Το συμβατικό ωράριο εβδομαδιαίας εργασίας των μισθωτών ορίζεται σε 40 ώρες εβδομαδιαίως. Οι ώρες αυτές κατανέμονται σε 5 ημέρες επί εφαρμογής συστήματος πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας (40:5 = 8 ώρες ημερησίως) ή σε 6 ημέρες επί εφαρμογής συστήματος εξαήμερης εβδομαδιαίας εργασίας (40:6 = 6 ώρες και 40 λεπτά ημερησίως).
του λογιστή Ευάγγελου Χατζηπέτκου
Ως νόμιμο ωράριο εβδομαδιαίας εργασίας ορίζονται, για τους απασχολούμενους επί πενθήμερο, οι 45 ώρες (5 ημέρες x 9 ώρες), ενώ για τους απασχολούμενους επί εξαήμερο ορίζονται οι 48 ώρες (6 ημέρες x 8 ώρες).

Πιο συγκεκριμένα, όταν ισχύει:
  • το σύστημα της πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας, υπερεργασία είναι η εργασία που παρέχεται εβδομαδιαίως κατά το εν λόγω πενθήμερο πέραν των 40 ωρών και μέχρι της 45ης ώρας, ενώ υπερωριακή είναι η εργασία η παρεχόμενη κατά το ίδιο πενθήμερο πέραν των 45 ωρών εβδομαδιαίως ή των 9 ωρών ημερησίως.
  • το σύστημα της εξαήμερης εβδομαδιαίας, υπερεργασία είναι η εργασία που παρέχεται εβδομαδιαίως κατά το εν λόγω εξαήμερο πέραν των 40 ωρών και μέχρι της 48ης ώρας, ενώ υπερωριακή είναι η εργασία που παρέχεται κατά το ίδιο εξαήμερο πέραν των 48 ωρών εβδομαδιαίως ή των 9 ωρών ημερησίως.
Για τη διαπίστωση της υπερεργασίας, κριτήριο αποτελεί όχι η ημερήσια αλλά η εβδομαδιαία απασχόληση του μισθωτού και μάλιστα εκείνη που πραγματοποιείται κατά τις εργάσιμες ημέρες της εβδομάδας. Έτσι η εργασία που παρέχει ο μισθωτός κατά την Κυριακή ή άλλη ημέρα αναπαύσεως δεν θεωρείται και δεν πληρώνεται ως υπερωρία ή υπερεργασία. Ειδικότερα στην περίπτωση της πενθήμερης εργασίας δεν μπορεί να προστεθεί η εργασία που τυχόν προσφέρθηκε το Σάββατο ή την Κυριακή στη συνολική εργασία των υπολοίπων πέντε εργασίμων ημερών της εβδομάδας για την εξεύρεση τυχόν υπερεργασίας ή υπερωρίας.
Επομένως, προκειμένου για μισθωτούς που υπάγονται στο σύστημα της πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας η κατά την έκτη ημέρα της εβδομάδας, δηλαδή η κατά το Σάββατο, παρασχεθείσα εργασία δεν λαμβάνεται υπόψη για να κριθεί αν λόγω υπερβάσεως του ορίου των 45 ή 40 ωρών εργασίας εβδομαδιαίως υπήρξε υπερωρία ή υπερεργασία.
Δηλαδή, η εργασία που παρέχει ο μισθωτός κατά τις ημέρες της εβδομαδιαίας αναπαύσεώς του δεν θεωρείται και δεν αμείβεται ως υπερωρία ή υπερεργασία, εκτός εάν αυτή υπερβαίνει το ανώτατο όριο της ημερήσιας εργασίας (8ωρο), οπότε η εργασία κατά το Σάββατο πέραν του ανωτάτου ορίου ημερήσιας εργασίας είναι υπερωρία (Εφ. Αθηνών 5527/2003).
Για να κατανοήσουμε καλύτερα την έννοια της υπερεργασίας, αν από το νόμιμο εβδομαδιαίο ωράριο εργασίας αφαιρέσουμε το συμβατικό εβδομαδιαίο ή από το νόμιμο ημερήσιο ωράριο αφαιρέσουμε το συμβατικό ημερήσιο, προκύπτουν το παρακάτω:
  • Πενθήμερο = 45 – 40 = 5 ώρες εβδομαδιαίως και
Πενθήμερο = 9 – 8 = 1 ώρα ημερησίως
  • Εξαήμερο = 48 – 40 = 8 ώρες εβδομαδιαίως και
Εξαήμερο = 8 – 6 ώρες και 40 λεπτά = 1 ώρα και 20 λεπτά ημερησίως
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην περίπτωση που το συμβατικό ωράριο εργασίας είναι μικρότερο των 40 ωρών, η επιπρόσθετη εργασία μέχρι τις 40 ώρες αποτελεί απλή πρόσθετη εργασία η οποία αμείβεται με απλό ωρομίσθιο.
Συμπερασματικά, για να υπάρχει υπερεργασία απαιτείται υπέρβαση των 40 ωρών εβδομαδιαίως και μέχρι 45 ωρών επί πενθημέρου (5 ώρες υπερεργασία) και μέχρι 48 ωρών επί εξαημέρου (8 ώρες υπερεργασία), ενώ αντίθετα για να υπάρχει υπερωρία, απαιτείται η υπέρβαση των 9 επί πενθημέρου ή των 8 επί εξαημέρου ωρών την ημέρα, ανεξαρτήτως του εβδομαδιαίου ωραρίου. Επισημαίνεται ότι υπερωρία μπορεί να υπάρξει και στην περίπτωση που δεν έχουμε υπέρβαση του νόμιμου εβδομαδιαίου ωραρίου εργασίας, αλλά υπέρβαση του νόμιμου ημερήσιου ωραρίου.

Παράδειγμα

Έστω ο εργαζόμενος «Α» ο οποίος απασχολείται με καθεστώς πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας και επί οκτάωρο ημερησίως. Αν ο εργαζόμενος αυτός απασχολήθηκε μια συγκεκριμένη εβδομάδα μόνο την ημέρα Τετάρτη για 10 ώρες (και τις υπόλοιπες 8ωρο), τότε οι συνολικές ώρες αυτής της εβδομάδας ανέρχονται σε 42 ώρες. Σαφώς και δεν υπάρχει υπέρβαση του νόμιμου εβδομαδιαίου ωραρίου εργασίας πέραν των 45 ωρών, αλλά υπάρχει υπέρβαση του νόμιμου ημερήσιου ωραρίου κατά μία (1) ώρα. Άρα ο εργαζόμενος «Α» την ημέρα Τετάρτη απασχολήθηκε 10 ώρες εκ των οποίων η 9η ώρα θεωρείται υπερεργασία, ενώ η 10η υπερωρία.

 Αμοιβή υπερεργασίας

Με την παρ. 10 του άρθρου 74 του Ν.3863/2010 η οποία αντικατέστησε το άρθρο 1 του Ν.3385/2005 και το άρθρο 4 του Ν.2874/2000 (έμμεση τροποποίηση) ορίζονται, μεταξύ άλλων, τα παρακάτω:

«Σε επιχειρήσεις στις οποίες εφαρμόζεται συμβατικό ωράριο εργασίας έως σαράντα (40) ώρες την εβδομάδα, ο εργαζόμενος μπορεί να απασχολείται πέντε (5) επιπλέον ώρες την εβδομάδα κατά την κρίση του εργοδότη (υπερεργασία).
Οι ώρες αυτές υπερεργασίας (41η, 42η, 43η, 44η, 45η ώρα) αμείβονται με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά είκοσι τοις εκατό (20%) και δεν συνυπολογίζονται στα επιτρεπόμενα, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις, όρια υπερωριακής απασχόλησης. Για όσους εργαζομένους ισχύει σύστημα εργασίας έξι (6) εργάσιμων ημερών την εβδομάδα η σύμφωνα με το προηγούμενο εδάφιο υπερεργασία ανέρχεται σε οκτώ (8) ώρες την εβδομάδα (από 41η έως 48η ώρα)».
Σημείωση: Εφόσον δεν υφίσταται υπέρβαση των 40 ωρών εβδομαδιαίας εργασίας, δεν εφαρμόζονται οι σχετικές διατάξεις περί υπερεργασίας.

 Αμοιβή υπερωρίας

Σύμφωνα με τις προαναφερόμενες διατάξεις σχετικά με την αμοιβή της υπερεργασίας, ορίζονται και τα σχετικά περί αμοιβής της υπερωριακής απασχόλησης και πιο συγκεκριμένα:
  • Για όσους εργαζομένους ισχύει σύστημα εργασίας πέντε (5) εργάσιμων ημερών την εβδομάδα, υπερωριακή απασχόληση ως προς όλες τις νόμιμες συνέπειες, διατυπώσεις και διαδικασίες έγκρισης θεωρείται η εργασία πέραν των σαράντα πέντε (45) ωρών την εβδομάδα και των εννέα (9) ωρών ημερησίως. Για όσους εργαζομένους ισχύει σύστημα εργασίας έξι (6) εργάσιμων ημερών την εβδομάδα, υπερωριακή απασχόληση θεωρείται η εργασία πέραν των σαράντα οκτώ (48) ωρών την εβδομάδα και των οκτώ (8) ωρών ημερησίως. Σε κάθε περίπτωση διατηρούνται σε ισχύ οι ρυθμίσεις για το νόμιμο ημερήσιο ωράριο εργασίας.
  • Μισθωτοί απασχολούμενοι υπερωριακά δικαιούνται για κάθε ώρα νόμιμης υπερωρίας και μέχρι τη συμπλήρωση εκατόν είκοσι (120) ωρών ετησίως αμοιβή ίση με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά σαράντα τοις εκατό (40%). Η αμοιβή για την πέραν των εκατόν είκοσι (120) ωρών ετησίως νόμιμη υπερωριακή απασχόληση είναι το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά εξήντα τοις εκατό (60%).
  • Κάθε ώρα υπερωρίας, για την πραγματοποίηση της οποίας δεν τηρούνται οι προβλεπόμενες από το νόμο διατυπώσεις και διαδικασίες έγκρισης, χαρακτηρίζεται εφεξής κατ΄εξαίρεση υπερωρία.
Για κάθε ώρα κατ΄εξαίρεση υπερωρίας ο μισθωτός δικαιούται αποζημίωση ίση με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά ογδόντα τοις εκατό (80%).

Οι προσαυξήσεις υπερεργασίας και υπερωρίας υπολογίζονται επί των μικτών καταβαλλόμενων αποδοχών

Σύμφωνα με την παρ.10 του Ν.3863/2010 ορίζεται ότι, για όσους εργαζομένους ισχύει σύστημα εργασίας πέντε (5) εργάσιμων ημερών την εβδομάδα, οι ώρες υπερεργασίας (41η, 42η, 43η, 44η, 45η ώρα) αμείβονται με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά είκοσι τοις εκατό (20%). Για όσους εργαζομένους ισχύει σύστημα εργασίας έξι (6) εργάσιμων ημερών την εβδομάδα η σύμφωνα με το προηγούμενο εδάφιο υπερεργασία ανέρχεται σε οκτώ (8) ώρες την εβδομάδα (από 41η έως 48η ώρα), ενώ οι μισθωτοί που απασχολούνται υπερωριακά δικαιούνται για κάθε ώρα νόμιμης υπερωρίας και μέχρι τη συμπλήρωση εκατόν είκοσι (120) ωρών ετησίως αμοιβή ίση με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά σαράντα τοις εκατό (40%). Η αμοιβή για την πέραν των εκατόν είκοσι (120) ωρών ετησίως νόμιμη υπερωριακή απασχόληση είναι το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά εξήντα τοις εκατό (60%).

Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι η προσαύξηση 20% της αμοιβής των μισθωτών για υπερεργασία, η προσαύξηση 40% νόμιμης υπερωρίας και 60% για πέρα των 120 ωρών ετησίως, καθώς και η προσαύξηση 80% για κατ΄ εξαίρεση υπερωρία υπολογίζονται πάντοτε επί των μικτών καταβαλλόμενων αποδοχών τους. Πιο συγκεκριμένα παραθέτουμε το παρακάτω παράδειγμα:

Παράδειγμα

Έστω ο εργαζόμενος «Β» ο οποίος απασχολείται με σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας και αμείβεται με μικτό μηνιαίο μισθό 1.200 €. Κατά τον μήνα Μάρτιο του 2017 οι ώρες υπερεργασίας του συγκεκριμένου εργαζόμενου ανήλθαν σε 15, ενώ οι ώρες υπερωρίας σε 10. Υποθέτουμε επίσης ότι οι ώρες υπερωρίας του έτους 2017 ανέρχονται σε λιγότερες από 120.
Η αμοιβή των ωρών υπερεργασίας και υπερωρίας θα υπολογιστούν επί των μικτών καταβαλλόμενων αποδοχών και πιο συγκεκριμένα έχουμε:
Αμοιβή υπερεργασίας = ώρες υπερεργασίας x καταβαλλόμενο ωρομίσθιο x 120%, δηλαδή έχουμε: 15 x 7,20 (1.200 x 0,006) x 120% = 129,60 €
Αμοιβή υπερωρίας = ώρες υπερωρίας x καταβαλλόμενο ωρομίσθιο x 140%, δηλαδή έχουμε: 10 x 7,20 x 140% = 100,80 €

 Ανώτατα όρια υπερωριακής απασχόλησης των εργαζομένων

Η υπέρβαση του νομίμου ωραρίου εργασίας για περιπτώσεις που δεν υπάγονται στα προβλεπόμενα στις σχετικές διατάξεις του άρθρου 3 του Ν.Δ. 515/1970 (ΦΕΚ Α΄95) επιτρέπεται για δύο (2) ώρες ημερησίως και έως εκατόν είκοσι (120) ώρες το έτος(περίπτ. 2 της υποπάρ. ΙΑ.13 της παρ. ΙΑ του άρθρου πρώτου του Ν.4093/2012).
Για τους εργαζόμενους που απασχολούνται στις βιομηχανικές, βιοτεχνικές επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίες, το ανώτατο όριο υπερωριών καθορίζεται κάθε εξάμηνο με Υπουργική Απόφαση. Για το Α΄ εξάμηνο του 2018 εκδόθηκε η με αριθμ. 59450/1062/2017απόφαση του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης & Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
Σύμφωνα με την ανωτέρω απόφαση καθορίζονται ως ανώτατο όριο υπερωριακής απασχόλησης των εργαζομένων στις βιομηχανικές, βιοτεχνικές επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίες για το Α΄ ημερολογιακό εξάμηνο 2018, οι τριάντα (30) ώρες.
Για τις επιχειρήσεις που λειτουργούν όλο το 24ωρο με εναλλασσόμενες ομάδες, σε περιπτώσεις έκτακτης ασθένειας ή αυθαίρετης απουσίας εργαζομένου κάποιας ομάδας, μπορεί, για την κάλυψη της θέσης του εργαζομένου που απουσιάζει και για χρονικό διάστημα μέχρι πέντε (5) ημέρες στον ίδιο μήνα, να απασχοληθούν υπερωριακά μέχρι τέσσερις (4) ώρες την ημέρα και εντός των πλαισίων των 30 ωρών, εργαζόμενοι της ίδιας ειδικότητας των άλλων ομάδων εργασίας με καταχώρηση της υπερωριακής εργασίας, σύμφωνα με τη διαδικασία που προβλέπεται από τη διάταξη της παρ.1 του άρθρου 80 του Ν.4144/2013, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει.
Σύμφωνα με την παρ.2 του άρθρου 1 του Ν.Δ. 515/1970, επισημαίνεται ότι για τους εργατοτεχνίτες βιομηχανίας, βιοτεχνίας η υπέρβαση του νομίμου ορίου ημερήσιας εργασίας, στο οποίο συμπεριλαμβάνεται και ο χρόνος της υπερεργασίας δεν δύναται να είναι μακρότερα των 3 ωρών καθ΄ εκάστην.
Σημείωση: Σύμφωνα με όσα ορίζονται στην παρ.1 του άρθρου 80 του Ν.4144/2013 (όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 36 του Ν.4488/2017) αναμένεται υπουργική απόφαση με την οποία το σύνολο των νομίμων υπερωριών γνωστοποιείται ηλεκτρονικά μέσω του ΠΣ Εργάνη και το βιβλίο υπερωριών καταργείται.

Η 9η ώρα επί εκ περιτροπής εργασίας θεωρείται ως υπερωρία

Όταν ισχύει το σύστημα της πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας, ως νόμιμο ημερήσιο ωράριο εργασίας ορίζεται το 9ωρο. Πλην του πενθημέρου σε όλες τις άλλες μορφές απασχόλησης (σύστημα εξαήμερης εβδομαδιαίας εργασίας, εκ περιτροπής εργασία), ως νόμιμο ημερήσιο ωράριο ορίζεται το 8ωρο. Συνεπώς επί εκ περιτροπής εργασίας η 9η ώρα, καθώς και οι επόμενες πέραν των εννέα ωρών, θεωρείται ως υπερωρία και αμείβεται σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ.10 του άρθρου 74 του Ν.3863/2010.

Πρακτικά παραδείγματα υπολογισμού υπερεργασίας και υπερωρίας

Παράδειγμα 1ο

Επιχείρηση απασχολεί κατά τον μήνα Ιανουάριο 2018 με καθεστώς πενθήμερης εργασίας και επί οκτάωρο ημερησίως τους μισθωτούς (ημερομίσθιο) Παπαδόπουλο και Παπανικολάου με υπερεργασιακή και υπερωριακή απασχόληση. Το καταβαλλόμενο ημερομίσθιο κάθε μισθωτού ξεχωριστά, καθώς και οι ώρες υπερεργασίας και υπερωρίας καθενός μισθωτού ξεχωριστά αποτυπώνονται στον παρακάτω πίνακα. Πως υπολογίζονται οι αμοιβές της υπερεργασίας και της υπερωρίας, καθώς και οι συνολικές αποδοχές κάθε μισθωτού δεδομένου ότι κατά το μήνα Ιανουάριο εργάστηκαν επί 23 εργάσιμες ημέρες (πενθήμερο) ;
Απάντηση
Η κατάσταση μισθοδοσίας του Παπαδόπουλου αναλύεται ως εξής:
  • Καταβαλλόμενο ημερομίσθιο = 45,00 €
  • Καταβαλλόμενο ωρομίσθιο = 45,00 x 0,15 (6/40) = 6,75 €
  • Μηνιαίες αμοιβές = Πραγματικές ημέρες εργασίας x ώρες εργασίας ανά ημέρα x καταβαλλόμενο ωρομίσθιο = 23 ημέρες x 8 x 6,75 = 1.242,00 € ή
  • Μηνιαίες αμοιβές = 23 ημερομίσθια x 45,00 x 1,2 = 1.242,00 €
  • Αμοιβή υπερεργασίας = 15 ώρες x καταβαλλόμενο ωρομίσθιο x 120% = 15 x 6,75 x 1,2 = 121,50 €
  • Αμοιβή υπερωρίας = 6 ώρες x καταβαλλόμενο ωρομίσθιο x 140% = 6 x 6,75 x 1,4 = 56,70 €
  • Σύνολο αμοιβής υπερεργασίας και υπερωρίας = 121,50 + 56,70 = 178,20 €
  • Συνολικές μικτές αποδοχές = 1.242,00 + 178,20 = 1.420,20 €
Με τον ίδιο τρόπο υπολογίζονται οι αμοιβές υπερεργασίας, υπερωρίας καθώς και οι συνολικές μικτές αποδοχές του μισθωτού Παπανικολάου, όπως αναλυτικά εμφανίζεται στον παρακάτω πίνακα.
Κατάσταση μισθοδοσίας ημερομισθίων μηνός Ιανουαρίου 2018 με υπερεργασιακή και υπερωριακή απασχόληση
Ονομ/μοΚατα-βαλλόμενο
ημερομίσθιο
Κατα-
βαλλόμενο
ωρομίσθιο
Ώρες
υπερεργασίας
Ώρες
υπερωρίας
Πρόσθετη αμοιβή
υπερεργασίας και
υπερωρίας
Συνολικές
αποδοχές
Παπαδόπουλος456,75156178,201.420,20
Παπανικολάου507,50148210,001.590,00
Σύνολα9514,252914388,203.010,20

Παράδειγμα 2ο

Επιχείρηση απασχολεί κατά το μήνα Ιανουάριο 2018 με καθεστώς εξαήμερης εργασίας και επί 6 ώρες και 40 λεπτά ημερησίως τους αμειβόμενους με μηνιαίο μισθό τους μισθωτούς Ιωάννου και Δημητριάδη με υπερεργασιακή και υπερωριακή απασχόληση. Οι μηνιαίοι μισθοί που δικαιούνται, καθώς και οι ώρες υπερεργασίας και υπερωρίας καθενός μισθωτού ξεχωριστά αποτυπώνονται στον παρακάτω πίνακα. Πως υπολογίζονται οι αμοιβές της υπερεργασίας και της υπερωρίας καθώς και οι συνολικές αποδοχές κάθε μισθωτού δεδομένου ότι κατά το μήνα Ιανουάριο εργάστηκαν καθ΄ όλες τις εργάσιμες ημέρες ;
Απάντηση
Η κατάσταση μισθοδοσίας του Ιωάννου αναλύεται ως εξής:
  • Μικτός μηνιαίος μισθός = 1.200,00 €
  • Μικτό ωρομίσθιο = (1.200,00/25) x 6/40 = 7,20 € ή
  • Μικτό ωρομίσθιο = 1.200,00 x 0,006 = 7,20 €
  • Αμοιβή υπερεργασίας = 12 ώρες x καταβαλλόμενο ωρομίσθιο x 120% = 12 ώρες x 7,20 x 120% = 103,68 €
  • Αμοιβή υπερωρίας = 9 ώρες x καταβαλλόμενο ωρομίσθιο x 140% = 9 ώρες x 7,20 x 140% = 90,72 €
  • Σύνολο αμοιβής υπερεργασίας και υπερωρίας = 103,68 + 90,72 = 194,40 €
  • Συνολικές μικτές αποδοχές = 1.200,00 + 194,40 = 1.394,40 €
Με τον ίδιο τρόπο υπολογίζονται οι αμοιβές υπερεργασίας, υπερωρίας καθώς και οι συνολικές μικτές αποδοχές του μισθωτού Δημητριάδη, όπως αναλυτικά εμφανίζεται στον παρακάτω πίνακα.
Κατάσταση μισθοδοσίας εμμίσθων μηνός Ιανουαρίου 2018 με υπερεργασιακή και υπερωριακή απασχόληση
Ονομ/μοΜηνιαίος μισθόςΜικτό ημερομίσθιοΏρες
υπερεργασίας
Ώρες
υπερωρίας
Πρόσθετη αμοιβή
υπερεργασίας και
υπερωρίας
Συνολικές
αποδοχές
Ιωάννου1.200,007,20129194,401.394,40
Δημητριάδης1.000,006,001810213,601.213,60
Σύνολα2.200,0013,203019408,002.608,00
Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από άρθρο του κ. Χατζηπέτκου Ευάγγελου με τίτλο «Υπερεργασία και Υπερωρία» που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Απριλίου 2018 του περιοδικού Epsilon7.
πηγή: www.e-forologia.gr