Ριζικές αλλαγές στο ασφαλιστικό, τις συντάξεις, τα επιδόματα και την αγορά εργασίας προτείνουν οι ειδικοί της Επιτροπής Πισσαρίδη στην τελική έκθεση που υπέβαλλαν στην ελληνική κυβέρνηση «Για την Ανάπτυξη της Ελληνικής Οικονομίας». Το Σχέδιο Ανάπτυξης της Επιτροπής που τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση προτείνει μεταξύ πολλών άλλων:

του Γιάννη Φώσκολου

  • την πλήρη κεφαλαιοποίηση της επικουρικής ασφάλισης
  • την αναπροσαρμογή των κανόνων υπολογισμού της ανταποδοτικής κύριας σύνταξης ανάλογα με την ηλικία συνταξιοδότησης
  • τον εξορθολογισμό των κανόνων αναγνώρισης πλασματικών χρόνων ασφάλισης
  • την συγχώνευση όλων των σημερινών επιδομάτων σε ένα, με εξαίρεση τα επιδόματα ανεργίας, αναπηρίας και στέγασης.
  • τον πλήρη ανασχεδιασμό του επιδόματος ανεργίας
  • τον εξορθολογισμό της χρήσης και του κόστους των υπερωριών

Τέλος στις πρόωρες συντάξεις

Στο κεφάλαιο του ασφαλιστικού, προτεραιότητα και βασική πρόταση παραμένει η εισαγωγή του κεφαλαιοποιητικού «κουμπαρά» στην επικουρική ασφάλιση. Εκτός από την εν λόγω μεταρρύθμιση που έχει ήδη μπει σε τροχιά από το υπουργείο Εργασίας, η Επιτροπή προτείνει πρόσθετες παρεμβάσεις και στον πρώτο διανεμητικό πυλώνα των κύριων συντάξεων «ώστε να αυξηθεί η ανταποδοτικότητα και διαφάνεια του συστήματος», όπως αναφέρεται.

Αν και είναι εξαιρετικά πρόσφατος ο ασφαλιστικός νόμος της κυβέρνησης (ψηφίστηκε τον περασμένο Φεβρουάριο) που αύξησε τους συντελεστές αναπλήρωσης των κύριων συντάξεων για όσους συνταξιοδοτούνται με περισσότερα από 30 έτη ασφάλισης, η Επιτροπή Πισσαρίδη επανέρχεται και προτείνει «αναπροσαρμογή των κανόνων υπολογισμού της ανταποδοτικής σύνταξης με τρόπο που να είναι αναλογιστικά και ουσιαστικά περισσότερο ανταποδοτική και συνδεδεμένη με την ηλικία συνταξιοδότησης».

Με την ίδια δέσμη προτάσεων, η Επιτροπή Πισσαρίδη ζητεί «εξορθολογισμό των κανόνων αναγνώρισης πλασματικών χρόνων ασφάλισης» – υπενθυμίζεται πως τα πλασματικά έτη εξαγοράζονται και χρησιμοποιούνται για την πρόωρη συνταξιοδότηση χιλιάδων ασφαλισμένων – ενώ στέκεται ιδιαίτερα στο ζήτημα της πρόωρης συνταξιοδότησης, η οποία «επιβαρύνει» – καθώς λέει – «όχι μόνο τις δαπάνες αλλά και την οικονομική δραστηριότητα καθώς αποθαρρύνει τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας». Κατά τους ειδικούς της Επιτροπής, το χαμηλό ποσοστό συμμετοχής γυναικών άνω των 55 ετών στην αγορά εργασίας οφείλεται, μεταξύ άλλων, στην επιλογή, μέχρι πρόσφατα για μητέρες ανήλικων παιδιών, να συνταξιοδοτηθούν σε νεαρή ηλικία με λιγότερα από 20 έτη ασφάλισης.

«Ενώ αυτοί οι κανόνες έχουν αλλάξει σταδιακά από το 2010, είναι ακόμη δυνατό για τις γυναίκες να συνταξιοδοτηθούν νωρίς εάν το 2015 είχαν φτάσει την απαιτούμενη ηλικία συνταξιοδότησης και είχαν (περιορισμένα) έτη ασφάλισης. Με βάση τις αλλαγές που έγιναν τα προηγούμενα χρόνια, αναμένεται ότι έως το 2022, οι επιλογές πρόωρης συνταξιοδότησης θα έχουν καταργηθεί και θα ισχύει μια γενική ηλικία συνταξιοδότησης των 67 ετών (ή των 62 ετών με εισφορές 40 ετών). Δεδομένων των δυσμενών δημογραφικών εξελίξεων για την Ελλάδα, δεν θα πρέπει να επανεισαχθούν εξαιρέσεις από αυτούς τους καθολικούς κανόνες», αναφέρουν οι Ειδικοί της Επιτροπής.

Κατά τα λοιπά, οι ειδικοί επανέρχονται στις υπόλοιπες προτάσεις που είχαν διατυπώσει στο προσχέδιο της έκθεσής τους:

    • μείωση του ανώτατου πλαφόν ασφαλιστέων αποδοχών για τους μισθωτούς εργαζόμενους (σήμερα 6.500 ευρώ) ώστε ναπροσεγγίσει τους μέσους όρους στην Ε.Ε.
    • αντικατάσταση της ποσοστιαίας εισφοράς υγείας των μισθωτών με ένα σταθερό ποσό ή ένα σύστημα λίγων κλάσεων, όπως ισχύει και με τους αυτοαπασχολούμενους.

Η βασική πρόταση πάντως της Επιτροπής Πισσαρίδη για το ασφαλιστικό παραμένει η κεφαλαιοποίηση της επικουρικής ασφάλισης και μάλιστα αμέσως. «Δεδομένης της καθυστέρησης της ανάπτυξης του κεφαλαιοποιητικού πυλώνα στη χώρα, η μεταρρύθμιση της επικουρικής πρέπει να προχωρήσει τάχιστα και με επαρκώς ευρύ πεδίο εφαρμογής. Συμπληρωματικά προς την παραπάνω αλλαγή, είναι ιδιαίτερα σημαντική η μεταρρύθμιση της επαγγελματικής και ιδιωτικής ασφάλισης», τονίζουν οι συντάκτες της τελικής έκθεσης.

Σε τροχιά υλοποίησης

Η στροφή προς το κεφαλαιοποιητικό σύστημα στην επικουρική ασφάλιση έχει ήδη μπει σε τροχιά υλοποίησης από το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων. Το σχέδιο προβλέπει πως η νέα ασφαλιστική μεταρρύθμιση θα πάρει τον δρόμο προς τη Βουλή το πρώτο εξάμηνο του 2021, ενώ το σύστημα του κεφαλαιοποιητικού «κουμπαρά» στην επικουρική θα εφαρμοστεί υποχρεωτικά για τους νεοεισερχoμένους στην αγορά εργασίας από την 1η Ιανουαρίου 2022, που έχουν υποχρέωση για επικουρική ασφάλιση, ενώ σε προαιρετική βάση θα μπορούν να ενταχθούν και όσοι είναι κάτω των 35 ετών, ακόμη κι αν είναι ελεύθεροι επαγγελματίες ή αγρότες.

Η προώθηση του κεφαλαιοποιητικού πυλώνα προωθείται με στόχο – σύμφωνα πάντα με τους συντάκτες της έκθεσης – την αντιμετώπιση της ραγδαίας δημογραφικής γήρανσης στη χώρα. Οι ειδικοί εκτιμούν πως ο κουμπαράς του επικουρικού μπορεί να φτάσει τα 99 δισεκατομμύρια ευρώ σε 40 χρόνια.

Οι συντάκτες της έκθεσης αναφέρονται και στο βασικό αγκάθι της μεταρρύθμισης που δεν είναι άλλο από το χρηματοδοτικό κενό που δημιουργεί στο ασφαλιστικό σε βάθος χρόνου. Η εκτίμηση που διατυπώνεται είναι πως χωρίς μείωση στις παρεχόμενες συντάξεις και χωρίς να λαμβάνονται υπόψη θετικές επιδράσεις στο ΑΕΠ, το χρηματοδοτικό κενό «υπολογίζεται σε 1,3% του ΑΕΠ του πρώτου χρόνου της εφαρμογής, το οποίο υποχωρεί σε κάτω του 0,3% του ΑΕΠ σε βάθος 40 ετών». Για την κάλυψή του λένε οι σοφοί μπορούν να εξεταστούν λύσεις που έχουν εφαρμοστεί σε άλλες χώρες, όπως αξιοποίηση πόρων από ιδιωτικοποιήσεις και έκδοση ειδικών ομολόγων.

Ριζικές αλλαγές στα επιδόματα

Σαρωτικές αλλαγές προτείνουν οι Σοφοί της Επιτροπής Πισσαρίδη και για την Κοινωνική Πρόνοια, καθώς εκτιμούν πως η διαχείριση γίνεται «με τρόπο κατακερματισμένο».

Η έκθεση προτείνει ενοποίηση όλων των επιδομάτων σε ένα, εκτός του επιδόματος ανεργίας, αναπηρίας, και ενός στεγαστικού επιδόματος που θα καταβάλλεται σε αδύναμους οφειλέτες. Σύμφωνα, πάντα με τους συντάκτες της έκθεσης, το ενοποιημένο επίδομα θα πρέπει να δίνεται σε άτομα με χαμηλό οικογενειακό εισόδημα ακόμη και εάν εργάζονται, και να είναι σχεδιασμένο ώστε να ενισχύει τα κίνητρα για την εργασία.

Καθώς η Επιτροπή Πισσαρίδη διαπιστώνει πως το ισχύον σύστημα ευνοεί την μαύρη κι ανασφάλιστη εργασία χωρίς να διασφαλίζει επαρκή κίνητρα για «επίσημη εργασία», προτείνει:

  • πιο σταδιακή και όχι τόσο απότομη απόσυρση της επιδότησης του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος όταν ο μισθός αυξάνεται,
  • σε συνδυασμό με ένα σύστημα αρνητικής φορολογίας για τους χαμηλόμισθους κάτι σαν «επίδομα εργασίας»,
  • ταυτόχρονα με συγχώνευση των υπόλοιπων επιδομάτων σε αυτό το σχήμα.

Η αρνητική φορολογία για τους χαμηλούς μισθούς είναι ένα επίδομα εργασίας (ΕΕΡΓ). Το σύστημα επιδοτεί την εργασία των χαμηλόμισθων, επιβάλλοντας παράλληλα έναν φορολογικό συντελεστή στα λίγο υψηλότερα εισοδηματικά στρώματα που λαμβάνουν υποστήριξη η οποία μειώνεται όταν αυξάνονται οι αποδοχές από την εργασία. Το ΕΕΡΓ είναι υψηλότερο για οικογένειες με παιδιά.

Η διαχείριση των επιδομάτων θα πρέπει να γίνεται με τρόπο ενοποιημένο μέσω μιας ενιαίας ψηφιακής πύλης πρόσβασης, αναφέρουν οι συντάκτες της έκθεσης.

Σύμφωνα πάντως με την αρμόδια υφυπουργό, Δόμνα Μιχαηλίδου, προτεραιότητα είναι η δημιουργία μιας ενιαίας ψηφιακής πύλης που θα βελτιώσει την διαλειτουργικότητα των επιδομάτων. Στο μεταξύ, εξετάζεται η δυνατότητα καταβολής ενός σημαντικού μέρους κάποιων επιδομάτων, όπως το επίδομα γέννας, το επίδομα παιδιού ή ακόμη και το επίδομα ανεργίας, μέσω προπληρωμένης κάρτας, όπως γίνεται με το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα.

Επίδομα ανεργίας

Οι Σοφοί της Επιτροπής Πισσαρίδη προτείνουν, άλλωστε ολικό επανασχεδιασμό του επιδόματος ανεργίας με την προϋπόθεση ότι οι ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης θα ενισχυθούν. Η τελική έκθεση προτείνει το επίδομα ανεργίας να μην είναι σταθερό και συνδεδεμένο με τον κατώτατο μισθό αλλά με τις προηγούμενες αμοιβές του ανέργου.

Προτείνεται δηλαδή να οριστεί στο 55% του μέσου μηνιαίου μισθού του ανέργου στα προηγούμενα 3 έτη με ανώτατο όριο επιδόματος τα 1200 ευρώ. Η διάρκεια του αυξημένου επιδόματος να είναι στους 6 μήνες, αντί για 12 μήνες που είναι τώρα, και να πληρώνεται υπό την προϋπόθεση ότι ο άνεργος αναζητά ενεργά εργασία ή συμμετέχει σε προγράμματα κατάρτισης. Αν ο άνεργος μετά τους 6 μήνες δεν έχει βρει δουλειά, θα λαμβάνει για διάστημα έως 6 μήνες ή έως ότου βρει δουλειά, αν αυτό συμβεί νωρίτερα, το επίδομα ανεργίας στο επίπεδο που είναι σήμερα, δηλ. στο 55% του κατώτατου μισθού.

Κατώτατος μισθός – υπερωρίες

Αναφορικά με την αγορά εργασίας, ξεχωρίζουν οι προτάσεις για:

  • εξορθολογισμό της χρήσης και του κόστους των υπερωριών  
  • άρση των περιορισμών στη δυνατότητα μιας επιχείρησης να μεταβάλλει τον αριθμό των απασχολούμενων. «Η διασφάλιση των κανονισμών υγείας και ασφάλειας, καθώς και η αποτροπή διακρίσεων είναι ύψιστης σημασίας, το ίδιο και η προστασία των εργαζομένων από αθέμιτες απολύσεις», λένε οι ειδικοί της Επιτροπής Πισσαρίδη.

Αλλαγές προτείνονται και όσον αφορά  τον καθορισμό του κατώτατου μισθού, καθώς οι Σοφοί ζητούν να υπάρχει Συμβούλιο Εμπειρογνωμόνων που θα λειτουργεί με 3ετη θητεία (για να μην συμπίπτει απαραίτητα με τον πολιτικό κύκλο μιας κυβέρνησης) και η πρόταση που θα κάνει για τον κατώτατο μισθό να είναι δεσμευτική για την κυβέρνηση.

Aδειες μητρότητας

Οι ειδικοί της Επιτροπής ζητούν επίσης αναθεώρηση των νόμων για της άδειες μητρότητας (άδεια τοκετού και λοχείας, ειδική εξάμηνη άδεια μετά την άδεια τοκετού, άδεια φροντίδας παιδιού). Η μεταρρύθμιση – λένε – πρέπει να έχει τους παρακάτω στόχους:

1. Μεταφορά του μισθολογικού κόστους των αδειών από τις επιχειρήσεις στο κράτος για να μειωθούν τα αντικίνητρα στην πρόσληψη των γυναικών. Αυτό συνιστά κομβικό σημείο καθώς το ισχύον σύστημα ουσιαστικά τιμωρεί (επιβάλλει κόστος) στις επιχειρήσεις για την πρόσληψη γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία. Η απομάκρυνση του αντικινήτρου αυτού πρέπει να συνιστά προτεραιότητα.

2. Σύστημα πατρικής άδειας παρόμοιο με αυτό των γυναικών ώστε να ενισχυθεί η συμμετοχή των ανδρών στην ανατροφή των παιδιών τους και η αγορά εργασίας να τους αντιμετωπίζει το ίδιο με τις γυναίκες. Για να έχει κάποιο αποτέλεσμα το παραπάνω θα πρέπει η άδεια του πατέρα να μην μπορεί να μεταφερθεί στη μητέρα. Μέχρι να αλλάξουν οι συνήθεις πρακτικές η κυβέρνηση θα πρέπει να εξετάσει την παροχή κινήτρων προς τους άνδρες για να λάβουν αυτή την άδεια ή θα πρέπει να την κάνει υποχρεωτική. Η υιοθέτηση του μέτρου αυτού στον δημόσιο τομέα θα δημιουργούσε μια «συνήθη πρακτική».

3. Ευελιξία στο πότε μια γυναίκα θα ξεκινήσει και θα τελειώσει την άδεια τοκετού χωρίς συγκεκριμένους περιορισμούς από το κράτος. Το σημαντικό στοιχείο είναι να αφαιρεθούν περιορισμοί και διαφορές ανάμεσα στα φύλα όσον αφορά την ανατροφή των παιδιών και την αγορά εργασίας.

Τέλος, ζητούν εξίσωση των τρεχουσών παροχών σε άδειες μητρότητας στον δημόσιο με τον ιδιωτικό τομέα. Όπως λένε οι ειδικοί, οι άδειες στο Δημόσιο είναι «περισσότερο γενναιόδωρες» για τις μητέρες από τις προβλεπόμενες στον ιδιωτικό τομέα. «Θα πρέπει οι παροχές να εξισωθούν». Δεύτερον, οι Σοφοί λένε πως οι προτεινόμενες άδειες πατρότητας του ιδιωτικού τομέα θα πρέπει να επεκταθούν στον δημόσιο τομέα. Με άλλα λόγια, το σύνολο των κανονισμών που διέπουν την άδεια λόγω τεκνοποίησης θα πρέπει να είναι πανομοιότυπο στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα.

πηγή: ethnos.gr