Τα εξαρτώμενα μέλη κατά τον Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος

• Κείμενο
• Σχετικά θέματα
• Σημειώσεις

Στο παρόν άρθρο εστιάζουμε στο ζήτημα των προστατευόμενων - εξαρτώμενων μελών των φορολογουμένων με την παράθεση τριών σχετικών θεμάτων από το βιβλίο μας "Φορολογία Εισοδήματος Φυσικών και Νομικών Προσώπων. Ανάλυση - Ερμηνεία" (έκδοση 2017, Δημήτρης Σταματόπουλος - Αντώνης Καραβοκύρης). 

1. Ποια θεωρούνται εξαρτώμενα μέλη για τον φορολογούμενο. 

Ο νέος ΚΦΕ χρησιμοποιεί τον όρο εξαρτώμενα μέλη, αντί του όρου προστατευόμενα μέλη ή της έννοιας «πρόσωπα που θεωρείται ότι βαρύνουν τους φορολογούμενους» που χρησιμοποιούσαν οι προηγούμενες διατάξεις.

Οι όροι αυτοί ως προς τα φορολογικά αποτελέσματα είναι ταυτόσημοι, η διαφορά θα λέγαμε ότι έγκειται σε συναισθηματικούς λόγους, δεδομένου ότι στην ιδιοσυγκρασία των Ελλήνων τα μέλη της οικογένειας είναι προστατευόμενα και ο όρος «εξαρτώμενα» που χρησιμοποιήθηκε ως πιο διεθνής όρος οδηγεί σε πιο επαγγελματικές – επιχειρηματικές σχέσεις, αλλά και οι προηγούμενες διατάξεις που χρησιμοποιούσαν τη λέξη «βαρύνουν» δεν πέρασαν στην κοινή φρασεολογία ούτε μεταξύ των ειδικευμένων και συνέχισαν να χρησιμοποιούν τον όρο προστατευόμενα μέλη.

Τα πρόσωπα λοιπόν που θεωρούνται εξαρτώμενα – προστατευόμενα είναι: 

α. O ή η σύζυγος που δεν έχει φορολογούμενο εισόδημα από οποιαδήποτε πηγή. 

β. Tα ανήλικα άγαμα τέκνα έως 18 ετών. Ανήλικα άγαμα τέκνα είναι αυτά που δεν έχουν συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας τους, ανεξάρτητα από το αν οι γονείς τους έχουν τελέσει γάμο ή αν αυτά έχουν υιοθετηθεί από αυτούς (εγκ. ΠOΛ. 1044/14.2.1989). 

γ. Tα ενήλικα άγαμα τέκνα τα οποία δεν έχουν υπερβεί το 25ο έτος της ηλικίας τους και φοιτούν σε σχολές ή σχολεία ή ινστιτούτα επαγγελματικής κατάρτισης του εσωτερικού ή εξωτερικού. 

δ. Tα ενήλικα τέκνα έως 25 ετών εφόσον υπηρετούν τη στρατιωτική τους θητεία. Δεν θεωρούνται στρατευμένοι όσοι έχουν υπηρετήσει την στρατιωτική τους θητεία και καλούνται ως έφεδροι για μετεκπαίδευση στις ένοπλες δυνάμεις (εγκ. ΠOΛ. 1044/14.2.1989). 

ε. Tα ενήλικα τέκνα έως 25 ετών εφόσον είναι εγγεγραμμένα στα μητρώα ανέργων του Ο.Α.Ε.Δ.. 

στ. Tα τέκνα του φορολογούμενου που είναι άγαμα ή διαζευγμένα ή τελούν σε κατάσταση χηρείας, εφόσον παρουσιάζουν αναπηρία τουλάχιστον 67% από νοητική καθυστέρηση ή φυσική αναπηρία. 

ζ. Οι αδελφοί και οι αδελφές και των δύο συζύγων που είναι άγαμοι ή διαζευγμένοι ή τελούν σε κατάσταση χηρείας, εφόσον παρουσιάζουν αναπηρία τουλάχιστον 67% από διανοητική καθυστέρηση ή φυσική αναπηρία. Ανήλικοι ορφανοί από πατέρα και μητέρα, συγγενείς μέχρι τον τρίτο βαθμό (εξ αίματος και εξ αγχιστείας) είναι οι άγαμοι ανήλικοι αδελφοί, οι άγαμοι ανήλικοι εγγονοί και εγγονές και άγαμοι ανήλικοι ανιψιοί και ανιψιές (εγκ. ΠOΛ. 1044/14.2.1989). Δεν περιλαμβάνονται τα ανάπηρα αδέλφια του άλλου συζύγου, όταν οι σύζυγοι βρίσκονται σε κατάσταση χηρείας ή είναι διαζευγμένοι (εγκ. ΠOΛ. 1044/14.2.1989). 

η. Οι ανιόντες (γονείς, παππούδες, γιαγιάδες, προπάπποι, προγιαγιάδες). Ανιόντες και των δύο συζύγων είναι οι γονείς, οι παππούδες και οι γιαγιάδες κτλ., καθώς και η μητριά και ο πατριός. Δεν περιλαμβάνονται οι ανιόντες του αποβιώσαντος συζύγου (εγκ. ΠOΛ. 1044/14.2.1989). 155 

θ. Οι ανήλικοι ορφανοί από πατέρα και μητέρα, συγγενείς μέχρι τον τρίτο βαθμό οποιουδήποτε από τους συζύγους. 

ι. O πατριός συμπεριλαμβάνεται στα πρόσωπα που βαρύνουν τον φορολογούμενο όταν συνοικεί μαζί του και δεν έχει το οριζόμενο εισόδημα. 

ια. Τα τέκνα που προέρχονται από νόμιμο γάμο, τα εξώγαμα που νομιμοποιήθηκαν ή αναγνωρίστηκαν και τα υιοθετημένα βαρύνουν τον φορολογούμενο. 

ιβ. Τα τέκνα συζύγων που συμβιούν βαρύνουν τον σύζυγο (πατέρα). 

ιγ. Τα τέκνα διαζευγμένων συζύγων βαρύνουν το γονέα που έχει την γονική μέριμνα. 

ιδ. Όταν οι σύζυγοι βρίσκονται σε διάσταση τα τέκνα βαρύνουν το σύζυγο με τον οποίο συνοικούν. 

ιε. Όταν οι σύζυγοι βρίσκονται σε διάσταση και με δικαστική απόφαση έχει αφαιρεθεί η άσκηση της γονικής μέριμνας από τον πατέρα και αυτή έχει ανατεθεί αποκλειστικά στην μητέρα, τότε τα τέκνα βαρύνουν την μητέρα. ιστ. Τέκνα που σπουδάζουν σε αναγνωρισμένες μεταπτυχιακές σχολές του εξωτερικού θεωρούνται προστατευόμενα μέλη, εφόσον είναι κάτω των 25 ετών και δεν έχουν ίδια εισοδήματα ή ανώτερα του εκάστοτε οριζομένου ποσού (σχετ. εγγ. 1025261/ 377/16. Το τέκνο κατά την διάρκεια της προσωρινής απομάκρυνσης από την πατρική οικία λόγω σπουδών θεωρείται ότι συνοικεί με τους γονείς του. 

ιη. Tα τέκνα κάτω των 25 ετών που σπουδάζουν σε στρατιωτικές σχολές (Ευελπίδων, Iκάρων, Ναυτικών Δοκίμων κ.λπ.) θεωρούνται προστατευόμενα μέλη. 

ιθ. Tα τέκνα κάτω των 25 ετών που σπουδάζουν σε ιδιωτικά λύκεια, ιδιωτικές σχολές αναγνωρισμένες από το κράτος και σχολές μαθητείας του OAEΔ θεωρούνται ως προστατευόμενα μέλη, καθώς και εκείνα τα οποία παρακολουθούν δημόσια ή ιδιωτικά ινστιτούτα επαγγελματικής κατάρτισης (IEK). 

2. Περιπτώσεις μελών που δεν θεωρούνται εξαρτώμενα μέλη, είτε λόγω εισοδήματος, είτε για άλλους λόγους. 

α. Τα ανήλικα άγαμα τέκνα έως 18 ετών, τα ενήλικα άγαμα τέκνα τα οποία δεν έχουν υπερβεί το 25ο έτος της ηλικίας τους και φοιτούν σε σχολές ή σχολεία ή ινστιτούτα επαγγελματικής εκπαίδευσης ή κατάρτισης του εσωτερικού ή εξωτερικού, τα ενήλικα έως 25 ετών άγαμα τέκνα που έχουν εγγραφεί στο μητρώο ανέργων του ΟΑΕΔ, τα άγαμα ενήλικα έως 25 ετών τέκνα εφόσον υπηρετούν τη στρατιωτική τους θητεία, οι γονείς και απώτεροι ανιόντες και τα ανήλικα ορφανά που έχουν έως τρίτου βαθμού συγγένεια με το φορολογούμενο (τον σύζυγο ή την σύζυγο) εάν το ετήσιο εισόδημά τους υπερβαίνει το ποσό των 3.000 ευρώ. 

β. Τα τέκνα του φορολογούμενου και οι αδελφές και αδελφοί και των δύο συζύγων που είναι άγαμοι ή διαζευγμένοι ή τελούν σε κατάσταση χηρείας, εφόσον παρουσιάζουν αναπηρία τουλάχιστον 67% από νοητική ή σωματική αναπηρία εάν το ετήσιο εισόδημά τους υπερβαίνει το ποσό των 6.000 ευρώ. 

Για τον υπολογισμό του ετήσιου εισοδήματος των 3.000 ή 6.000 ευρώ των παραπάνω προσώπων δεν λαμβάνονται υπόψη τα εξής εισοδήματα:

• η διατροφή που καταβάλλεται στο ανήλικο τέκνο με δικαστική απόφαση ή συμβολαιογραφική πράξη ή με ιδιωτικό συμφωνητικό.
• το εξωϊδρυματικό επίδομα ή προνοιακά επιδόματα αναπηρίας που χορηγούνται από το κράτος. 

γ. Ανάπηρα τέκνα τα οποία δεν συνοικούν με τους γονείς αλλά φιλοξενούνται ως τρόφιμοι σε ιδρύματα δεν θεωρούνται προστατευόμενα μέλη και ο γονέας δεν δικαιούται οποιαδήποτε φορολογική ελάφρυνση. 

δ. Στα εξαρτώμενα μέλη του φορολογούμενου δεν συμπεριλαμβάνονται παιδιά τα οποία συντηρεί και συνοικούν μαζί του, αλλά δεν είναι γνήσια ή υιοθετημένα τέκνα αυτού. 

ε. Τα ανήλικα τέκνα ή τα τέκνα που σπουδάζουν, τα οποία είναι διαζευγμένα, δεν θεωρείται ότι βαρύνουν τον φορολογούμενο έστω και αν συνοικούν με αυτόν, γιατί θεωρείται (φορολογικά) ότι με το γάμο τους αποχωρίστηκαν από την πατρική οικογένεια (άρθρο 7§1 και εγκ. ΠOΛ. 19/30.1.1985). 

στ. Τα τέκνα που έχει αναλάβει φορολογούμενος με αναδοχή δεν τον βαρύνουν. 

ζ. Ο σύζυγος ή η σύζυγος δεν βαρύνει τον άλλο σύζυγο κατά το έτος που ο άλλος σύζυγος απεβίωσε διότι έπαψε η υποχρέωση υποβολής κοινής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος από τους συζύγους. 

3. Έννοια ετήσιου εισοδήματος για το εισόδημα των εξαρτωμένων μελών των 3.000 ή των 6.000 € κατά περίπτωση. 

Με την παρ. 2 του άρθρου 11, τα άγαμα τέκνα και οι ανιόντες που κατ’ αρχήν είναι προστατευόμενα - εξαρτώμενα πρόσωπα, δεν θεωρούνται εξαρτώμενα μέλη, εάν το ετήσιο φορολογητέο εισόδημά τους υπερβαίνει το ποσό των τριών χιλιάδων (3.000) ευρώ έστω και αν συνοικούν με το φορολογούμενο. Τα φυσικά πρόσωπα της περίπτωσης γ’ της παρ. 1 (αναπηρία 67%), δεν θεωρούνται εξαρτώμενα μέλη, εάν το ετήσιο φορολογητέο εισόδημά τους υπερβαίνει το ποσό των έξι χιλιάδων (6.000) ευρώ.