασιών.